Samenvatting Grondslagen van wetenschappelijk onderzoek: Wetenschapsfilosofie

GRONDSLAGEN VAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
Inhoudsopgave
Deel: Wetenschapsfilosofie + ppt durf denken bekijken......................................................1
Intro: Wat is filosofie?........................................................................................................................... 1
1. Inleiding............................................................................................................................................ 1
1.1 Weten, waarheid en wetenschap................................................................................................ 1
1.2 Wetenschap en wetenschappelijkheid........................................................................................ 3
1.3 De Verlichting: zoektocht naar de fundamenten en grenzen van het weten...............................4
2. Grondslagen van epistemologisch denken.......................................................................................5
2.1 René Descartes (1596 – 1650).................................................................................................... 5
2.2 Locke Hume en het empirisme.................................................................................................... 7
John Locke (1632 – 1704).................................................................................................................. 7
David Hume (1711 – 1776)............................................................................................................... 8
2.3 Kant en het idealisme (1724 – 1804)......................................................................................... 11
2.4 Kuhn en het paradigmatische denken.......................................................................................15
3. WETENSCHAPSFILOSOFIE IN DE MENSWETENSCHAPPEN................................................................17
3.2 Empirisch – formele benadering................................................................................................ 19
3.2 Interpretatieve benadering....................................................................................................... 21
3.4 Kritisch – emancipatorische benadering....................................................................................23

DEEL: WETENSCHAPSFILOSOFIE + PPT DURF DENKEN BEKIJKEN

INTRO: WAT IS FILOSOFIE?
→ Geen wetenschap
Begint met verwondering en twijfel
 Vragen waarvoor geen oplossingsmethode is
 Centrale vragen die eigen zijn aan mens – zijn
 vb. Waarom is geel, geel?


Filosofische vraagstukken geen methode
 vb. Is euthanasie voor mensen met dementie toelaatbaar? Wat is de zin
van het leven?
 Zo redelijk mogelijk op zoek gaan naar een antwoord
– Antwoord niet gebaseerd op dwang, traditie, intuïtie, waarschijnlijkheid,
dogma, autoriteit …
 Argumenten wikken en wegen
Veel filosofische vragen worden wetenschappelijke vraagstukken


1. INLEIDING

1.1 WETEN, WAARHEID EN WETENSCHAP
Onderscheid tussen weten (savoir) en kennis (connaissance)
→ Focault geeft specifieke betekenissen aan de termen: kennis, waarheid, waar en weten
In dagelijks taalgebruik lopen deze door elkaar, in de wetenschapsfilosofie is deze
nauwkeuriger
 Weten
– Veld van wat in bepaalde periode als waar wordt ervaren
– Ruimer dan rationele kennis

, › Omvat ook impliciete ervaringen en formuleringen
– Afhankelijk aan de epistèmè (denkstructuur / tijdskader) van die periode
 Kennis
– Product van wetenschappen die in een periode als gezaghebbend gelden
– Expliciet, rationeel en wetenschappelijk gevalideerd


BETROUWBARE KENNIS: niet afhankelijk van ervaring of autoriteit
 Thales van Milete: grondlegger wiskundige methode
– Driehoek met één zijde als middellijn van een cirkel is rechthoekig
› Toepassing: bepalen v/d hoogte van een object
 Wiskundige methode
– Vertrekt vanuit axioma’s en definities
– Gebruikt logische redeneringen
– Komt tot algemeen geldige conclusies
 Kenmerk: resultaten krachtig en universeel, interne logica swingt instemming af
 Belang: offciële start zoektocht naar methode betrouwbare kennis


WETENSCHAP
Hoe gaat wetenschap te werk? Wat maakt wetenschap wetenschappelijk?
Klassiek onderscheid (sinds Griekse oudheid)
 Epistèmè → ware kennis
– Betrouwbaar, goed gefundeerd, systematisch
– Universeel en noodzakelijk
 Doxa → mening / opinie
– Subjectief, veranderlijk, cultureel bepaald
 Centrale vraag van de epistemologie: Hoe onderscheiden we wat we weten van wat
we slechts menen te weten?
Je kan iets weten, zonder dat het wetenschappelijk onderzocht is.


 Kennis in brede zin
– Overtuigingen of ervaringsinzichten die mensen
hebben over de wereld
 Betrouwbare kennis
– Kennis die op een systematische en controleerbare
manier tot stand komt en dus een wetenschappelijk
karakter heeft
– Verwijst naar deel van het weten dat binnen
wetenschappelijke praktijken is onderzocht, onderbouwd en als geldig erkend.



1.1.1 DE EPISTEMOLOGISCHE KWESTIE
 Leer v/d kennis
 Funderingsproblematiek
 Zoektocht naar fundamenten en grenzen van het weten
– Hoe kennis definiëren?
– ‘iets’ weten
– Kennis verbinden met feiten
– Gerelateerd aan waarheid
– Weten VS geloven

, – Waar VS onwaar
 vb. Hoe weten we dat we iets weten? Kunnen we ooit iets zeker weten?
…
 Moet kunnen bewijzen waarom men iets denkt
 Twijfel helpt ons zaken beter te begrijpen
 Onvrede met mytische of dogmatische aanpak
– Vragen die niet langer enkel door religie beantwoordt worden
– Geen goede basis om zekerheden te claimen
– Vanzelfsprekendheid in vraag stellen
 Eis tot betrouwbaarheid
 Vraag naar kwaliteit van argumentatie
 Streven naar rationaliteit
– Kennis = gradaties van betrouwbaarheid


1.2 WETENSCHAP EN WETENSCHAPPELIJKHEID
Onderzoek om inzichten en kennis te genereren → MAAR eenduidige definitie is moeilijk
 Verschillen tussen wetenschapsgebieden
– Onderzoeksmethoden variëren
– Benadering van onderzoeksmaterie verschilt
 Opvattingen over definitie wetenschappelijk loopt uiteen
 vb. natuurwetenschappen: nadruk op objectieve metingen en toetsbare
hypotheses
 vb. sociale wetenschappen: nadruk op interpretatie, betekenis en
context
 Binnen elk veld verschillende stromingen en opvattingen


Wetenschap = menselijke activiteit gericht op gesystematiseerde en betrouwbare kennis.
Verwijst ook naar het resultaat van die activiteit binnen een vakgebied.
‘Een’ wetenschap = geheel van uitspraken, wetten of theoriën over een samenhangend
probleemgebied.
Wetenschappelijk karakter van kennis, moet voldoen aan specifieke eisen:
 Een (streven naar) kennis die kan worden (mee)gedeeld aan andere mensen
 Ze vertoont een systematisch (geordend) karakter
 Er bestaat een controle op de betrouwbaarheid ervan

1.2.1 EISEN VOOR WETENSCHAPPELIJKHEID
Wetenschappelijk onderzoek onderscheidt zich van:
 Andere vormen van onderzoek (vb. journalistiek)
 Andere systemen (vb. religie) bundelen ook ideeën
Niet altijd onomstreden → discussie over objectiviteit, waardevrijheid en relatie theorie-
empirie
Omvat 3 kerncriteria
 Kennis is deelbaar en communiceerbaar
– Kennis wordt geïntegreerd in theorieën: samenhangende uitspraken en
ideeën over de werkelijkheid
– Doel: niet losse bevindingen, maar bundeling in theorie of uitbreiding van
bestaande theorie
 Systematisch karakter