Samenvatting onderwijspsychologie

Hoofdstukken
 Geschiedenis en achtergronden
 Leerzorg
 Onderwijsvisies
 Diagnostische modellen
 Inhoudelijke topics
Emotionele- en gedragsproblemen, zittenblijven




1

, Hoofdstuk 1
Historische achtergronden en werking van het CLB

1. Inleiding en historische achtergrond
CLB: Centra voor leerlingenbegeleiding
 Historische erfgenamen van PMS-centra (Psycho – Medisch – Sociaal centrum) en
diensten voor SBO (Studie- en beroepsoriëntering)
 Decreet van 1998: Werking is in volle uitbouw
 Interpretatie en toepassing niet altijd evident
Wat is taak van het CLB?
 Tweedelijnszorg tussen eerste lijn (scholen) en derde lijn (gespecialiseerde
diensten)

Basis is uitbouw van externe beroepskeuzebegleiding begin 20ste eeuw
Toen dikwijls overstap van lagere school naar beroepsveld (Bestaan 7 de en 8ste leerjaar om
schooltijd te verlengen)
Maatschappelijke bekommernis voor overstap van jonge schoolverlaters naar arbeidsmarkt
 KAJ: Diensten voor Voorlichting en Schoolverlaters
Katholieke Arbeiders Jeugd
 Nadruk op beroepsoriëntering, minder op psychosociale begeleiding
Beroepsoriëntering: Juiste persoon op juiste plaats krijgen
 Sterk psychometrisch accent, gericht op selectie
Testen afleggen om te zien welke job bij iemand past
 Los van het onderwijs en vooral transitiemoment (overgang school naar
arbeidsmarkt) gebonden

Oprichting van experimentele PMS-centra (1949, net na WO)
Geïntegreerd in het onderwijs
Onderwijs was toen nog federaal: Rijksonderwijs (Gemeenschapsonderwijs)
Mogelijkheid tot begeleiding van de sociale persoon (Psychosociale aspect werd
opgenomen)

Wet van 1962: Net van PMS-centra en SBO-diensten
Expertbenadering blijft dominant: Expert geeft advies (na het afnemen van testen)
Later meer consultatief
Initiatief ligt niet meer bij het CLB: CLB als informatieve dienst

PMS-centra in Rijksonderwijs
SBO in vrij onderwijs

PMS-centra en SBO-diensten zijn gevestigd buiten de school

1.1 Onderwijsvernieuwingen in de jaren ‘70
Democratisering van het onderwijs: De leerleng heeft meer inspraak en er wordt geluisterd
naar zijn ideeën en problemen
PMS-centra voor buitengewoon onderwijs (1970)
 Minder leerlingen begeleiden (Want intensiever werk)
2

,  Maken deel uit van klassenraden
 Opstellen handelingsplannen
Gebeurt vooral door orthopedagogen en klinisch psychologen

Aanpassingsklassen (1973)
Vormden buffer tegen doorverwijzing naar buitengewoon onderwijs of externe diensten
(Bijvoorbeeld logopediste)

VSO (1970) en VLO (1973)
 VSO: Vernieuwd Secundair Onderwijs
Drie graden van twee jaar i.p.v. twee graden van drie jaar
 Eerste graad (Observatiegraad): 1ste en 2de middelbaar
 Tweede graad (Oriënteringsgraad: 3de en 4de middelbaar
 Derde graad (Determinatiegraad): 5de en 6de middelbaar
 VLO: Vernieuwd Lager Onderwijs

Discussie rond VSO: Sommigen wouden structuurhervorming secundair onderwijs: Geen
onderscheid ASO, TSO, BSO,…

Onderwijsvernieuwingen leiden tot grotere betrokkenheid van PMS-centra en SBO-diensten
bij het onderwijs
 Hervormingen van examensysteem
 Formatieve evaluatie: Het proces tijdens het semester
 Summatieve evaluatie: Evaluatie op einde van het schooljaar
 Multidisciplinaire begeleidingsteams in VLO
Idee dat mensen van verschillende disciplines worden ingezet in het VLO
 Onoverzichtelijk onderwijslandschap: Advisering nodig

1.2 Historische achtergrond: Jaren ‘80
Nieuw wettelijk kader in 1981
Onderscheid PMS en SBO wordt opgeheven (Alles wordt PMS-centra)
Adviseur wordt consulent die niet langer oriënteert, maar begeleidt
 Ontwikkelingsgericht met bijzondere aandacht voor scharniermomenten
 Beschikbaar voor alle leerlingen, met bijzondere aandacht voor bepaalde
risicogroepen
 Respect voor identiteit en eigenheid van de leerling
 Niet alleen remediëren, maar ook preventie en opvoeding tot zelfstandigheid

In de praktijk verandert er voorlopig niet veel (Maar wel evolutie)
 Slechte economische toestand en budgettaire krapte: Geen ruimte voor verandering
 Relatie met scholen is ongewijzigd: PMS nog steeds verantwoordelijk voor
leerlingenbegeleiding

Nieuwe problemen: Drug- en alcoholverslaving, agressie, seksuele problemen, nieuwe
kansarme groepen (immigranten), spijbelen en schoolmoeheid (na leerplichtverlenging)

1983: Leerplicht verlengen van 14 naar 18 jaar

3

, Tot 16 jaar voltijds
Waarom? Jeugdwerkloosheid, kinderarbeid

1992: Verlening leerplicht ongedaan maken
Waarom? Spijbelproblematiek

Elio Di Rupo: Tot 16 jaar
Waarom? Schoolmoeheid

Failliet van het deskundigenmodel: PMS-werking in vraag gesteld
Hoe zal de werking gebeuren? Moet het niet anders aangepakt worden?

1.3 Historische achtergrond: Jaren ‘90
VLOR-advies over nieuw profiel voor PMS-centra
VLOR: Vlaamse Onderwijsraad (Vertegenwoordigers van de grote koepels, vakbonden,…)
 Complementariteit van verschillende actoren wordt erkend (School, ouders,
leerlingen,… moeten in overleg gaan)
Scholen spelen grotere rol in begeleiding: Graadcoördinatoren, projecten (leren
leren, drugs, leefsleutels: sociale vaardigheden)
 Situering op de tweede lijn
 Bijdrage leveren aan opvoedingsproces van kansarmen
 Deskundigheidsbevordering op vlak van begeleidingsnetwerken (Derde lijn)
 Principe van interventie op vraag: Vraaggestuurd
 Belang van teamwerk: Begeleiding meer geïntegreerd in het onderwijs (Maar nog
steeds buiten de school georganiseerd)

Welbevinden komt ter sprake



2. De huidige CLB’s
Kaderdecreet CLB’s (1998)
Sinds 1/9/2000 operationeel

Doelstellingen
 Grotere transparantie in aanbod: Meer coherent en klantvriendelijk (Samenvoeging
PMS en MST)
201 PMS en 104 MST: Gereduceerd tot 75 CLB’s
 Grotere doelmatigheid: Grotere centra die grotere geografische regio’s beslaan
Specialisatie mogelijk en vermijden van overlappende activiteiten
 Zorgverbreding en gelijke kansen: Counteren van duale samenleving
Er moet zorg geboden worden aan alle leerlingen, zowel degene die het goed hebben
als zij die het minder goed hebben

Onderwijs wordt gezien als belangrijk middel om maatschappelijke problemen aan te pakken

Onderwijsveranderingen: Aspecten van leerlingbegeleiding worden opgenomen in de
eindtermen

4