Module 3
1. Ecologische risico s steeds centraler. Globale Ecologische Risico’s (Mondiale
Ecologische Problemen) Deze risico’s hebben
betrekking op de hele planeet, of de
1.1. Hoe zijn ecologische risico s op de agenda leefbaarheid ervan voor toekomstige
gekomen? generaties.
• Ze zijn vaak onzichtbaar en ongrijpbaar in de
Ecologische risico’s kwamen in het publieke directe leefwereld.
debat en op de maatschappelijke agenda in • Ze komen voort uit de collectieve activiteiten
de tweede helft van de 20e eeuw. Dit van geïndustrialiseerde samenlevingen.
gebeurde toen de ernst van bestaande
ecologische crisissen, zoals ontbossing en • Voorbeelden: de klimaatopwarming, het gat
olievervuiling, niet langer konden worden in de ozonlaag, of het risico op ongelukken
geminimaliseerd. met kernenergie.
Het op de agenda komen van deze risico's Het Verschil Het belangrijkste verschil ligt in
werd sterk beïnvloed door cruciale publicaties, de schaal en de perceptie:
waaronder: • Risico's in de directe leefwereld zijn lokaal
en men kan deze vaak direct waarnemen
- Silent spring - Rachel Carson (’62) (zien, ruiken, proeven).
- The population bomb - Paul Ehrlich (’71) • Globale risico's daarentegen overschrijden
- Brundtland-rapport van ’87 de grenzen van ruimte en tijd en zijn
onzichtbaar op individueel of lokaal niveau.
1.1.1. Het Brundtland rapport
Het Brundtland-rapport (1987) is een VN-
publicatie die de moderne de nitie van
duurzame ontwikkeling introduceert:
ontwikkeling die huidige behoeften vervult
zonder toekomstige generaties te schaden.
Het benadrukt dat economische groei,
milieu en sociale rechtvaardigheid samen
moeten worden aangepakt en vormde de
basis voor later internationaal
duurzaamheidsbeleid.
1.2. ecologische risico s en is het verschil.
We onderscheiden ecologische risico’s op 1.3. Ecologische zijn risico s geen toevallige
basis van hun schaal: neveneffecten.
Ecologische Risico’s in de Directe Volgens de theorie van de
Leefwereld Dit zijn ecologische risico's die wereldrisicomaatschappij van Ulrich Beck is
mensen direct in hun woonomgeving, sociale de stelling dat de belangrijkste transformaties
leefwereld of buurt ervaren ("dichter bij huis"). de ongeziene nevene ecten van de industriële
Ze zijn vaak zichtbaar, tastbaar en lokaal. productie in mondiale ecologische
brandhaarden zijn.
• Voorbeelden: jn stof en luchtvervuiling,
geluidsoverlast, geurhinder van bedrijven of Beck stelt dat ecologische risico's geen
verkeer, en problemen met de toevallige nevene ecten zijn, maar het
voedselveiligheid (zoals het onderscheid onvermijdelijke resultaat van de successen
tussen 'biologisch' en ‘niet-biologisch' van de eerste, nationale fase van de
moderniteit. Dit betekent dat deze risico's,
zoals klimaatopwarming, inherent zijn aan de
industriële en economische ontwikkeling zelf.
1
fi ’ ff ’ff ’ ’ fi
, 1.4. Ecologische risico s in de directe leef wereld 1.7. Ecologische voetafdruk
een methode, ontwikkeld door ecologen en
Ecologische risico’s in de directe leefwereld economen, om te meten hoeveel grondsto en
zijn risico's die mensen in hun onmiddellijke en energie we verbruiken. Ze berekent hoeveel
sociale en woonomgeving ervaren, of die zij productieve hectares land en water nodig
dichter bij huis proeven, zien of ruiken. Dit leidt zijn om onze consumptie duurzaam te
tot een verschuiving van maatschappelijke produceren én om de afvalsto en die we
problemen naar individuele en daarbij veroorzaken op te nemen.
gezinsgebonden risico’s.
Voorbeelden:
• Geluidsoverlast, geurhinder van verkeer of 1.8. Ecologische voetafdruk berekenen
fabrieken
• Luchtvervuiling en jn stof Men berekent de ecologische voetafdruk door
• Water of bodemvervuiling het verbruik van energie en grondsto en
• Bezorgdheden over voedselveiligheid zoals van een persoon (of groep) te vertalen naar
de wens om te weten waar producten de hoeveelheid productieve
vandaag komen. aardoppervlakte (uitgedrukt in hectare per
persoon) die nodig is.
Deze berekening omvat twee stappen:
1. Bepalen hoeveel hectare de menselijke
activiteiten (verbruik en afvalproductie) in
beslag nemen.
2. De balans opmaken tegenover de
biocapaciteit van de aarde: hoeveel
1.5. Het NIMBY-effect hectare er per persoon op de planeet
beschikbaar is om dit verbruik duurzaam
Het NIMBY-e ect (Not In My BackYard) op te vangen.
verwijst naar de houding waarbij mensen een
bepaald project of voorziening in het
algemeen wel nodig vinden, maar niet in
hun eigen directe omgeving willen hebben. 1.9. Ecologische voetafdruk als ecologisch risico
Voorbeelden zijn windmolens, opvangcentra, De ecologische voetafdruk illustreert het
snelwegen of afvalverwerkingsinstallaties: men ecologische risico van overschrijding
steunt het idee, maar verzet zich zodra het “in (overshoot). Als ecologisch risico maakt het
de achtertuin” komt. duidelijk dat het huidige consumptie- en
levenspatroon het draagvlak van de planeet
overschrijdt.
1.6. Klimaatopwarming is een ecologisch risico
• De wereldwijde voetafdruk ligt ruim boven
Het wordt zo genoemd omdat het onze het beschikbare draagvlak. Momenteel heeft
natuurlijke leefomstandigheden aantast. De de wereldbevolking gemiddeld 1,7 aardes
aarde warmt steeds meer op door een stijging nodig om duurzaam te leven.
van de gemiddelde temperatuur, een proces
dat vooral sinds het begin van de 20e eeuw is • Dit wijst op een ecologische schuld: we
versneld. verbruiken wat toekomstige generaties
nodig zullen hebben, waardoor de kansen
De belangrijkste oorzaak is de toegenomen voor hen in de toekomst ernstig worden
uitstoot van CO₂, vooral door het verbranden beperkt.
van fossiele brandsto en zoals olie en
steenkool. • Rijke landen, zoals België of Nederland,
hebben een veel grotere voetafdruk dan
De gevolgen zijn groot: de ijskappen arme landen.
smelten, de zeespiegel stijgt, en het
klimaatsysteem verandert op manieren die
vaak onomkeerbaar zijn.
2
ff fi ’ ff ff ff ff
1. Ecologische risico s steeds centraler. Globale Ecologische Risico’s (Mondiale
Ecologische Problemen) Deze risico’s hebben
betrekking op de hele planeet, of de
1.1. Hoe zijn ecologische risico s op de agenda leefbaarheid ervan voor toekomstige
gekomen? generaties.
• Ze zijn vaak onzichtbaar en ongrijpbaar in de
Ecologische risico’s kwamen in het publieke directe leefwereld.
debat en op de maatschappelijke agenda in • Ze komen voort uit de collectieve activiteiten
de tweede helft van de 20e eeuw. Dit van geïndustrialiseerde samenlevingen.
gebeurde toen de ernst van bestaande
ecologische crisissen, zoals ontbossing en • Voorbeelden: de klimaatopwarming, het gat
olievervuiling, niet langer konden worden in de ozonlaag, of het risico op ongelukken
geminimaliseerd. met kernenergie.
Het op de agenda komen van deze risico's Het Verschil Het belangrijkste verschil ligt in
werd sterk beïnvloed door cruciale publicaties, de schaal en de perceptie:
waaronder: • Risico's in de directe leefwereld zijn lokaal
en men kan deze vaak direct waarnemen
- Silent spring - Rachel Carson (’62) (zien, ruiken, proeven).
- The population bomb - Paul Ehrlich (’71) • Globale risico's daarentegen overschrijden
- Brundtland-rapport van ’87 de grenzen van ruimte en tijd en zijn
onzichtbaar op individueel of lokaal niveau.
1.1.1. Het Brundtland rapport
Het Brundtland-rapport (1987) is een VN-
publicatie die de moderne de nitie van
duurzame ontwikkeling introduceert:
ontwikkeling die huidige behoeften vervult
zonder toekomstige generaties te schaden.
Het benadrukt dat economische groei,
milieu en sociale rechtvaardigheid samen
moeten worden aangepakt en vormde de
basis voor later internationaal
duurzaamheidsbeleid.
1.2. ecologische risico s en is het verschil.
We onderscheiden ecologische risico’s op 1.3. Ecologische zijn risico s geen toevallige
basis van hun schaal: neveneffecten.
Ecologische Risico’s in de Directe Volgens de theorie van de
Leefwereld Dit zijn ecologische risico's die wereldrisicomaatschappij van Ulrich Beck is
mensen direct in hun woonomgeving, sociale de stelling dat de belangrijkste transformaties
leefwereld of buurt ervaren ("dichter bij huis"). de ongeziene nevene ecten van de industriële
Ze zijn vaak zichtbaar, tastbaar en lokaal. productie in mondiale ecologische
brandhaarden zijn.
• Voorbeelden: jn stof en luchtvervuiling,
geluidsoverlast, geurhinder van bedrijven of Beck stelt dat ecologische risico's geen
verkeer, en problemen met de toevallige nevene ecten zijn, maar het
voedselveiligheid (zoals het onderscheid onvermijdelijke resultaat van de successen
tussen 'biologisch' en ‘niet-biologisch' van de eerste, nationale fase van de
moderniteit. Dit betekent dat deze risico's,
zoals klimaatopwarming, inherent zijn aan de
industriële en economische ontwikkeling zelf.
1
fi ’ ff ’ff ’ ’ fi
, 1.4. Ecologische risico s in de directe leef wereld 1.7. Ecologische voetafdruk
een methode, ontwikkeld door ecologen en
Ecologische risico’s in de directe leefwereld economen, om te meten hoeveel grondsto en
zijn risico's die mensen in hun onmiddellijke en energie we verbruiken. Ze berekent hoeveel
sociale en woonomgeving ervaren, of die zij productieve hectares land en water nodig
dichter bij huis proeven, zien of ruiken. Dit leidt zijn om onze consumptie duurzaam te
tot een verschuiving van maatschappelijke produceren én om de afvalsto en die we
problemen naar individuele en daarbij veroorzaken op te nemen.
gezinsgebonden risico’s.
Voorbeelden:
• Geluidsoverlast, geurhinder van verkeer of 1.8. Ecologische voetafdruk berekenen
fabrieken
• Luchtvervuiling en jn stof Men berekent de ecologische voetafdruk door
• Water of bodemvervuiling het verbruik van energie en grondsto en
• Bezorgdheden over voedselveiligheid zoals van een persoon (of groep) te vertalen naar
de wens om te weten waar producten de hoeveelheid productieve
vandaag komen. aardoppervlakte (uitgedrukt in hectare per
persoon) die nodig is.
Deze berekening omvat twee stappen:
1. Bepalen hoeveel hectare de menselijke
activiteiten (verbruik en afvalproductie) in
beslag nemen.
2. De balans opmaken tegenover de
biocapaciteit van de aarde: hoeveel
1.5. Het NIMBY-effect hectare er per persoon op de planeet
beschikbaar is om dit verbruik duurzaam
Het NIMBY-e ect (Not In My BackYard) op te vangen.
verwijst naar de houding waarbij mensen een
bepaald project of voorziening in het
algemeen wel nodig vinden, maar niet in
hun eigen directe omgeving willen hebben. 1.9. Ecologische voetafdruk als ecologisch risico
Voorbeelden zijn windmolens, opvangcentra, De ecologische voetafdruk illustreert het
snelwegen of afvalverwerkingsinstallaties: men ecologische risico van overschrijding
steunt het idee, maar verzet zich zodra het “in (overshoot). Als ecologisch risico maakt het
de achtertuin” komt. duidelijk dat het huidige consumptie- en
levenspatroon het draagvlak van de planeet
overschrijdt.
1.6. Klimaatopwarming is een ecologisch risico
• De wereldwijde voetafdruk ligt ruim boven
Het wordt zo genoemd omdat het onze het beschikbare draagvlak. Momenteel heeft
natuurlijke leefomstandigheden aantast. De de wereldbevolking gemiddeld 1,7 aardes
aarde warmt steeds meer op door een stijging nodig om duurzaam te leven.
van de gemiddelde temperatuur, een proces
dat vooral sinds het begin van de 20e eeuw is • Dit wijst op een ecologische schuld: we
versneld. verbruiken wat toekomstige generaties
nodig zullen hebben, waardoor de kansen
De belangrijkste oorzaak is de toegenomen voor hen in de toekomst ernstig worden
uitstoot van CO₂, vooral door het verbranden beperkt.
van fossiele brandsto en zoals olie en
steenkool. • Rijke landen, zoals België of Nederland,
hebben een veel grotere voetafdruk dan
De gevolgen zijn groot: de ijskappen arme landen.
smelten, de zeespiegel stijgt, en het
klimaatsysteem verandert op manieren die
vaak onomkeerbaar zijn.
2
ff fi ’ ff ff ff ff
