Samenvatting FAAR1_ 2de semester: Agogiek en Filosofie

FAAR: Agogiek samenvatting

Het verhaal als uitgangspunt
De mens als verhalen en betekenismaker
- Mensen zijn echte verhalenvertellers en we houden ook van de verhalen die verteld worden
- We vertellen verhalen over wie we zijn, onze relaties, hoe we de wereld zien
Bijvoorbeeld: Op Facebook
- We zijn ook geïnteresseerd in de verhalen die anderen ons vertellen of verbeelden
 We lezen boeken, strips, gedichten, kijken naar reality tv waarin we het verhaal volgen
van “gewone” mensen, we kijken naar tv-soaps, …
- Verhalen zijn de rode draad doorheen ons leven
- Ze geven ook richting aan onze toekomst
Bijvoorbeeld: Een samenleving waarin geen racisme is en waar iedereen zich thuis voelt,
daar zouden we toch allemaal voor willen gaan of het zou toch goed zijn om in de lessen
meer tijd te krijgen om te kunnen oefenen, …

Verhalen en betekenisgeving




Groepen, organisaties, samenleving
 Zie video
- Ook groepen, gemeenschappen, organisaties hebben hun eigen verhaal
- We vertellen verhalen over de organisatie waarin we werken, de groep waartoe we behoren,
verhalen over de samenleving waarin we leven
- Doorheen de verhalen die we aan elkaar vertellen ontstaan er gezamenlijke verhalen

Dominante verhalen
- Omdat we verhalen vertellen en her-vertellen doorheen de jaren, verzamelen we steeds
meer bewijzen voor de betekenis die we eraan hebben gegeven
 Op deze manier construeren we dominante verhalen = we staan niet langer open voor
het bewijs van het tegendeel
 Hoewel ze ons goed gekend zijn, kunnen ze dun enkelvoudig worden = dan worden het
verhalen waarvan we zeggen “zo ben ik nu eenmaal, wij zijn altijd zo, dit is hoe het in
deze organisatie gaat,…”



1

, - Verhalen worden dominant
 Over onszelf
 Over de ander: familie, vrienden, buren, anderen, …
 Anderen: mensen van een andere origine, LGBTQ,, mensen in armoede, mensen
met een psychische kwetsbaarheid, …
 Over de organisatie waarin we studeren, werken, …
 Over de samenleving: de politiek, democratie, …
- Langs de andere kant zijn er altijd verhalen die we niet oppikken, die anders zijn,
verschillend, een alternatief voor het dominante verhaal
 Verhalen die mogelijk een nieuw perspectief beiden, ons uitdagen om te groeien
 Ons uitnodigen om een nieuw verhaal te maken waarin we ons beter voelen, waarin
ieder in een groep meer tot zijn recht kan komen, waardoor we als organisatie veel meer
kunnen betekenen of waarin onze samenleving voor meer mensen een plaats biedt
waarin ze gelukkig kunnen zijn
- We kunnen vastlopen in dit verhaal
- Mensen uitnodigen om tot nieuw verhaal te komen
- Belangrijk om als sociaal werker het dominante verhaal in vraag te stellen, hierdoor kunnen
we perspectief creëren waardoor mensen zich ook kunnen en willen openstellen voor
verandering

Het verhaal in het agogisch handelen
Betekenisgeving
- Prikkel  Betekenis  Concept
 Er komt een prikkel binnen en elke prikkel die we binnenkrijgen leidt tot een proces van
betekenisgeving = we gaan bedenken wat deze prikkel kan betekenen
 Hierbij spelen verschillende factoren een rol = vroegere ervaringen beïnvloeden hoe
situaties worden gelabeld en welke betekenis eraan wordt gegeven
 Ervaringen worden vaak samengevoegd tot een bepaald thema: vriendschappen, cultuur,
plaatsen, dieren,..
 Het geheel van gedachten en ideeën die iemand uit eerdere ervaringen heeft opgedaan
over een bepaald thema wordt een concept genoemd
 Aan de hand van eerdere ervaringen ontwikkelt iemand concepten over bijvoorbeeld
vriendschappen = wanneer is een relatie een vriendschap, cultuur = wat vindt iemand
van een cultuur, dieren = wat maakt een dier gevaarlijk
 Als iemand moeilijkheden heeft met een bepaald concept zal hij dit anders bestempelen
dan als dit gemakkelijk loopt
Bijvoorbeeld: Als iemand het moeilijk heeft met vriendschappen aangaan kan hij als
concept ingewikkeld hebben, ingewikkeld, lukt me niet en levert veel stress op. Een
ander persoon die gemakkelijk vrienden maakt zal een ander concept hebben: leuk,
ontspannen, gezellig samen dingen doen, …
 Betekenissen en concepten vormen samen het verhaal dat we over onszelf, de ander,
de wereld om ons heen vertellen

- Verhaal vertellen
 Inzicht krijgen in waarden, opvattingen en uitgangspunten
 Hoe deze vorm geven aan het handelen
 Hoe deze het (toekomst) perspectief bepalen


2

, - Taal als uitdaging
 Belang van de context
 Ze gebruiken woorden, ze brengen verhaalelementen naar voor en enkel zij kunnen de
context duiden waarin we de betekenis voor hen kunnen begrijpen
- Eigen verhaal  grondhouding
 Ze hebben zelf altijd het laatste woord als het gaat over de betekenis die ze geven aan
hun verhaal = cliënten zijn baas in hun eigen verhaal
- Context is everything

We gebruiken taal om ons verhaal te vertellen
- Derrida – Foucault
 Taal is geen waardenvrij instrument
- Levinas
 Afhankelijkheid en macht in de agogische relatie
 Relatie tussen werker en cliënt is asymmetrisch
 We moeten ons als sociaal werkers bewust van zijn van deze macht
 Sociaal werkers kunnen nooit begrijpen wat de zijnspoging van mensen betekent
 Geef mensen tijd en ruimte om te ventileren

Chené Swart = Re-dignifying practices
- Re-dignifying practices = geeft ons houvast voor deconstructie van macht en het creëren van
een vrije ruimte waarin mensen hun verhaal kunnen vertellen
 Deze praktijken vertrekken van respect in zijn fundamentele betekenis
 Respecere = specere betekent zien en re verwijst naar opnieuw, weer = we worden
uitgedaagd om opnieuw te kijken voorbij onze (voor) oordelen, labels waarin we zo
makkelijk vallen
 Deze praktijken zorgen ervoor dat we kunnen spreken over zaken die we echt belangrijk
vinden, zonder daarbij te denken dat we wel weten wat mensen bedoelen




- Schema sluit nauw aan bij ons vertrekpunt = de Socratische houding van het niet weten
 Dit leidt tot nieuwsgierigheid en de openheid tot leren
 Het leidt ook naar een openheid voor het verhaal van de unieke ander die zich niet laat
vatten in wijsgerige antropologische denkkaders = zonder zich hierbij echter te verliezen
in het verhaal van de ander
 Wie zich filosofisch opstelt blijft vragen stellen = blijft dicht bij het verhaal van de ander
maar helpt om zijn verhaal te verdiepen
- Schema kan helpen om steeds het verhaal van de cliënt als uitgangspunt te blijven nemen

3

, - Cadeau is niet altijd een geschenk = hiermee wordt geen materieel geschenk bedoeld
 Geschenken zijn geen complimenten, geen positief oordeel, geen evaluatie
 Geschenk vertelt over hoe ons hart is geraakt, hoe wij zijn bewogen door het verhaal of
het luisteren van de ander
Bijvoorbeeld: Wat hij mij verteld heeft, heeft me echt geraakt = geschenk

De relatie tot het eigen verhaal
- Onproductief of productief
 Onproductieve relatie met eigen verhaal = hij blijft steken in zijn verhaal, het blokkeert
en er zit geen ontwikkeling meer in = het verhaal voelt gesloten aan, onveranderbaar,
alle dynamiek is eruit = de verteller voelt het verhaal aan alsof het hem overkomt = hij
heeft er geen greep meer op
 Mensen beleven zich niet langer als auteur van het eigen verhaal en zien met
geen mogelijkheid hoe het allemaal verder moet
 Productieve relatie met eigen verhaal = verteller ziet zijn eigen verhaal voortdurend als
een stap in een ontwikkeling = het verhaal voelt aan als open en dynamisch = het is een
verhaal in wording = de verteller geeft er commentaar bij, ziet mogelijkheden en
openingen en is creatief bezig met de volgende stappen = hij heeft het gevoel onderweg
te zijn
- Mensen voelen zich geen eigenaar van het eigen verhaal
 Het is nu eenmaal zo
 Ik kan dat niet veranderen
 Ze willen niet naar me luisteren
 Ik heb er mij al bij neergelegd
- Mensen terug auteur maken van het eigen verhaal
 Op zoek naar bijzondere ogenblikken, ervaringen
 Toegang geven tot alternatieve verhaallijnen
 Toekomstperspectief creëren
- Wanneer mensen hulp zoeken zien ze het vaak niet meer zitten, ze zien niet hoe ze hun eigen
verhaal verder zouden kunnen ontwikkelen en vinden niemand in hun omgeving die hierbij
kan helpen
 Re-autoriserende gesprekken = in deze gesprekken gaan we op zoek naar verwaarloosde
maar mogelijk belangrijke gebeurtenissen en ervaringen die anders zijn dan het
dominante verhaal = deze bijzondere gebeurtenissen of uitzonderingen zijn een
vertrekpunt = bieden toegang tot alternatieve verhaallijnen die bij de start nauwelijks
zichtbaar waren
 De sociaal werker moedigt mensen aan om de ervaring naar boven te halen en
momenten te onderzoeken waar het anders was en te vertellen wat er toen gebeurde en
welke openingen dit moment creëert voor een alternatief verhaal dat weer
mogelijkheden biedt.




4