Inhoud
Introductie psychopathologie.........................................................................3
1. Psychiatrie en Maatschappij........................................................................................ 3
1.1 Psychiatrische stoornis..........................................................................................4
1.2 Ziekte: lichamelijk, psychologisch, biologisch.......................................................4
1.3 Wetenschap en praktijk......................................................................................... 5
1.4 Psychiatrische specialisaties: op doelgroep of problematiek.................................5
2. Diagnose..................................................................................................................... 6
2.1 Inleiding................................................................................................................ 6
2.2 Classificatie van stoornissen.................................................................................6
2.3 Systematische diagnostiek..................................................................................10
2.4 Kritische bedenkingen bij classificatie.................................................................10
Besluit....................................................................................................................... 11
3. Verklaring................................................................................................................. 12
3.1 Inleiding: wat is de oorzaak (etiologie)................................................................12
3.2 Biologische verklaringen.....................................................................................12
3.3 Psychologische verklaringen...............................................................................13
3.4 Sociale verklaringen............................................................................................ 13
4. Behandeling.............................................................................................................. 13
4.1 Inleiding.............................................................................................................. 13
4.2 Biologische behandeling: psychofarmaca............................................................14
4.3 Psychotherapie.................................................................................................... 15
4.4 Sociale psychiatrie.............................................................................................. 18
5. Verloop en preventie.................................................................................................18
5.1 Epidemiologie: incidentie en prevalentie.............................................................18
5.2 Preventie............................................................................................................. 18
Schizofrenie(spectrum) en andere psychotische stoornissen..........................19
0. Inleiding.................................................................................................................... 19
1. Wanen en hallucinaties.............................................................................................19
2. Schizofrenie(spectrum).............................................................................................21
2.1 Kenmerken.......................................................................................................... 21
2.2 Verklaringen........................................................................................................ 24
2.3 Behandeling........................................................................................................ 25
2.4 Prognose............................................................................................................. 28
2.5 Verdere verdieping: Filmpjes Stijn vanheule........................................................28
3. Niet-schizofrene psychotische stoornissen...............................................................31
3.0 Inleiding.............................................................................................................. 31
3.1 Waanstoornis....................................................................................................... 31
3.2 Kortdurende psychotische stoornis......................................................................33
3.3 Schizofreniforme stoornis....................................................................................33
3.4 Gedeelde psychotische stoornis..........................................................................34
4. Filmpjes Dirk Bryssinck............................................................................................. 34
Angststoornissen.........................................................................................36
1
, 0. inleiding.................................................................................................................... 36
1. Angst en angststoornissen........................................................................................36
2. Fobieën en sociale angsten.......................................................................................37
3. Paniekstoornis en agorafobie....................................................................................39
3.1 Kenmerken.......................................................................................................... 39
3.2 Verklaring............................................................................................................ 40
3.3 Behandeling........................................................................................................ 40
4. Gegeneraliseerde-angststoornis (GAS).....................................................................41
4.1 Kenmerken.......................................................................................................... 41
4.2 Verklaring............................................................................................................ 41
4.3 Behandeling........................................................................................................ 41
5. Overzicht verschillende angststoornissen.................................................................42
Dwangstoornissen........................................................................................43
1. Dwang...................................................................................................................... 43
2.Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS)....................................................................44
2.1 Kenmerken.......................................................................................................... 44
2.2 Verklaring............................................................................................................ 45
2.3 Behandeling........................................................................................................ 46
3. Andere dwangstoornissen......................................................................................... 47
3.1 Excoriatiestoornis (huidpulkstoornis)...................................................................47
3.2 Trichotillomanie (haaruittrekstoornis)..................................................................47
3.3 Morfodysfore stoornis.......................................................................................... 47
3.4 Verzamelstoornis................................................................................................. 47
4. Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen...........................................................48
4.1 Stress en aanpassing........................................................................................... 48
4.2 Aanpassingsstoornissen......................................................................................49
5. Posttraumatische-stressstoornis (PTSS)....................................................................51
5.1 Kenmerken.......................................................................................................... 51
5.2 Verklaring............................................................................................................ 51
5.3 Behandeling........................................................................................................ 52
Filmpjes........................................................................................................................ 52
Depressieve en bipolaire-stemmingsstoornissen............................................53
1. Stemming en emotie................................................................................................53
2. Depressieve stemmingsstoornis...............................................................................55
2.1 Kenmerken.......................................................................................................... 55
2.2 Verklaring............................................................................................................ 58
2.3 Behandelingen.................................................................................................... 58
3. Bipolaire-stemmingsstoornissen...............................................................................59
3.1 Kenmerken.......................................................................................................... 59
3.2 Verklaring............................................................................................................ 61
3.3 Behandeling........................................................................................................ 61
4. ‘Nieuwe’ depressieve-stemmingsstoornissen...........................................................62
4.1 Disruptieve stemmingsdisregulatiestoornis.........................................................62
4.2 Premenstruele stemmingsstoornis......................................................................63
2
,Stoornissen door gebruik van alcohol en drugs..............................................63
1. Drugs en afhankelijkheid..........................................................................................63
2. Stoornis door het gebruik van alcohol.......................................................................67
2.1 Kenmerken.......................................................................................................... 67
2.2 Verklaringen........................................................................................................ 69
2.3 Behandeling........................................................................................................ 69
3. Stoornissen in het gebruik van drugs........................................................................71
3.1 Hallucinogenen of psychedelische stoffen...........................................................71
3.2 Cannabis (marihuana en hasj).............................................................................71
3.3 GHB (dempend)................................................................................................... 71
3.4 Cocaïne (stimulerend)......................................................................................... 72
3.5 Amfetaminen (stimulerend).................................................................................72
3.6 Heroïne (dempend)............................................................................................. 72
4. Legale stimulerende middelen..................................................................................73
4.1 Cafeïne................................................................................................................ 73
4.2 Nicotine............................................................................................................... 73
4.3 Verklaring............................................................................................................ 73
Persoonlijkheidsstoornissen.........................................................................74
1. Normale en gestoorde persoonlijkheid......................................................................74
1.1 Identiteit, persoonlijkheid en persoonlijkheidstrekken.........................................74
1.2 Persoonlijkheidsverandering ten gevolge van een somatische aandoening........75
2. Persoonlijkheidsstoornissen......................................................................................75
2.1 Algemene kenmerken.......................................................................................... 75
2.2 Dimensionele aard van persoonlijkheidsstoornissen...........................................75
3. Verklaring................................................................................................................. 80
3.1 Biologische factoren............................................................................................ 80
3.2 Psychologische verklaringen...............................................................................80
4. Behandeling.............................................................................................................. 81
Samenvatting Psychopathologie
Introductie psychopathologie
1. Psychiatrie en Maatschappij
Psychopathologie/nosologie/psychiatrische ziekteleer: de LEER der
geestesziekten
= verzamelbegrip voor alle psychische stoornissen
Zuiverste betekenis = studie/wetenschap van het geestelijk of psychisch lijden
3
,Psychiatrie: de leer van de BEHANDELING der geestesziekten
1.1 Psychiatrische stoornis
Opvattingen over ‘gek’ of ‘gestoord’ zijn tijds- en cultuurgebonden
3 voorwaarden om van een psychiatrische stoornis te spreken:
1. Een abnormaal verschijnsel of gedrag dat afwijkt van de sociale norm of
wat in een bepaalde cultuur als normaal gezien wordt
o Vb. ik kom te laat voor de les en ik heb geen tijd om te douchen dus
beslis om in mijn pyjama te komen naar de les
2. Het brengt een ongemak of lijden teweeg bij de betrokkene en/of
omgeving.
3 manieren van interpretatie van wie lijdt onder ongemak:
o Enkel en alleen bij de betrokkene
o Enkel en alleen bij de omgeving
o Zowel bij de betrokkene en de omgeving
3. Het is bij andere personen vastgesteld en het wordt beschreven door het
gangbare begrippenkader van de psychiatrie.
1.2 Ziekte: lichamelijk, psychologisch, biologisch
Ziekte in strikt medische zin = lichamelijke afwijking/stoornis/aandoening met
een specifieke oorzaak, duidelijk beloop, en zo aangepaste therapie
zelden het geval bij psychiatrische stoornissen
o Uitzondering: neurocognitieve stoornissen (organische oorzaak)
Dit betekent niet dat psychiatrische patiënten in de beleving of erkenning
van hun ziek-zijn minder ernstig moeten worden genomen dan in het geval
van lichamelijke ziekte!
o Het subjectieve aanvoelen vd hulpverlener speelt ook een grote rol
(naast wetenschappelijke kennis)
Psychologische inhoud van ziekte
- Beleving van ziek-zijn
- Subjectieve ervaring van lijden / onwelzijn op psychisch, sociaal en
lichamelijk vlak
Sociologische inhoud van ziekte
- De rol van ziek-zijn
- Rol als patiënt (maatschappelijk bepaalde rol: niet werken…)
- Rol van hulpvrager (op zoek naar hulp / genezing, deskundigheid…)
Psychologisch en sociologisch: psychiatrische patiënt < patiens (Latijn): geduldig,
verdragend, lijdend
4
,1.3 Wetenschap en praktijk
Psychisch lijden = moeilijker objectief, wetenschappelijk te benaderen
2 dingen die een psychische stoornis kunnen bepalen:
1. Het persoonlijke en subjectieve aanvoelen door de hulpverlener
2. Deskundig onderzoek en behandeling met wetenschappelijk onderbouwde
kennis
Combinatie 1 & 2 maakt het wetenschappelijk benaderen van psychisch
lijden mogelijk
Hedendaagse psychiatrie: Medisch model:
1. Diagnose (kenmerken/symptomen + beschrijvend/descriptief)
2. Etiologie (oorzaken/etiologie)
3. Prognose (verloop/beloop)
o hoe zal het zijn met een behandeling VS zonder behandeling)
4. Therapie (behandeling)
o interventie obv 1,2 & 3
o Doel: stoornis doen verdwijnen of minstens te verbeteren
5. Preventie (voorkomen)
o actieplan obv 1,2,3 & 4
o Primair: voorkomen van stoornissen
o Secundair: zo snel en effectief mogelijk stoornissen behandelen
om resttoestanden te voorkomen
o Tertiair: nadelige gevolgen van stoornissen beperken
Geen vaste volgorde (zie syllabus andere volgorde)
Netwerk van voorzieningen: (staat ze niet te lang bij stil)
Intramurale of klinische zorgµ
o PC, PZ, PAAZ
Extramurale of ambulante zorg
o CGGZ, CAW, JAC, Tejo
o Outreachend werken: artikel 107 over zorgcircuits en zorgnetwerken
(vermaatschappelijking van de zorg)
Semimurale zorg of tussenvoorzieningen tussen de klinische en ambulante
hulpverlening
1.4 Psychiatrische specialisaties: op doelgroep of problematiek
Doelgroep
- Infantpsychiatrie (Jonge kinderen 0-3 jaar)
- Kinder- en jeugdpsychiatrie
- Volwassenpsychiatrie
- Psychogeriatrie (Dementie en andere neurocognitieve stoornissen)
- Gerontopsychiatrie (Ouderen 60+ met acute psychiatrische problemen)
- Forensisch psychiatrie (psychiatrie in gevangenis)
5
,Problematiek
- Verslaafdenzorg
- Psychosenzorg
- Dubbeldiagnose (mensen met meerdere diagnoses bv. psychose +
toxicomanie)
- Depressiekliniek
DSM = classificatiesysteem psychiatrische stoornissen
Beroepsgroepen
- Interdisciplinair en multidisciplinair werken
- Psycholoog, psychiater, otho, SW’er
2. Diagnose
Diagnosen = constructen die de klinische werkelijkheid beschrijvend (descriptief)
benaderen. Ze vallen met andere woorden nooit samen met die werkelijkheid.
Psychische symptomen zijn altijd meervoudig bepaald en de levensgeschiedenis,
familiegeschiedenis en context van de patiënt spelen daar een cruciale rol in.
Denk aan eerste semester 2024 over jongen die joyriden met specifieke
auto’s, dit gedrag was gelinkt aan zijn levens- / familiegeschiedenis en
context
Diagnosen hebben altijd een hypothetisch karakter: hypothetisch vastgesteld
door een psychiater, kan bijgesteld worden
2.1 Inleiding
Psychiatrie kan niet zonder een algemeen aanvaarde indeling en omschrijving vd
psychiatrische stoornissen
Beschrijvende/descriptieve diagnose OF syndroomdiagnose: vaststellen en
onderscheiden van stoornissen zonder een oorzaak te benoemen
De diagnostische betrouwbaarheid (= de werkwijze om een diagnose te bereiken)
hangt af van
Gebruikte classificatie (welk indelingssysteem?)
o Validiteit = Beoordeelt men effectief wat men beweert te beoordelen
Gebruikte diagnostische methode (hoe testen/meten we?)
o Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid = meerdere beoordelers komen
onafhankelijk tot dezelfde diagnose
o Test-hertestbetrouwbaarheid = als het onderzoek opnieuw gedaan
wordt, komt men dezelfde diagnose uit
2.2 Classificatie van stoornissen
Classificatie = systematische ordening van verworven kennis
o Hier: classificeren van stoornissen
Naamgeven en ordenen = nood aan een gemeenschappelijke taal
o Communicatie vergemakkelijken
o Erkende wetenschapstaal // wetenschappelijk onderzoek
6
, Middel (geen doel op zich!) om kennis te verwerven over vóórkomen,
ontstaan, ontwikkeling, beloop en behandeling van psychische stoornissen
Systeem niet hanteren als een catalogus!
Gebaseerd op medisch model
Stoornissen worden geordend als syndromen
Syndroom = samenhangend geheel / cluster van symptomen
Symptoom = uiting, signaal, kenmerk van syndroom
o Hoofdsymptomen (kernsymptomen, basissymptomen,
sleutelsymptomen): verwijst met grote waarschijnlijkheid naar een
specifieke stoornis
o Bijsymptomen (facultatieve symptomen): Bijkomstig, niet bepalend,
maken het beeld wel volledig
Vb anorexia: hoofdsymptoom = allesoverheersende wens om mager te
zijn, bijsymptoom = geen menstruatie
één symptoom kan bij verschillende syndromen voorkomen
Classificatie van stoornissen: DSM
= Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
Verschillende edities DSM
DSM-I (1952): gebaseerd op etiologische theorieën (etiologie =
oorzakenleer)
o Psychiatrische stoornissen zijn psychogeen = door de geest
veroorzaakt OF het gevolg van de ‘verslechtering van de functie van
het hersenweefsel’
DSM-II (1968) = geen ordening op basis van symptomen
o enerzijds psychoanalytisch
Psychoanalyse: symptomen worden beschouwd als gevolgen
van onderliggende conflicten die optreden binnen een
bepaalde psychische structuur + grote nadruk op de context
en ervaringen in de kindertijd
o anderzijds op de psychobiologie van Adolf Meyer gebaseerd
Psychobiologie: psychiatrische stoornissen zijn reacties op
gebeurtenissen in de omgeving
Evolutie DSM
1974 oprichting Task Force
o Volledige herwerking DSM-II naar DSM-III (1980)
DSM-III (1980)
o Vanaf dan radicale keuze voor een atheoretisch model en het
gebruik van het 5 assenstelsel
7
Introductie psychopathologie.........................................................................3
1. Psychiatrie en Maatschappij........................................................................................ 3
1.1 Psychiatrische stoornis..........................................................................................4
1.2 Ziekte: lichamelijk, psychologisch, biologisch.......................................................4
1.3 Wetenschap en praktijk......................................................................................... 5
1.4 Psychiatrische specialisaties: op doelgroep of problematiek.................................5
2. Diagnose..................................................................................................................... 6
2.1 Inleiding................................................................................................................ 6
2.2 Classificatie van stoornissen.................................................................................6
2.3 Systematische diagnostiek..................................................................................10
2.4 Kritische bedenkingen bij classificatie.................................................................10
Besluit....................................................................................................................... 11
3. Verklaring................................................................................................................. 12
3.1 Inleiding: wat is de oorzaak (etiologie)................................................................12
3.2 Biologische verklaringen.....................................................................................12
3.3 Psychologische verklaringen...............................................................................13
3.4 Sociale verklaringen............................................................................................ 13
4. Behandeling.............................................................................................................. 13
4.1 Inleiding.............................................................................................................. 13
4.2 Biologische behandeling: psychofarmaca............................................................14
4.3 Psychotherapie.................................................................................................... 15
4.4 Sociale psychiatrie.............................................................................................. 18
5. Verloop en preventie.................................................................................................18
5.1 Epidemiologie: incidentie en prevalentie.............................................................18
5.2 Preventie............................................................................................................. 18
Schizofrenie(spectrum) en andere psychotische stoornissen..........................19
0. Inleiding.................................................................................................................... 19
1. Wanen en hallucinaties.............................................................................................19
2. Schizofrenie(spectrum).............................................................................................21
2.1 Kenmerken.......................................................................................................... 21
2.2 Verklaringen........................................................................................................ 24
2.3 Behandeling........................................................................................................ 25
2.4 Prognose............................................................................................................. 28
2.5 Verdere verdieping: Filmpjes Stijn vanheule........................................................28
3. Niet-schizofrene psychotische stoornissen...............................................................31
3.0 Inleiding.............................................................................................................. 31
3.1 Waanstoornis....................................................................................................... 31
3.2 Kortdurende psychotische stoornis......................................................................33
3.3 Schizofreniforme stoornis....................................................................................33
3.4 Gedeelde psychotische stoornis..........................................................................34
4. Filmpjes Dirk Bryssinck............................................................................................. 34
Angststoornissen.........................................................................................36
1
, 0. inleiding.................................................................................................................... 36
1. Angst en angststoornissen........................................................................................36
2. Fobieën en sociale angsten.......................................................................................37
3. Paniekstoornis en agorafobie....................................................................................39
3.1 Kenmerken.......................................................................................................... 39
3.2 Verklaring............................................................................................................ 40
3.3 Behandeling........................................................................................................ 40
4. Gegeneraliseerde-angststoornis (GAS).....................................................................41
4.1 Kenmerken.......................................................................................................... 41
4.2 Verklaring............................................................................................................ 41
4.3 Behandeling........................................................................................................ 41
5. Overzicht verschillende angststoornissen.................................................................42
Dwangstoornissen........................................................................................43
1. Dwang...................................................................................................................... 43
2.Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS)....................................................................44
2.1 Kenmerken.......................................................................................................... 44
2.2 Verklaring............................................................................................................ 45
2.3 Behandeling........................................................................................................ 46
3. Andere dwangstoornissen......................................................................................... 47
3.1 Excoriatiestoornis (huidpulkstoornis)...................................................................47
3.2 Trichotillomanie (haaruittrekstoornis)..................................................................47
3.3 Morfodysfore stoornis.......................................................................................... 47
3.4 Verzamelstoornis................................................................................................. 47
4. Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen...........................................................48
4.1 Stress en aanpassing........................................................................................... 48
4.2 Aanpassingsstoornissen......................................................................................49
5. Posttraumatische-stressstoornis (PTSS)....................................................................51
5.1 Kenmerken.......................................................................................................... 51
5.2 Verklaring............................................................................................................ 51
5.3 Behandeling........................................................................................................ 52
Filmpjes........................................................................................................................ 52
Depressieve en bipolaire-stemmingsstoornissen............................................53
1. Stemming en emotie................................................................................................53
2. Depressieve stemmingsstoornis...............................................................................55
2.1 Kenmerken.......................................................................................................... 55
2.2 Verklaring............................................................................................................ 58
2.3 Behandelingen.................................................................................................... 58
3. Bipolaire-stemmingsstoornissen...............................................................................59
3.1 Kenmerken.......................................................................................................... 59
3.2 Verklaring............................................................................................................ 61
3.3 Behandeling........................................................................................................ 61
4. ‘Nieuwe’ depressieve-stemmingsstoornissen...........................................................62
4.1 Disruptieve stemmingsdisregulatiestoornis.........................................................62
4.2 Premenstruele stemmingsstoornis......................................................................63
2
,Stoornissen door gebruik van alcohol en drugs..............................................63
1. Drugs en afhankelijkheid..........................................................................................63
2. Stoornis door het gebruik van alcohol.......................................................................67
2.1 Kenmerken.......................................................................................................... 67
2.2 Verklaringen........................................................................................................ 69
2.3 Behandeling........................................................................................................ 69
3. Stoornissen in het gebruik van drugs........................................................................71
3.1 Hallucinogenen of psychedelische stoffen...........................................................71
3.2 Cannabis (marihuana en hasj).............................................................................71
3.3 GHB (dempend)................................................................................................... 71
3.4 Cocaïne (stimulerend)......................................................................................... 72
3.5 Amfetaminen (stimulerend).................................................................................72
3.6 Heroïne (dempend)............................................................................................. 72
4. Legale stimulerende middelen..................................................................................73
4.1 Cafeïne................................................................................................................ 73
4.2 Nicotine............................................................................................................... 73
4.3 Verklaring............................................................................................................ 73
Persoonlijkheidsstoornissen.........................................................................74
1. Normale en gestoorde persoonlijkheid......................................................................74
1.1 Identiteit, persoonlijkheid en persoonlijkheidstrekken.........................................74
1.2 Persoonlijkheidsverandering ten gevolge van een somatische aandoening........75
2. Persoonlijkheidsstoornissen......................................................................................75
2.1 Algemene kenmerken.......................................................................................... 75
2.2 Dimensionele aard van persoonlijkheidsstoornissen...........................................75
3. Verklaring................................................................................................................. 80
3.1 Biologische factoren............................................................................................ 80
3.2 Psychologische verklaringen...............................................................................80
4. Behandeling.............................................................................................................. 81
Samenvatting Psychopathologie
Introductie psychopathologie
1. Psychiatrie en Maatschappij
Psychopathologie/nosologie/psychiatrische ziekteleer: de LEER der
geestesziekten
= verzamelbegrip voor alle psychische stoornissen
Zuiverste betekenis = studie/wetenschap van het geestelijk of psychisch lijden
3
,Psychiatrie: de leer van de BEHANDELING der geestesziekten
1.1 Psychiatrische stoornis
Opvattingen over ‘gek’ of ‘gestoord’ zijn tijds- en cultuurgebonden
3 voorwaarden om van een psychiatrische stoornis te spreken:
1. Een abnormaal verschijnsel of gedrag dat afwijkt van de sociale norm of
wat in een bepaalde cultuur als normaal gezien wordt
o Vb. ik kom te laat voor de les en ik heb geen tijd om te douchen dus
beslis om in mijn pyjama te komen naar de les
2. Het brengt een ongemak of lijden teweeg bij de betrokkene en/of
omgeving.
3 manieren van interpretatie van wie lijdt onder ongemak:
o Enkel en alleen bij de betrokkene
o Enkel en alleen bij de omgeving
o Zowel bij de betrokkene en de omgeving
3. Het is bij andere personen vastgesteld en het wordt beschreven door het
gangbare begrippenkader van de psychiatrie.
1.2 Ziekte: lichamelijk, psychologisch, biologisch
Ziekte in strikt medische zin = lichamelijke afwijking/stoornis/aandoening met
een specifieke oorzaak, duidelijk beloop, en zo aangepaste therapie
zelden het geval bij psychiatrische stoornissen
o Uitzondering: neurocognitieve stoornissen (organische oorzaak)
Dit betekent niet dat psychiatrische patiënten in de beleving of erkenning
van hun ziek-zijn minder ernstig moeten worden genomen dan in het geval
van lichamelijke ziekte!
o Het subjectieve aanvoelen vd hulpverlener speelt ook een grote rol
(naast wetenschappelijke kennis)
Psychologische inhoud van ziekte
- Beleving van ziek-zijn
- Subjectieve ervaring van lijden / onwelzijn op psychisch, sociaal en
lichamelijk vlak
Sociologische inhoud van ziekte
- De rol van ziek-zijn
- Rol als patiënt (maatschappelijk bepaalde rol: niet werken…)
- Rol van hulpvrager (op zoek naar hulp / genezing, deskundigheid…)
Psychologisch en sociologisch: psychiatrische patiënt < patiens (Latijn): geduldig,
verdragend, lijdend
4
,1.3 Wetenschap en praktijk
Psychisch lijden = moeilijker objectief, wetenschappelijk te benaderen
2 dingen die een psychische stoornis kunnen bepalen:
1. Het persoonlijke en subjectieve aanvoelen door de hulpverlener
2. Deskundig onderzoek en behandeling met wetenschappelijk onderbouwde
kennis
Combinatie 1 & 2 maakt het wetenschappelijk benaderen van psychisch
lijden mogelijk
Hedendaagse psychiatrie: Medisch model:
1. Diagnose (kenmerken/symptomen + beschrijvend/descriptief)
2. Etiologie (oorzaken/etiologie)
3. Prognose (verloop/beloop)
o hoe zal het zijn met een behandeling VS zonder behandeling)
4. Therapie (behandeling)
o interventie obv 1,2 & 3
o Doel: stoornis doen verdwijnen of minstens te verbeteren
5. Preventie (voorkomen)
o actieplan obv 1,2,3 & 4
o Primair: voorkomen van stoornissen
o Secundair: zo snel en effectief mogelijk stoornissen behandelen
om resttoestanden te voorkomen
o Tertiair: nadelige gevolgen van stoornissen beperken
Geen vaste volgorde (zie syllabus andere volgorde)
Netwerk van voorzieningen: (staat ze niet te lang bij stil)
Intramurale of klinische zorgµ
o PC, PZ, PAAZ
Extramurale of ambulante zorg
o CGGZ, CAW, JAC, Tejo
o Outreachend werken: artikel 107 over zorgcircuits en zorgnetwerken
(vermaatschappelijking van de zorg)
Semimurale zorg of tussenvoorzieningen tussen de klinische en ambulante
hulpverlening
1.4 Psychiatrische specialisaties: op doelgroep of problematiek
Doelgroep
- Infantpsychiatrie (Jonge kinderen 0-3 jaar)
- Kinder- en jeugdpsychiatrie
- Volwassenpsychiatrie
- Psychogeriatrie (Dementie en andere neurocognitieve stoornissen)
- Gerontopsychiatrie (Ouderen 60+ met acute psychiatrische problemen)
- Forensisch psychiatrie (psychiatrie in gevangenis)
5
,Problematiek
- Verslaafdenzorg
- Psychosenzorg
- Dubbeldiagnose (mensen met meerdere diagnoses bv. psychose +
toxicomanie)
- Depressiekliniek
DSM = classificatiesysteem psychiatrische stoornissen
Beroepsgroepen
- Interdisciplinair en multidisciplinair werken
- Psycholoog, psychiater, otho, SW’er
2. Diagnose
Diagnosen = constructen die de klinische werkelijkheid beschrijvend (descriptief)
benaderen. Ze vallen met andere woorden nooit samen met die werkelijkheid.
Psychische symptomen zijn altijd meervoudig bepaald en de levensgeschiedenis,
familiegeschiedenis en context van de patiënt spelen daar een cruciale rol in.
Denk aan eerste semester 2024 over jongen die joyriden met specifieke
auto’s, dit gedrag was gelinkt aan zijn levens- / familiegeschiedenis en
context
Diagnosen hebben altijd een hypothetisch karakter: hypothetisch vastgesteld
door een psychiater, kan bijgesteld worden
2.1 Inleiding
Psychiatrie kan niet zonder een algemeen aanvaarde indeling en omschrijving vd
psychiatrische stoornissen
Beschrijvende/descriptieve diagnose OF syndroomdiagnose: vaststellen en
onderscheiden van stoornissen zonder een oorzaak te benoemen
De diagnostische betrouwbaarheid (= de werkwijze om een diagnose te bereiken)
hangt af van
Gebruikte classificatie (welk indelingssysteem?)
o Validiteit = Beoordeelt men effectief wat men beweert te beoordelen
Gebruikte diagnostische methode (hoe testen/meten we?)
o Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid = meerdere beoordelers komen
onafhankelijk tot dezelfde diagnose
o Test-hertestbetrouwbaarheid = als het onderzoek opnieuw gedaan
wordt, komt men dezelfde diagnose uit
2.2 Classificatie van stoornissen
Classificatie = systematische ordening van verworven kennis
o Hier: classificeren van stoornissen
Naamgeven en ordenen = nood aan een gemeenschappelijke taal
o Communicatie vergemakkelijken
o Erkende wetenschapstaal // wetenschappelijk onderzoek
6
, Middel (geen doel op zich!) om kennis te verwerven over vóórkomen,
ontstaan, ontwikkeling, beloop en behandeling van psychische stoornissen
Systeem niet hanteren als een catalogus!
Gebaseerd op medisch model
Stoornissen worden geordend als syndromen
Syndroom = samenhangend geheel / cluster van symptomen
Symptoom = uiting, signaal, kenmerk van syndroom
o Hoofdsymptomen (kernsymptomen, basissymptomen,
sleutelsymptomen): verwijst met grote waarschijnlijkheid naar een
specifieke stoornis
o Bijsymptomen (facultatieve symptomen): Bijkomstig, niet bepalend,
maken het beeld wel volledig
Vb anorexia: hoofdsymptoom = allesoverheersende wens om mager te
zijn, bijsymptoom = geen menstruatie
één symptoom kan bij verschillende syndromen voorkomen
Classificatie van stoornissen: DSM
= Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
Verschillende edities DSM
DSM-I (1952): gebaseerd op etiologische theorieën (etiologie =
oorzakenleer)
o Psychiatrische stoornissen zijn psychogeen = door de geest
veroorzaakt OF het gevolg van de ‘verslechtering van de functie van
het hersenweefsel’
DSM-II (1968) = geen ordening op basis van symptomen
o enerzijds psychoanalytisch
Psychoanalyse: symptomen worden beschouwd als gevolgen
van onderliggende conflicten die optreden binnen een
bepaalde psychische structuur + grote nadruk op de context
en ervaringen in de kindertijd
o anderzijds op de psychobiologie van Adolf Meyer gebaseerd
Psychobiologie: psychiatrische stoornissen zijn reacties op
gebeurtenissen in de omgeving
Evolutie DSM
1974 oprichting Task Force
o Volledige herwerking DSM-II naar DSM-III (1980)
DSM-III (1980)
o Vanaf dan radicale keuze voor een atheoretisch model en het
gebruik van het 5 assenstelsel
7
