Orthopedagogiek
Academiejaar 2025-2026
H2: Personen met een verstandelijke beperking
1. Inleiding (geen leerstof)
2. Geschiedenis
2.1 De 19de eeuw
In de 19de eeuw: voor het eerst onderscheiding in ‘krankzinnigheid’ en ‘verstandelijke beperking’ (→ als gevolg
van ontwikkelingen binnen de psychiatrie)
2 belangrijke pioniers:
1. Pinel
→ Nosograpgie des maladies mentales = systematische beschrijving van psychiatrische ziektebeelden
2. Esquirol: leerling en opvolger van Pinel
→ directeur van ‘hospitaal’ om bedelaars en marginalen op de vangen (vanaf 19de eeuw tot een echt
ziekenhuis geëvolueerd die zich focust op de ontwikkeling van neurologie)
→ bestudeerd de term ‘idiotie’, beschreven door Pinel
→ onderscheid 3 verschillende groepen: verwarden, dementen en idioten met idiotie als afzonderlijke
toestand
Verdere studies over idiotie → Itard en Sequin
Itard: behandelen van ‘de wilde van Aveyron’ leidt tot verdere theorievorming rond verstandelijke handicap
→ ontwikkelde een medisch-pedagogische theorie voor de behandeling van ‘idioten’ (eerst aandacht voor de
sensorische elementen, dan taal en ten slotte het abstracte denken
→ introduceert een natuurwetenschappelijke benadering in de zorg voor personen met een verstandelijke
beperking (observatie als basis van complexe analyse om de juiste handeling te kunnen stellen)
→ sensualisme: grondslag voor het idee dat inzichten ontstaan door herhaaldelijke ervaringen en niet tot de
tot dan gangbare opvatting dat er aangeboren ideeën bestaan
Sequin: werkt verder rond inzichten van Itard
→ richt een school op voor idioten met de focus op een gestructureerd leerprogramma op basis van stimuleren
van zintuiglijke functies
→ ontwikkeling van spieren en sensorische elementen (stap 1), het intellectuele en morele (stap 2) en morele
training (eindpunt)
→ geïnspireerd door een religieus-filosofisch socialisme en wordt ‘apostel van de idioten’
, 2.2 Rond de eeuwwisseling (19de-20ste eeuw)
2.2.1 Positivisme en evolutieleer
De ontwikkeling van geneeskunde krijgt meer impact op inzichten binnen de psychiatrie en de kijk op personen
met een verstandelijke beperking
Sequin + Howe: zorg voor personen met verstandelijke beperking
→ Howe beschreef oorzaken van verstandelijke handicap als een soort ‘degeneratie van de mensensoort’
veroorzaakt door slechte gezondheidstoestand van ouders, overmatig alcoholgebruik, familiehuwelijken…
Eeuwenwisseling staat bekend voor invloed van het positivisme, de evolutietheorie en een maatschappijvorm
rond industrialisering en verstelijking
→ stamboomstudies = proberen verband aan te tonen tussen verstandelijke handicap en criminaliteit vanuit
een erfelijkheidsperspectief
Die studies leiden tot:
- Opsluitingen in instellingen ter bescherming van de samenleving
- Sterilisatiewetten (in Amerika) vanuit de eugenetica
- Praktijken werden op grote schaal gebruikt tijdens het naziregime
2.2.2 Testdiagnostiek
Binet en Simon = de grondleggers van de psychometrie en kregen opdracht om een methode te onderzoeken
om kinderen op te sporen met een lichtere vorm van verstandelijke beperking
→ Binet ontwikkeld een test om ‘aangeboren’ intelligentie te meten (los van invloed opvoeding of onderwijs)
Goddard = vertaalde de test van Binet in het Engels en besluit dat mensen met een verstandelijke beperking
trainbaar waren, maar met verminderde mogelijkheden
Terman = introduceert het begrip ‘intelligentiequotiënt’ en geloofd in erfelijkheid en onveranderlijk IQ
Ontwikkeling van de testdiagnostiek → mensen met licht verstandelijke beperking worden als ‘debielen’ gezien
en verwezen naar het buitengewoon onderwijs
2.2.3 Eerste tekenen van een kentering
Vanaf 1925: meer en meer kritiek op erfelijkheidstheorieën leidt tot meer druk op eugeniticastudie
→ IOWA-studies en nature-nurture-discussie als tegenbeweging
2.3 Na 1950
Vanaf 1950: grondige kritiek op instituutzorg als gevolg van de komst van antipsychiatrie door de inzichten van
Goffman (‘total institutions’)
De ‘normalisatiebeweging’ had een grote invloed voor personen met een verstandelijke beperking
→ ontstond in Scandinavië
Nirje en Mikkelsen: ernstige en fundamentele kritiek op het instituut als leefvorm → alle personen met een
verstandelijke beperking moeten in leefomstandigheden gebracht worden die zo dicht mogelijk bij de gewone
omstandigheden van de samenleving benaderen
Academiejaar 2025-2026
H2: Personen met een verstandelijke beperking
1. Inleiding (geen leerstof)
2. Geschiedenis
2.1 De 19de eeuw
In de 19de eeuw: voor het eerst onderscheiding in ‘krankzinnigheid’ en ‘verstandelijke beperking’ (→ als gevolg
van ontwikkelingen binnen de psychiatrie)
2 belangrijke pioniers:
1. Pinel
→ Nosograpgie des maladies mentales = systematische beschrijving van psychiatrische ziektebeelden
2. Esquirol: leerling en opvolger van Pinel
→ directeur van ‘hospitaal’ om bedelaars en marginalen op de vangen (vanaf 19de eeuw tot een echt
ziekenhuis geëvolueerd die zich focust op de ontwikkeling van neurologie)
→ bestudeerd de term ‘idiotie’, beschreven door Pinel
→ onderscheid 3 verschillende groepen: verwarden, dementen en idioten met idiotie als afzonderlijke
toestand
Verdere studies over idiotie → Itard en Sequin
Itard: behandelen van ‘de wilde van Aveyron’ leidt tot verdere theorievorming rond verstandelijke handicap
→ ontwikkelde een medisch-pedagogische theorie voor de behandeling van ‘idioten’ (eerst aandacht voor de
sensorische elementen, dan taal en ten slotte het abstracte denken
→ introduceert een natuurwetenschappelijke benadering in de zorg voor personen met een verstandelijke
beperking (observatie als basis van complexe analyse om de juiste handeling te kunnen stellen)
→ sensualisme: grondslag voor het idee dat inzichten ontstaan door herhaaldelijke ervaringen en niet tot de
tot dan gangbare opvatting dat er aangeboren ideeën bestaan
Sequin: werkt verder rond inzichten van Itard
→ richt een school op voor idioten met de focus op een gestructureerd leerprogramma op basis van stimuleren
van zintuiglijke functies
→ ontwikkeling van spieren en sensorische elementen (stap 1), het intellectuele en morele (stap 2) en morele
training (eindpunt)
→ geïnspireerd door een religieus-filosofisch socialisme en wordt ‘apostel van de idioten’
, 2.2 Rond de eeuwwisseling (19de-20ste eeuw)
2.2.1 Positivisme en evolutieleer
De ontwikkeling van geneeskunde krijgt meer impact op inzichten binnen de psychiatrie en de kijk op personen
met een verstandelijke beperking
Sequin + Howe: zorg voor personen met verstandelijke beperking
→ Howe beschreef oorzaken van verstandelijke handicap als een soort ‘degeneratie van de mensensoort’
veroorzaakt door slechte gezondheidstoestand van ouders, overmatig alcoholgebruik, familiehuwelijken…
Eeuwenwisseling staat bekend voor invloed van het positivisme, de evolutietheorie en een maatschappijvorm
rond industrialisering en verstelijking
→ stamboomstudies = proberen verband aan te tonen tussen verstandelijke handicap en criminaliteit vanuit
een erfelijkheidsperspectief
Die studies leiden tot:
- Opsluitingen in instellingen ter bescherming van de samenleving
- Sterilisatiewetten (in Amerika) vanuit de eugenetica
- Praktijken werden op grote schaal gebruikt tijdens het naziregime
2.2.2 Testdiagnostiek
Binet en Simon = de grondleggers van de psychometrie en kregen opdracht om een methode te onderzoeken
om kinderen op te sporen met een lichtere vorm van verstandelijke beperking
→ Binet ontwikkeld een test om ‘aangeboren’ intelligentie te meten (los van invloed opvoeding of onderwijs)
Goddard = vertaalde de test van Binet in het Engels en besluit dat mensen met een verstandelijke beperking
trainbaar waren, maar met verminderde mogelijkheden
Terman = introduceert het begrip ‘intelligentiequotiënt’ en geloofd in erfelijkheid en onveranderlijk IQ
Ontwikkeling van de testdiagnostiek → mensen met licht verstandelijke beperking worden als ‘debielen’ gezien
en verwezen naar het buitengewoon onderwijs
2.2.3 Eerste tekenen van een kentering
Vanaf 1925: meer en meer kritiek op erfelijkheidstheorieën leidt tot meer druk op eugeniticastudie
→ IOWA-studies en nature-nurture-discussie als tegenbeweging
2.3 Na 1950
Vanaf 1950: grondige kritiek op instituutzorg als gevolg van de komst van antipsychiatrie door de inzichten van
Goffman (‘total institutions’)
De ‘normalisatiebeweging’ had een grote invloed voor personen met een verstandelijke beperking
→ ontstond in Scandinavië
Nirje en Mikkelsen: ernstige en fundamentele kritiek op het instituut als leefvorm → alle personen met een
verstandelijke beperking moeten in leefomstandigheden gebracht worden die zo dicht mogelijk bij de gewone
omstandigheden van de samenleving benaderen
