samenvatting Algemene psychologie

Algemene psychologie
Hoofdstuk 1: inleiding
1. Wat is psychologie?
Wat is het?
 Wetenschappelijke studie van het gedrag
 Methode bepaalt wat wetenschap is
 Onderzoekt niet alleen gedrag, maar ook de oorzaken van dat gedrag
o Informatieverwerking is belangrijker dan enkel het gedrag zelf

Kenmerken
 Systematisch empirisme -> onderzoek via observatie en experimenten
o Experimenten = manipulatie van 1 variabelen, controle van andere
o -> vb: effect van videogames op agressie




2.Ontwikkelingen van de psychologie

, -> De psychologie groeide vanuit filosofische vragen en werd mogelijk door methodologische
vooruitgang, vooral door het empirisme.
 Vragen over menselijk gedrag bestaan al eeuwen (eerste filosofen)
 Psychologie als wetenschappelijke discipline is relatief jong
Ontstaan van psychologie
 Er zijn verschillende oorsprongsverhalen (filosofie, plots gegroeid, etc.)
 Belangrijke psychologen tijdens die ontwikkeling
o Wundt
 Eerste psychologisch onderzoekslaboratorium in Leipzig (1879)
 Focus op waarneming en introspectie
o James (1890):
 The Principles of Psychology
o Watson (1913):
 "Psychology as the behaviorist views it"
 Geboorte van de wetenschappelijke studie van gedrag
 Experimenteerde voor het eerst in de psychologie


Belang van observatie
 17e eeuw: empirisme ontstaat → Observatie wordt dé wetenschappelijke methode
 Alleen wat zichtbaar is, wordt als wetenschappelijke kennis beschouwd


De eerste studies over menselijke informatieverwerking
 Astronomie (1796):
o "Persoonlijke fout" → Variabiliteit in observaties door verschillende mensen
o Eerste keer dat een observatie niet altijd hetzelfde resultaat had, wat de basis
van psychologie markeerde
 Von Helmholtz (1821-1894):
o Onderzocht de snelheid van informatieverwerking
o 30 m/s → Tijd die informatie nodig heeft om van de voet naar de hersenen te
reizen
 Donders (1818-1889):
o Substractiemethode → Meet hoe lang mentale processen duren
o Eerste meting van de tijd en energie die mentale processen kosten
 Snelheid van reageren (Donders, 1818-1889)
o Mentale chronometrie = meten hoe lang een hersenproces duurt
o 3 verschillende condities:
 A-reactie
 Altijd dezelfde klank (ki ki ki)
 Druk op knop bij het horen van "ki"
 B-reactie
 3 verschillende klanken, 3 knopjes
 Per klank een knopje → meest moeilijke conditie (perceptuele
discriminatie)
 C-reactie
 3 klanken, maar alleen bij "ki" wordt op knop gedrukt
 Beste conditie → minste mentale belasting


3.Het behaviorisme

, Methode uit de natuurwetenschappen was de meest succesvolle, dus die wordt
gebruikt
 Focus op gedrag:
o Alleen gedrag dat je kunt zien en meten is belangrijk voor onderzoek
 Kenmerken behaviorisme:
o Strikte visie: Bepaalt precies wat psychologie moet onderzoeken.
o Beperkte visie: Weinig aandacht voor emoties of sociale factoren
 Replicaties:
o Alle termen moeten duidelijk definities hebben, zodat ze door andere
onderzoekers hergebruikt kunnen worden
o + Duidelijke beschrijving van wat wordt gemeten (bijv. agressie = aantal
incidenten op school).
 Afhankelijke (AV) en Onafhankelijke variabelen (OV): -> gedrag wordt uitgelegd adhv
oorzaak en gevolg
o Afhankelijke variabele: Het gevolg
o Onafhankelijke variabele: De oorzaak

Voorbeeld: Zorgen computerspelletjes voor agressie?
o Onafhankelijke variabele (OV): Computerspelletjes (specifiek gewelddadige
spellen).
o Afhankelijke variabele (AV): Agressie op scholen.
o Operationele definitie:
 Agressie kan worden gedefinieerd als het aantal incidenten op school.
o Methode volgens behaviorisme:
 Gedrag wordt gezien als oorzaak en gevolg (OV → AV).
 Experiment:
 Vergelijk een groep die veel gewelddadige spellen speelt met een
groep die dat niet doet
o Experiment in 2 stappen
 1) Experiment operationaliseren:
 Definieer alle termen die in het experiment gebruikt worden.
 2) Manipulatie uitvoeren:
 Splits de deelnemers in 2 groepen:
o 1 groep speelt gewelddadige spellen
o 1 groep speelt geen spellen
 Dit kan moeilijk zijn: het willekeurig toewijzen van deelnemers is
onethisch, want je kunt kinderen niet verplichten om gewelddadige
spellen te spelen voor 4u/dag
 Er zijn strikte ethische grenzen in wetenschappelijk onderzoek
die dit soort experimenten moeilijk maken.

 Beperkingen van het behaviorisme
o Focus op oorzaak-gevolg:
 Beperkte visie op de mens: alles wordt gezien als reactie op één oorzaak.
 -> later ‘Stimulus-Response Psychologie’ (S-R) genoemd
o Kritiek uit klinische psychologie:
 Behaviorisme kreeg veel kritiek omdat het te simpel is en geen ruimte laat
voor complexe menselijke ervaringen.

, 4.Cognitieve psychologie
 Cognitieve Psychologie vs. Behaviorisme
o Behaviorisme (S-R):
 Stimulus → Reactie
 Kijk alleen naar de stimulus en de reactie.
 Alleen de reactie wordt gezien, geen rekening houden met wat er in de
tussentijd gebeurt

o Cognitieve Psychologie (S-C-R):
 Stimulus → Cognitieve verwerking → Reactie
 Let op de tussenliggende processen: hoe je de stimulus interpreteert en
hoe context invloed heeft op je reactie.
 Kijk naar de context en hoe die invloed heeft op de manier waarop je de
oorzaak en reactie interpreteert.

5.Onderzoeksmethoden in de psychologie
 3 soorten onderzoeksmethoden
o Beschrijvend onderzoek
o Correlatieonderzoek
o Experimenteel onderzoek

 Beschrijvend onderzoek
o Doel: een situatie of gedrag observeren en beschrijven
o Geen oorzaak-gevolg relatie, alleen een overzicht
o Methoden
 Vragenlijsten – Mensen geven zelf antwoorden.
 Interviews – Diepgaande gesprekken.
 Opiniepeilingen – Publieke mening meten.
 Psychologische tests – Vaardigheden of eigenschappen meten.
 Archiefdata – Bestaande gegevens analyseren.
o Voorbeeld: Hoeveel moorden zijn er gepleegd en waar?
o Beperking: Geeft een overzicht, maar verklaart niets over de oorzaken.

 Correlatieonderzoek
o Doel: Verbanden tussen twee variabelen meten en voorspellingen maken.
o Geen oorzaak-gevolg relatie, alleen een relatie vaststellen.
o Belangrijk: Variabelen worden niet gemanipuleerd, alleen gemeten.
o Voorbeelden:
 Computerspelletjes & agressie – Spelen kinderen die meer gamen ook
vaker agressief op de speelplaats?
 IQ & levenskwaliteit – Hebben mensen met een hoger IQ een betere
levenskwaliteit?
o Beperking: Je weet niet of gamen agressie veroorzaakt of dat agressieve
kinderen liever gewelddadige games spelen.
 Experimenteel onderzoek
o Doel: Oorzaak-gevolg vaststellen.
o Methode: Onderzoeker manipuleert een onafhankelijke variabele (OV) en meet
het effect op een afhankelijke variabele (AV).
o Voorbeelden:
 Beïnvloeden gewelddadige games (OV) agressie (AV)?
 Heeft slaaptekort (OV) invloed op concentratie (AV)?
o Waarom belangrijk?
 Enige manier om echt te weten of iets een oorzaak is van iets anders.