INLEIDING FISCAAL RECHT
HOOFDSTUK 1. BEGRIP EN KENMERKEN VAN BELASTING
1. Het begrip ‘belasting’
Er bestaat geen wettelijke definitie van belastingen, wel juridische omschrijving:
“ De belasting is een bijdrage die volgens bepaalde rechtsregels door de overheid wordt opgelegd
met het oog op het verzamelen van financiële middelen die nodig zijn om uitgaven te doen in het
algemeen belang en voor zover die bijdrage bij de wet of decreet als belasting wordt erkend.”
2. Kenmerken van een belasting
2.1 Het financieel doel
Belastingen worden gebruikt voor het dekken van overheidsuitgaven.
- worden geheven en aangewend ter financiering van diensten van openbaar nut
- er bestaat geen rechtstreekse en individuele tegenprestatie tegen
2.2 Dwingend karakter
worden eenzijdig door de overheid opgelegd.
- via bepaalde rechtsregels die afdwingbaar zijn
- bij niet-naleving → gesanctioneerd
● administratieve sanctie en strafrechtelijke sanctie
2.3 Overheidsinkomsten die geen belastingen zijn
Om van belastingen te kunnen spreken moet aan beide bovenstaande voorwaarden voldaan zijn.
Ontvangsten van de overheid die niet voldoen aan beide kenmerken, zijn geen belastingen.
Voorbeelden:
- de inkomsten die de overheid haalt uit de vervreemding, de verpachting of concessie van
openbare domeingoederen
- Inkomsten uit het verstrekken van diensten aan burgers in sectoren waarin de overheid in
concurrentie treedt met de privésector
2.4 Retributie versus bijzondere vormen van belastingen
Retributie: heffing die bestemd is om een door de overheid verstrekte dienst rechtstreeks te laten
vergoeden door degene die de dienst heeft genoten.
- geen belastingen
- vergoeding voor geïndividualiseerde dienstverlening vanwege de overheid die daarbij over
een juridisch of feitelijk monopolie beschikt
Substantiële kenmerken:
- rechtstreekse tegenprestatie van openbare instelling
- daaraan verbonden persoonlijk voordeel
Vb. havenrechten voor het gebruik van havenfaciliteiten, tolgelden voor gebruik van bruggen
1
,2.5 De parafiscale bijdragen
De sociale bijdragen worden daarentegen rechtstreeks ondergebracht bij de Rijksdienst voor Sociale
Zekerheid, die een van de staat onderscheiden rechtspersoonlijkheid heeft.
- Sociale bijdragen beogen niet de dekking van de algemene uitgaven van de staat, maar
alleen specifieke uitgaven, sociale uitgaven.
ruimer criterium ‘collectieve benadering’:
→ of een heffing een relevant verband vertoont tussen de bijdrageplichtigen enerzijds en ‘het
collectief der sociaal verzekerden van wie de sociale bescherming mede door de bijdrage worden
gefinancierd.
HOOFDSTUK 4. DE FUNCTIES VAN BELASTINGEN
1. De financiële functie
Hoofdfunctie van belastingen
- opbrengsten van belastingen zijn ongeveer 94% van de overheidsinkomsten
- de te verwachten belastingopbrengsten worden elk jaar geraamd in de jaarlijkse begroting
- belastingstelsel moet voldoen aan een aantal normen en financiële technieken
● noodzaak aan geregelde opbrengsten
● eenvoudig belastingstelsel
● snel en goedkoop geïnd worden
● wetgever moet belastingsgrens eerbiedigen
2. De economische functie
= met belastingen kan de overheid invloed uitoefenen op de prijzen van de producten op de markt.
1. Prijsvorming: Hoe meer belastingen er op een bepaald product worden geheven, hoe
duurder dit product voor de consument wordt.
2. spaarwezen: personen worden door de toekenning van belastingvrijstellingen
en-verminderingen ertoe aangezet stortingen te doen aan pensioenkassen en
levensverzekeringsmaatschappijen.
3. Consumptie: algemene verhoging van de belasting doet de koopkracht van de
betalingsplichtige dalen. Dat zal een verminderde consumptie tot gevolg hebben.
4. Investeringen: een zeer hoge belasting geeft aanleiding tot kapitaal- en ondernemings
vlucht.
5. tewerkstelling: ondernemingen kunnen in functie van de personeelsgroei een deel van hun
winst vrijstellen. Daarmee probeert de fiscale wetgever de tewerkstelling in ondernemingen
aan te moedigen
3. De sociale functie
Hoe groter een bezit of een inkomen, des te minder een op dezelfde voet gehouden belasting wordt
gevoeld (= draagkrachtbeginsel).
- proportioneel afnemen naarmate men een hoger inkomen heeft.
2
,HOOFDSTUK 5. WIE MAG BELASTINGEN HEFFEN?
Art. 170 en 173 Gw.
1. De federale overheid
2. De lokale besturen: gemeenten, provincies en de agglomeratie Brussel
3. De regionale besturen: gewesten en gemeenschappen
4. De publiekrechtelijke instellingen
5. De supranationale overheden
HOOFDSTUK 6. GRONDWETTELIJKE BEGINSELEN VAN
BELASTINGHEFFING
Om burgers te beschermen moet de overheid bij de invoering en de toepassing van de
belastingwetgeving een aantal beginselen respecteren.
→ Sommige uitdrukkelijk vermeld in Gw., andere zijn ongeschreven basisregels
Art. 170 tot Art. 172 grondwettelijke beginselen van belastingheffing
- Legaliteits- of wettelijkheidsbeginsel (Art. 170 Gw.)
- Annualiteits- of eenjarigheidsbeginsel (Art. 171 Gw.)
- Gelijkheidsbeginsel (Art. 172 Gw.)
1. Legaliteitsbeginsel
= Bescherming van de burgers tegen al te buitensporige belastingen.
- Geen belasting ten behoeve van de staat kan ingevoerd worden door een wet.
(Art. 170, §1 Gw.)
- Geldt ook voor gemeenschappen, gewesten, provincies, agglomeraties…
1.1 Draagwijdte van het legaliteitsbeginsel
Koning, Minister van Financiën, deelstaatregeringen… hebben niet de bevoegdheid eigenmachtig
belastingen in te voeren. (Art. 170 Gw.)
➔ Steeds wet, decreet, besluit nodig om een nieuwe belasting in het leven te roepen of om een
bestaande belasting te wijzigen.
Invoering belastingen vertoont drie facetten (die door de wet moeten gebeuren):
1. de vaststelling van het belastingsubject en van de grondslag van de belasting
2. de vaststelling van het tarief of de aanslagvoet die op grondslag moet worden toegepast
3. de vaststelling van de modaliteiten van de heffing
1.2 Gevolgen legaliteitsbeginsel
belangrijke gevolgen
- Principiële belastingvrijdom
- Gebonden bevoegdheid van de administratie
- Principe van de minimale voorzienbaarheid
3
, A. DE PRINCIPIËLE BELASTINGVRIJDOM
= Niet is belastbaar, tenzij de wetgever anders bepaalt.
Vermoeden van niet-belastbaarheid of een fundamentele vrijheid van belasting van alle personen,
zaken, feiten en handelingen.
Vb. Moratoriuminteresten, gerechtelijke interesten, meerwaarde gerealiseerd ter gelegenheid van de
verkoop van aandelen zonder speculatieve doeleinden in het kader van het normaal beheer van een
privé-patrimonium.
B. DE GEBONDEN BEVOEGDHEID VAN DE ADMINISTRATIE
De administratie moet de wet correct toepassen, zoals zij is, zonder beschouwingen van morele of
andere aard.
- wat belastbaar is, moet worden belast, niets meer, niets minder, zonder toevoeging of
weglating.
De Administratie is verplicht om tot inning van de wettelijk verschuldigde belasting over te gaan.
- Aan belastingplichtigen geen kwijtschelding of vermindering van belasting verlenen.
- Belastingplichtigen kunnen bij betalingsmoeilijkheden wel beroep doen op de procedure tot
collectieve schuldenregeling.
C. HET VOORZIENBAARHEIDSBEGINSEL ALS ONDERDEEL VAN HET LEGALITEITSBEGINSEL
Wet moet voldoen aan bepaalde kwaliteitsvereisten opdat de toepassing ervan voor de
rechtsonderhorigen voorzienbaar zou zijn.
- wettekst moet duidelijk zijn
- overheid moet wettekst interpreteren conform de geldende interpretatieregels
- wet moet consistent door de fiscus worden toegepast
2. Eenjarigheidsbeginsel
Belastingen ten behoeve van de staat, de gemeenschap en het gewest worden jaarlijks gestemd en
de regelen die ze invoeren, zijn slechts voor een jaar van kracht als zij niet worden vernieuwd
(Art. 171 GW.)
2.1 Draagwijdte van het eenjarigheidsbeginsel
Belastingwetten zijn voor een jaar, tenzij ze worden vernieuwd
- Organieke belastingwetten of decreten worden niet jaarlijks ter stemming aan de wetgever
voorgelegd.
- de uitvoerende macht moet elk jaar opnieuw de uitdrukkelijke machtiging krijgen om
belastingen te heffen op basis van bestaande wetgeving
- belastingwetten worden voor onbepaalde duur ingevoerd
- wantrouwen t.o.v. uitvoerende macht in aan de basis
4
HOOFDSTUK 1. BEGRIP EN KENMERKEN VAN BELASTING
1. Het begrip ‘belasting’
Er bestaat geen wettelijke definitie van belastingen, wel juridische omschrijving:
“ De belasting is een bijdrage die volgens bepaalde rechtsregels door de overheid wordt opgelegd
met het oog op het verzamelen van financiële middelen die nodig zijn om uitgaven te doen in het
algemeen belang en voor zover die bijdrage bij de wet of decreet als belasting wordt erkend.”
2. Kenmerken van een belasting
2.1 Het financieel doel
Belastingen worden gebruikt voor het dekken van overheidsuitgaven.
- worden geheven en aangewend ter financiering van diensten van openbaar nut
- er bestaat geen rechtstreekse en individuele tegenprestatie tegen
2.2 Dwingend karakter
worden eenzijdig door de overheid opgelegd.
- via bepaalde rechtsregels die afdwingbaar zijn
- bij niet-naleving → gesanctioneerd
● administratieve sanctie en strafrechtelijke sanctie
2.3 Overheidsinkomsten die geen belastingen zijn
Om van belastingen te kunnen spreken moet aan beide bovenstaande voorwaarden voldaan zijn.
Ontvangsten van de overheid die niet voldoen aan beide kenmerken, zijn geen belastingen.
Voorbeelden:
- de inkomsten die de overheid haalt uit de vervreemding, de verpachting of concessie van
openbare domeingoederen
- Inkomsten uit het verstrekken van diensten aan burgers in sectoren waarin de overheid in
concurrentie treedt met de privésector
2.4 Retributie versus bijzondere vormen van belastingen
Retributie: heffing die bestemd is om een door de overheid verstrekte dienst rechtstreeks te laten
vergoeden door degene die de dienst heeft genoten.
- geen belastingen
- vergoeding voor geïndividualiseerde dienstverlening vanwege de overheid die daarbij over
een juridisch of feitelijk monopolie beschikt
Substantiële kenmerken:
- rechtstreekse tegenprestatie van openbare instelling
- daaraan verbonden persoonlijk voordeel
Vb. havenrechten voor het gebruik van havenfaciliteiten, tolgelden voor gebruik van bruggen
1
,2.5 De parafiscale bijdragen
De sociale bijdragen worden daarentegen rechtstreeks ondergebracht bij de Rijksdienst voor Sociale
Zekerheid, die een van de staat onderscheiden rechtspersoonlijkheid heeft.
- Sociale bijdragen beogen niet de dekking van de algemene uitgaven van de staat, maar
alleen specifieke uitgaven, sociale uitgaven.
ruimer criterium ‘collectieve benadering’:
→ of een heffing een relevant verband vertoont tussen de bijdrageplichtigen enerzijds en ‘het
collectief der sociaal verzekerden van wie de sociale bescherming mede door de bijdrage worden
gefinancierd.
HOOFDSTUK 4. DE FUNCTIES VAN BELASTINGEN
1. De financiële functie
Hoofdfunctie van belastingen
- opbrengsten van belastingen zijn ongeveer 94% van de overheidsinkomsten
- de te verwachten belastingopbrengsten worden elk jaar geraamd in de jaarlijkse begroting
- belastingstelsel moet voldoen aan een aantal normen en financiële technieken
● noodzaak aan geregelde opbrengsten
● eenvoudig belastingstelsel
● snel en goedkoop geïnd worden
● wetgever moet belastingsgrens eerbiedigen
2. De economische functie
= met belastingen kan de overheid invloed uitoefenen op de prijzen van de producten op de markt.
1. Prijsvorming: Hoe meer belastingen er op een bepaald product worden geheven, hoe
duurder dit product voor de consument wordt.
2. spaarwezen: personen worden door de toekenning van belastingvrijstellingen
en-verminderingen ertoe aangezet stortingen te doen aan pensioenkassen en
levensverzekeringsmaatschappijen.
3. Consumptie: algemene verhoging van de belasting doet de koopkracht van de
betalingsplichtige dalen. Dat zal een verminderde consumptie tot gevolg hebben.
4. Investeringen: een zeer hoge belasting geeft aanleiding tot kapitaal- en ondernemings
vlucht.
5. tewerkstelling: ondernemingen kunnen in functie van de personeelsgroei een deel van hun
winst vrijstellen. Daarmee probeert de fiscale wetgever de tewerkstelling in ondernemingen
aan te moedigen
3. De sociale functie
Hoe groter een bezit of een inkomen, des te minder een op dezelfde voet gehouden belasting wordt
gevoeld (= draagkrachtbeginsel).
- proportioneel afnemen naarmate men een hoger inkomen heeft.
2
,HOOFDSTUK 5. WIE MAG BELASTINGEN HEFFEN?
Art. 170 en 173 Gw.
1. De federale overheid
2. De lokale besturen: gemeenten, provincies en de agglomeratie Brussel
3. De regionale besturen: gewesten en gemeenschappen
4. De publiekrechtelijke instellingen
5. De supranationale overheden
HOOFDSTUK 6. GRONDWETTELIJKE BEGINSELEN VAN
BELASTINGHEFFING
Om burgers te beschermen moet de overheid bij de invoering en de toepassing van de
belastingwetgeving een aantal beginselen respecteren.
→ Sommige uitdrukkelijk vermeld in Gw., andere zijn ongeschreven basisregels
Art. 170 tot Art. 172 grondwettelijke beginselen van belastingheffing
- Legaliteits- of wettelijkheidsbeginsel (Art. 170 Gw.)
- Annualiteits- of eenjarigheidsbeginsel (Art. 171 Gw.)
- Gelijkheidsbeginsel (Art. 172 Gw.)
1. Legaliteitsbeginsel
= Bescherming van de burgers tegen al te buitensporige belastingen.
- Geen belasting ten behoeve van de staat kan ingevoerd worden door een wet.
(Art. 170, §1 Gw.)
- Geldt ook voor gemeenschappen, gewesten, provincies, agglomeraties…
1.1 Draagwijdte van het legaliteitsbeginsel
Koning, Minister van Financiën, deelstaatregeringen… hebben niet de bevoegdheid eigenmachtig
belastingen in te voeren. (Art. 170 Gw.)
➔ Steeds wet, decreet, besluit nodig om een nieuwe belasting in het leven te roepen of om een
bestaande belasting te wijzigen.
Invoering belastingen vertoont drie facetten (die door de wet moeten gebeuren):
1. de vaststelling van het belastingsubject en van de grondslag van de belasting
2. de vaststelling van het tarief of de aanslagvoet die op grondslag moet worden toegepast
3. de vaststelling van de modaliteiten van de heffing
1.2 Gevolgen legaliteitsbeginsel
belangrijke gevolgen
- Principiële belastingvrijdom
- Gebonden bevoegdheid van de administratie
- Principe van de minimale voorzienbaarheid
3
, A. DE PRINCIPIËLE BELASTINGVRIJDOM
= Niet is belastbaar, tenzij de wetgever anders bepaalt.
Vermoeden van niet-belastbaarheid of een fundamentele vrijheid van belasting van alle personen,
zaken, feiten en handelingen.
Vb. Moratoriuminteresten, gerechtelijke interesten, meerwaarde gerealiseerd ter gelegenheid van de
verkoop van aandelen zonder speculatieve doeleinden in het kader van het normaal beheer van een
privé-patrimonium.
B. DE GEBONDEN BEVOEGDHEID VAN DE ADMINISTRATIE
De administratie moet de wet correct toepassen, zoals zij is, zonder beschouwingen van morele of
andere aard.
- wat belastbaar is, moet worden belast, niets meer, niets minder, zonder toevoeging of
weglating.
De Administratie is verplicht om tot inning van de wettelijk verschuldigde belasting over te gaan.
- Aan belastingplichtigen geen kwijtschelding of vermindering van belasting verlenen.
- Belastingplichtigen kunnen bij betalingsmoeilijkheden wel beroep doen op de procedure tot
collectieve schuldenregeling.
C. HET VOORZIENBAARHEIDSBEGINSEL ALS ONDERDEEL VAN HET LEGALITEITSBEGINSEL
Wet moet voldoen aan bepaalde kwaliteitsvereisten opdat de toepassing ervan voor de
rechtsonderhorigen voorzienbaar zou zijn.
- wettekst moet duidelijk zijn
- overheid moet wettekst interpreteren conform de geldende interpretatieregels
- wet moet consistent door de fiscus worden toegepast
2. Eenjarigheidsbeginsel
Belastingen ten behoeve van de staat, de gemeenschap en het gewest worden jaarlijks gestemd en
de regelen die ze invoeren, zijn slechts voor een jaar van kracht als zij niet worden vernieuwd
(Art. 171 GW.)
2.1 Draagwijdte van het eenjarigheidsbeginsel
Belastingwetten zijn voor een jaar, tenzij ze worden vernieuwd
- Organieke belastingwetten of decreten worden niet jaarlijks ter stemming aan de wetgever
voorgelegd.
- de uitvoerende macht moet elk jaar opnieuw de uitdrukkelijke machtiging krijgen om
belastingen te heffen op basis van bestaande wetgeving
- belastingwetten worden voor onbepaalde duur ingevoerd
- wantrouwen t.o.v. uitvoerende macht in aan de basis
4
