Samenvatting Werken met justitieclienteel

Samenvatting Werken met justitiecliënteel: deel Jo

Inleiding: Juridisch luik
- Strafrecht is tak binnen publiek recht
 Publiek recht: takken altijd te maken met relatie tussen burger en overheid (fiscale
wetgeving, grondrecht, strafrecht,…)
 Privaat recht: takken altijd te maken met relatie tussen ons en anderen (burgerlijk recht),
over mens en relatie met anderen
- Het bevat regels die bepalen:
 Welke gedragingen misdrijven uitmaken (materieel strafrecht)
 Welke sancties of maatregelen kunnen opgelegd worden (materieel strafrecht
Bijvoorbeeld: “art. 442bis van het Strafwetboek: het misdrijf belaging of stalking
bestaat uit het ernstig verstoren van de rust van een persoon, terwijl men wist of had
moeten weten dat zijn gedrag dit effect had kunnen veroorzaken.
De belager of stalker kan veroordeeld worden tot een gevangenisstraf van vijftien dagen
tot twee jaar en met geldboete van vijftig euro tot driehonderd euro of met een van die
straffen alleen.”
 Welke organen hiervoor bevoegd zijn en op welke manier dat dient te gebeuren
(formeel strafrecht = strafprocesrecht)
- Er worden nieuwe artikels voorzien of verwijderd binnen het strafrecht
Bijvoorbeeld bijgevoegd: sexting eerst onder stalking, nu een eigen artikel in strafwetboek
Bijvoorbeeld weggedaan; monokini op strand liggen werd vroeger aanzien als zedenfeiten,
doodstraf verboden

Vroeger en nu
- Vroeger was strafrecht vooral wraak, boeten, afschrikken
 Middeleeuwen: boete, lijfstraf, verbannen
- Nu is strafrecht nut, veiligheid, heropvoeding
 Doel van straffen is een veiligere maatschappij
 Aandacht voor herstel: niet enkel straffen maar ook helpen
 Herstelrecht: misdrijf is een gebeurtenis waarbij schade werd berokkend die
herstelt moet worden
Voorbeelden: Strafrechtelijke bemiddeling, werkstraffen, dienstverlening en
integratie van de hersteldimensie tijdens het hele proces.
- Uitdaging sociaal werk: ethisch, juridisch, maatschappelijk vraagstuk!
- Strafrecht log en oud maar is in evolutie!
Bijvoorbeeld:
 Elektronisch toezicht is een autonome straf
 Rechtspositie gevangenen: detentieplan, klachtenrecht, …
 Verbetering internering…
 Nieuwe opvatting rond gevangenissen…
 Transitiehuizen
 Detentiehuizen
 Detentiehuizen/transitiehuizen: huiselijkere tussenstap onder dak van gesanctioneerd
zijn, door huiselijkheid en ondersteuning, betere overstap terug naar de maatschappij.
Gaat over kortgestraften die geen zwaar misdrijf hebben gepleegd.


1

, - Europees hof al meermaals België op de vingers getikt: te weinig vast begeleiding en
overbevolking van gedetineerden

Wie is bevoegd?
- Federaal: P. Van Tigchelt
- Vlaams = Vlaamse minister van Justitie en Handhaving, Omgeving/energie en toerisme =
Zuhal Demir
 Verandering rond justitiehuizen en elektronisch toezicht

Welke taken hebben welzijnswerkers in het strafrecht?
1. Justitiehuis
- Slachtofferonthaal: informatie en bijstand in verband met de gerechtelijke procedure
- Verdachten: opvolging vrijheid onder voorwaarden, elektronisch toezicht (i.p.v. voorarrest)
en bemiddeling
- Veroordeelden: opvolgen van werkstraf, probatie (= voorwaarden), elektronisch toezicht,
beperkte detentie
- Internering: opvolgen van voorwaarden
- Buiten het strafrecht = maatschappelijk onderzoek: advies geven aan rechter bij conflicten
rond verblijf en opvoeding kind

2. CAW
- Slachtofferhulp
 Emotionele ondersteuning
 Juridische informatie
 Praktische informatie
 Doorverwijzing
- Voor: slachtoffers, getuigen en familie (nabestaanden) van misdrijven, rampen,
verkeersongevallen
- Andere taken
 Ontmoetingsplaats: inloop
 Korte hulp of advies
 Begeleidingstraject
 Opvang en crisishulp
 Preventie

3. Sociale dienst politie
- Eerstelijnsopvang slachtoffers van misdrijf
- Steun en informatie beiden
- Doorverwijzen professionele hulp

4. Bemiddelingsdiensten (herstelbemiddeling)
- Bijvoorbeeld moderator helpt bij:
 Voor, tijdens en na strafrechtelijke procedure
 Slachtoffer en dader een gesprek laten aangaan
 Over feiten, de belevenis, achtergrond en gevolgen
 Om de gebeurtenis een plaats te geven in het leven



2

,Hoofdstuk 2: Soorten misdrijven
Definitie
- Wat is een misdrijf?
 Een menselijk gedrag
Bijvoorbeeld: Lieze vertelt tegen Mieke dat ze haar grootmoeder wil bestelen. Mieke
gaat dit melden bij de politie. Lieze kan hiervoor niet aangehouden of gestraft worden.
 Moet gaan over een mens die gedrag stelt, dieren kunnen niet meer veroordeeld
worden
 Het moet te zien zijn, moet gebeurd zijn: gedachten, ideeën of zaken die gezegd
worden kunnen niet veroordeeld worden.
 Iets posten op social media is wel een stap verder en kan wel veroordeeld of
aangehaald worden bij politie.
 Waarbij een gebod of verbod niet is gevolgd
Bijvoorbeeld: Stef is verstrooid en heeft geen voorrang van rechts gegeven, Marie
verkoopt bij de schoolpoort drugs aan minderjarigen.
 Een straf wordt voorzien
Bijvoorbeeld: Jan heeft in dronken toestand een bejaarde vrouw op straat bestolen en
ernstig verwond. Van de correctionele rechtbank krijgt hij een gevangenisstraf van 2 jaar
en een geldboete van 800 euro.

Verschil transitiehuis en detentiehuis
Transitiehuis: veroordeelden vanuit de klassieke gevangenis worden overgebracht om hier het
laatste deel van hun straf uit te zitten met zicht op re-integratie

- Worden deelnemers genoemd
- Vanaf maximum 18 maanden voor ze in aanmerking komen voor voorwaardelijke
invrijheidsstelling
- Na traject in detentiehuis zijn ze niet onvoorwaardelijk vrij
- Gedetineerde wil zich na zijn traject in transitiehuis vestigen in brede regio hierrond:
realistische afstand bereikbaar met openbaar vervoer
- Kandidaten moeten gemeenschapsgeschikt zijn = kunnen samenleven en werken in groep
- Moet zinvol zijn = sprake van begeleidingsnood om re-integratie vorm te geven
- Deelnemers in transitiehuizen moeten taal machtig zijn; in Vlaanderen Nederlands en in
Wallonië Frans

Detentiehuis: kortgestraften onder de 3 jaar zitten hier hun straf uit met zicht op re-integratie

 Vroeger werden korte straffen niet uitgezeten, waardoor deze manier in het leven is
geroepen; liepen/lopen vrij rond op straat of dragen enkelband
 Mensen met laag veiligheidsrisico op basis van strenge criteria die geselecteerd worden
 Enkel wie bereid is leven te beteren en aan toekomst te werken
 Zedendelinquenten of veroordeelden voor terrorismefeiten zijn uitgesloten




3

, Is een administratieve overtreding ook een misdrijf?
- GAS boete
 Gemeentelijke administratieve boete dus geen straf
 Om politie te ontlasten en gemeentelijke incidenten te beteugelen
 Niet echt een straf want komt niet op je strafblad
 Opgelegd door gemeentelijk sanctionerend ambtenaar, na een PV
 Volgens APV = Algemeen Plaatselijke Verordening
 Vervangt bestraffing voor aantal feiten: wildplassen, hondenpoep, affiches plakken,
sluikstorten, vuilnis te vroeg buiten zetten, graffiti, …
 Beroep mogelijk bij politierechtbank of jeugdrechtbank (voor minderjarigen)
 Er zijn ook andere sancties: bijvoorbeeld intrekken van vergunningen, blikjes oprapen in
de gemeente, …
- Wijzigingen sinds 1/1/2024
 Volwassenen 500 euro, minderjarigen 175 euro
 Sanctie met uitstel mogelijk
 Vanaf 14 jaar

Mogelijke indeling misdrijven
Aan de hand van de ernst van gedrag, straf, rechtbank

- Een overtreding: Politierechtbank, 1-7 dagen, tot 25 euro
Bijvoorbeeld: Je bent wat laat voor school en rijdt in de dorpskom 60km per uur; Je krijgt een
boete van 75 euro. Mike steelt in de Carrefour een zakje zure beertjes.

- Een wandrijf: Correctionele rechtbank, 8 dagen tot 5 jaar, 26 euro en meer
Bijvoorbeeld: Tijdens een ruzie geeft Bram zijn buurman een kaakslag. Joris heeft een
cannabisplantage op zijn zolder. Steffie is verpleegkundige en steelt bij een aantal patiënten
geld. Na een fuif breken Jesse en Lowie in een voortuin de brievenbus uit en zetten deze
ondersteboven.

- Een misdaad: Hof van Assisen, vanaf 5 jaar, 26 euro en meer
Bijvoorbeeld: Karen en Jef gijzelen een kind van 12 en vragen losgeld van de ouders. Piet
vermoordt zijn liefdesrivaal. Jurgen pleegt een gewapende overval met wapens..

 Bedragen laten we staan in de wet, maar moeten vermenigvuldigd worden met 8
opdeciemen om aan levensstandaard te voldoen

Welke elementen moeten er zijn?
1. Materieel bestanddeel
- Waarneembaar gedrag = iets doen wat niet mag of iets niet doen wat wel verplicht is. Je
moet het kunnen waarnemen, gedachten tellen niet.
Bijvoorbeeld: Je bent gehaast en wanneer je naar school fiets gebeurt er een ongeluk. Je rijdt
door en verwittigt geen hulpdiensten.
- Een wederrechtelijk gedrag = het mag niet volgens het recht en toch doe je dit wel!
Bijvoorbeeld: Tijdens een heftige woordenwisseling met de buurman geeft Jos Jan een flinke
duw. Deze valt en breekt zijn arm.


4