OC1A: SAMEN STERK IN GEÏNTEGREERDE LEERLINGENBEGELEIDING
Hoofdstuk 1 – Uitdagingen op vlak van leerlingenbegeleiding
Leerlingenbegeleiding:
Vertrekt vanuit functioneren van de lln op school en draagt bij aan het functioneren van lln in
schoolse een maatschappelijke context d.m.v. preventieve en begeleidende maatregelen:
• Bevordert de totale ontwikkeling van lln
• Verhoogt hun welbevinden
• Voorkomt vroegtijdig schoolverlaten
• Creëert meer gelijke onderwijskansen
à Leerling staat centraal!
Geïntegreerd beleid lln begeleiding: invulling + uitwerking van alle fasen v.h. zorgcontinuüm per
beleidsdomein. Voor het uitvoeren van deze taken wordt de school ondersteund door schoolexterne
instanties
o Vb: CLB = Centrum voor lln begeleiding
o Vb: PBD = Pedagogische begeleidingsdienst
Domeinen binnen llnbegeleiding (p17)
Geïntegreerd + holistisch benaderen, 4 domeinen beïnvloeden elkaar. Inzetten op domein heeft
invloed op de andere.
1. Begeleiding onderwijsloopbaan
Doel: zelfkennis ontwikkelen om adequate keuzes te maken op school en daarbuiten. Leerling kan zo
het onderwijs gekwalificeerd verlaten naar eigen mogelijkheden + interesses.
• Inzicht in eigen kunnen, interesses, zelfbeeld, motivatie,..
• Actieve rol lln + actieve ondersteuning
2. Leren en studeren
Doel: leren van de leerling optimaliseren, focus op ondersteuning en ontwikkeling v.h. leerproces
• Leer- en studeervaardigheden
• Hele leerproces: hoe+waarom studeer ik?
• Verantwoordelijkheid school: screening leermoeilijkheden (lln volg systeem)
3. Psychisch en sociaal functioneren
Doel: welbevinden lln bewaken, beschermen, bevorderen zodat de leerling tot leren kan komen en
zich kan ontwikkelen tot veerkrachtige volwassene
• Krachtige leeromgeving, veilig schoolklimaat
• Lln kunnen zichzelf zijn
4. Preventieve gezondheidszorg
Doel: opvolging, bevordering, bescherming van gezondheid, groei, ontwikkeling
• Vroegtijdig opsporen risicofactoren
o GH problemen
o Ontwikkelingsproblemen
• Systematisch contact CLB, vaccinaties, profylactische maatregelen
• Actief inzetten gezonde + veilige levensstijl
Literatuur: Behoefte aan meer ondersteuning leren + studievaardigheden, meer gebruik curatief
,à Preventieve maatregelen: systematisch + doelbewust voorkomen probleem
Curatieve maatregelen: Verminderen negatieve gevolgen, probleem wegnemen
Model van geïntegreerde llnbegeleiding (p20)
Doel: ALLE leraren betrekken bij llnbegeleiding + integratie in pedagogische aanpak d.m.v. ‘whole
school’ approach. Is een ideaalmodel.
à 7+1 kenmerken
1. Duidelijke visie op llnbegeleiding: gezamenlijke verantwoordelijkheid hele school
2. Ondersteunende rol directie: uitbouw, implementatie, beleid
3. Ondersteunende structuren + procedures binnen school: team llnbegeleiders, beleid,
evaluatie, bijsturing van het beleid
4. Schoolinterne samenwerking: tussen leraren – llnbegeleiders d.m.v. gelijkgerichte aanpak
5. Samenwerking met ouders: volwaardige partners zorgverlening kind
6. (Samenwerking met lln: samen nood bekijken) = +1
7. Samenwerking met externen: afstemming interne - externe (vb. CLB) aanpak
8. Professionalisering schoolteam: nascholing, vormingen, hulpmiddel
Geïntegreerde begeleiding: Leraren (1ste lijn – signaleren prob) + interne llnbegeleiders + externe
ondersteuners
Spinnenwebmodel
Centraal = lln met SOB
(specifieke
onderwijsbehoeften)
8 pijlers: nodig voor goede
begeleiding
1 pijler werkt niet mee à
Verzwakking hele web
Literatuur: geïntegreerde
llnbegeleiding basis >
secundair
Zorgleerling/lln met SOB: zijn om verschillende redenen in hun participatiemogelijkheden aan het
onderwijs beperkt zijn. Deze redenen kunnen verschillen o.b.v.
• Aard: cognitief, psychisch, sociaal, fysieke problemen
• Ernst
• Duur: tijdelijk/permanent
• Oorzaak: bv aanleg, thuissituatie
Een specifieke onderwijsbehoefte verwijst naar dat wat de leerling nodig heeft om in een schoolse
context verder positief te ontwikkelen
à Didactische/pedagogische behoeften
,Llnbegeleiding organiseren volgens zorgcontinuüm (p23)
Richt zich tot alle lln: mate van individualisering zorg neemt toe naarmate de nood aan begeleiding
toeneemt.
Fase 0 = brede basiszorg
Stimuleren ontwikkeling alle lln, opvolgen, prob voorkomen, risicofactoren, beschermende factoren
Fase 1 = verhoogde zorg
School voorziet extra zorg (redelijke aanpassingen) voor bepaalde lln d.m.v. maatregelen:
1. Remediërende: tekorten o.b.v. leerinhouden, vaardigheden wegwerken d.m.v. extra leerhulp
2. Differentiërende: variatie aanbrengen in onderwijsleerproces om tegoed te komen aan SOB
3. Compenserende: extra hulpmiddelen/faciliteiten
4. Dispenserende: vrijstellen van activiteiten/leerdoelen, onderdelen leerprogramma vervangen
door iets gelijkwaardigs
Fase 2 = uitbreiding van zorg
• CLb neemt llnbegeleiding over: school meldt lln aan bij CLB over in overleg met lln en ouders
• In deze fase vraagt school externe ondersteuning
• CLB start ‘handelingsgericht diagnostisch traject’
• Actief oplossingen zoeken
à Handelingsgericht diagnostisch traject: Gericht info verzamelen + analyseren om een beslissing te
nemen over nodige aanpak/interventie
Fase 3 = individueel aangepast curriculum (IAC)
• Wanneer andere fases onvoldoende/disproportioneel zijn om de leerling te houden binnen
gemeensch curriculum
• IAC: opstellen leerdoelen op maat v.d. lln
• Zowel gewoon onderwijs als in buso
Netwerk van actoren (p25) – 4lijnenmodel
0de lijn: Directie, leeftijdsgenoten
à Informele, spontane hulp: minst
ingrijpend
1ste lijn: leraren, titularissen,
administratief/opvoedend personeel
à Merken snel gedragsverandering
op, staan dicht bij lln
2de lijn: schoolteam (llnbeg,
klassenraad, graad coördinatoren,..)
à Ondersteunen lln + leraren 1ste lijn
3de lijn: Schoolnabije ondersteuning
à CLB, ondersteuner van
ondersteuningsnetwerk of buso
, 4de lijn: professionele hulpverleners vanuit welzijnssector/jeugdhulp
à Meest ingrijpende als school niet voldoende, uitgeput
à Via CLB of school contacteert zelf
o Complexe problematieken: best advies via CLB owv draaischijffunctie +
multidisciplinaire samenwerking
o School werkt ondersteunend + hulpverlenend maar NIET therapeutisch
o School situeert zich in een voortraject die aan de 4de lijn voorafgaat
à School kan wel netwerk uitbouwen met hulporganisaties (spinnenweb 7: samenwerking externen)
Opm.: ouders worden gesitueerd in het lijnenmodel, maar niet in een specifieke lijn!
3 grondhoudingen volgens Roger – client centered therapy (p27)
Vertrouwensrelatie lln-leraar o.b.v.
1. Echtheid: zijn zoals je bent, overeenstemming gevoel-gedrag, denken-doen
2. Empathie: verplaatsen in leefwereld lln, eigen referentiekader weg, steunen en respecteren;
is NIET identificeren, niet overspoeld raken
3. Onvoorwaardelijke positieve waardering + onvoorwaardelijk respect: eigenheid lln
aanvaarden zonder voorwaarden, geen oordeel, geloven en vertrouwen, warmte uitstralen,
stimuleren verantwoordelijkheid nemen is NIET goedkeuren gedrag!
Uitdagingen leerlingenbegeleiding (p29)
• Samen ontwikkelen visie goed onderwijs en llnbegeleiding: moeilijkheden bespreekbaar
maken
• Uitbouwen llnbegeleiding beleid dat leraren ondersteunt, volgens zorgcontinuüm, aangeven
ieders rollen
• ‘Wat heeft lln nodig’ en niet ‘wat heeft deze lln’: kijken naar SOB i.p.v. diagnose
• Samenwerking ouders: essentiële partners
• Meer aandacht kansengroepen
• Onderwijs op maat aanbieden
8 uitdagingen
1. Elke leraar = llnbegeleider à Rol erkennen 1ste lijns zorgverlener
2. Aandacht voor gemeenschappelijke kaders (modellen)
a. Organisatie llnbegeleiding volgens zorgcontinuüm
b. Rol leraar in elke fase
c. Principes HGW
d. Kracht herstelgericht werken, oplossingsgericht werken, verbindende communicatie
3. Aandacht uitbouw brede basiszorg (UDL): leeromgeving creëren die zo veel mogelijk
barrières wegneemt om zo veel mogelijk lln maximaal te stimuleren in hun ontwikkeling
4. Erkennen onderwijsbehoeften bij lln én leraren: wat heeft lln nodig + wat heb ‘ik’ nodig om
de lln te helpen? à leraren moeten eigen ondersteuningsnoden kunnen benoemen
5. Meer aandacht voor preventie (pro-actie i.p.v. re-actie)
6. Aandacht kwetsbare jongeren en ouders: specifieke behoeften, culturele verschillen
7. Belang teamgedragenheid à samenwerken interne llnbeg, externe ondersteuners, experten
8. Reflectie over eigen identiteit als llnbegeleider à zelfzorg
Veel leraren voelen zich niet bekwaam in omgaan met SOB. à Ontwikkelen ‘inclusieve’ mindset
Hoofdstuk 1 – Uitdagingen op vlak van leerlingenbegeleiding
Leerlingenbegeleiding:
Vertrekt vanuit functioneren van de lln op school en draagt bij aan het functioneren van lln in
schoolse een maatschappelijke context d.m.v. preventieve en begeleidende maatregelen:
• Bevordert de totale ontwikkeling van lln
• Verhoogt hun welbevinden
• Voorkomt vroegtijdig schoolverlaten
• Creëert meer gelijke onderwijskansen
à Leerling staat centraal!
Geïntegreerd beleid lln begeleiding: invulling + uitwerking van alle fasen v.h. zorgcontinuüm per
beleidsdomein. Voor het uitvoeren van deze taken wordt de school ondersteund door schoolexterne
instanties
o Vb: CLB = Centrum voor lln begeleiding
o Vb: PBD = Pedagogische begeleidingsdienst
Domeinen binnen llnbegeleiding (p17)
Geïntegreerd + holistisch benaderen, 4 domeinen beïnvloeden elkaar. Inzetten op domein heeft
invloed op de andere.
1. Begeleiding onderwijsloopbaan
Doel: zelfkennis ontwikkelen om adequate keuzes te maken op school en daarbuiten. Leerling kan zo
het onderwijs gekwalificeerd verlaten naar eigen mogelijkheden + interesses.
• Inzicht in eigen kunnen, interesses, zelfbeeld, motivatie,..
• Actieve rol lln + actieve ondersteuning
2. Leren en studeren
Doel: leren van de leerling optimaliseren, focus op ondersteuning en ontwikkeling v.h. leerproces
• Leer- en studeervaardigheden
• Hele leerproces: hoe+waarom studeer ik?
• Verantwoordelijkheid school: screening leermoeilijkheden (lln volg systeem)
3. Psychisch en sociaal functioneren
Doel: welbevinden lln bewaken, beschermen, bevorderen zodat de leerling tot leren kan komen en
zich kan ontwikkelen tot veerkrachtige volwassene
• Krachtige leeromgeving, veilig schoolklimaat
• Lln kunnen zichzelf zijn
4. Preventieve gezondheidszorg
Doel: opvolging, bevordering, bescherming van gezondheid, groei, ontwikkeling
• Vroegtijdig opsporen risicofactoren
o GH problemen
o Ontwikkelingsproblemen
• Systematisch contact CLB, vaccinaties, profylactische maatregelen
• Actief inzetten gezonde + veilige levensstijl
Literatuur: Behoefte aan meer ondersteuning leren + studievaardigheden, meer gebruik curatief
,à Preventieve maatregelen: systematisch + doelbewust voorkomen probleem
Curatieve maatregelen: Verminderen negatieve gevolgen, probleem wegnemen
Model van geïntegreerde llnbegeleiding (p20)
Doel: ALLE leraren betrekken bij llnbegeleiding + integratie in pedagogische aanpak d.m.v. ‘whole
school’ approach. Is een ideaalmodel.
à 7+1 kenmerken
1. Duidelijke visie op llnbegeleiding: gezamenlijke verantwoordelijkheid hele school
2. Ondersteunende rol directie: uitbouw, implementatie, beleid
3. Ondersteunende structuren + procedures binnen school: team llnbegeleiders, beleid,
evaluatie, bijsturing van het beleid
4. Schoolinterne samenwerking: tussen leraren – llnbegeleiders d.m.v. gelijkgerichte aanpak
5. Samenwerking met ouders: volwaardige partners zorgverlening kind
6. (Samenwerking met lln: samen nood bekijken) = +1
7. Samenwerking met externen: afstemming interne - externe (vb. CLB) aanpak
8. Professionalisering schoolteam: nascholing, vormingen, hulpmiddel
Geïntegreerde begeleiding: Leraren (1ste lijn – signaleren prob) + interne llnbegeleiders + externe
ondersteuners
Spinnenwebmodel
Centraal = lln met SOB
(specifieke
onderwijsbehoeften)
8 pijlers: nodig voor goede
begeleiding
1 pijler werkt niet mee à
Verzwakking hele web
Literatuur: geïntegreerde
llnbegeleiding basis >
secundair
Zorgleerling/lln met SOB: zijn om verschillende redenen in hun participatiemogelijkheden aan het
onderwijs beperkt zijn. Deze redenen kunnen verschillen o.b.v.
• Aard: cognitief, psychisch, sociaal, fysieke problemen
• Ernst
• Duur: tijdelijk/permanent
• Oorzaak: bv aanleg, thuissituatie
Een specifieke onderwijsbehoefte verwijst naar dat wat de leerling nodig heeft om in een schoolse
context verder positief te ontwikkelen
à Didactische/pedagogische behoeften
,Llnbegeleiding organiseren volgens zorgcontinuüm (p23)
Richt zich tot alle lln: mate van individualisering zorg neemt toe naarmate de nood aan begeleiding
toeneemt.
Fase 0 = brede basiszorg
Stimuleren ontwikkeling alle lln, opvolgen, prob voorkomen, risicofactoren, beschermende factoren
Fase 1 = verhoogde zorg
School voorziet extra zorg (redelijke aanpassingen) voor bepaalde lln d.m.v. maatregelen:
1. Remediërende: tekorten o.b.v. leerinhouden, vaardigheden wegwerken d.m.v. extra leerhulp
2. Differentiërende: variatie aanbrengen in onderwijsleerproces om tegoed te komen aan SOB
3. Compenserende: extra hulpmiddelen/faciliteiten
4. Dispenserende: vrijstellen van activiteiten/leerdoelen, onderdelen leerprogramma vervangen
door iets gelijkwaardigs
Fase 2 = uitbreiding van zorg
• CLb neemt llnbegeleiding over: school meldt lln aan bij CLB over in overleg met lln en ouders
• In deze fase vraagt school externe ondersteuning
• CLB start ‘handelingsgericht diagnostisch traject’
• Actief oplossingen zoeken
à Handelingsgericht diagnostisch traject: Gericht info verzamelen + analyseren om een beslissing te
nemen over nodige aanpak/interventie
Fase 3 = individueel aangepast curriculum (IAC)
• Wanneer andere fases onvoldoende/disproportioneel zijn om de leerling te houden binnen
gemeensch curriculum
• IAC: opstellen leerdoelen op maat v.d. lln
• Zowel gewoon onderwijs als in buso
Netwerk van actoren (p25) – 4lijnenmodel
0de lijn: Directie, leeftijdsgenoten
à Informele, spontane hulp: minst
ingrijpend
1ste lijn: leraren, titularissen,
administratief/opvoedend personeel
à Merken snel gedragsverandering
op, staan dicht bij lln
2de lijn: schoolteam (llnbeg,
klassenraad, graad coördinatoren,..)
à Ondersteunen lln + leraren 1ste lijn
3de lijn: Schoolnabije ondersteuning
à CLB, ondersteuner van
ondersteuningsnetwerk of buso
, 4de lijn: professionele hulpverleners vanuit welzijnssector/jeugdhulp
à Meest ingrijpende als school niet voldoende, uitgeput
à Via CLB of school contacteert zelf
o Complexe problematieken: best advies via CLB owv draaischijffunctie +
multidisciplinaire samenwerking
o School werkt ondersteunend + hulpverlenend maar NIET therapeutisch
o School situeert zich in een voortraject die aan de 4de lijn voorafgaat
à School kan wel netwerk uitbouwen met hulporganisaties (spinnenweb 7: samenwerking externen)
Opm.: ouders worden gesitueerd in het lijnenmodel, maar niet in een specifieke lijn!
3 grondhoudingen volgens Roger – client centered therapy (p27)
Vertrouwensrelatie lln-leraar o.b.v.
1. Echtheid: zijn zoals je bent, overeenstemming gevoel-gedrag, denken-doen
2. Empathie: verplaatsen in leefwereld lln, eigen referentiekader weg, steunen en respecteren;
is NIET identificeren, niet overspoeld raken
3. Onvoorwaardelijke positieve waardering + onvoorwaardelijk respect: eigenheid lln
aanvaarden zonder voorwaarden, geen oordeel, geloven en vertrouwen, warmte uitstralen,
stimuleren verantwoordelijkheid nemen is NIET goedkeuren gedrag!
Uitdagingen leerlingenbegeleiding (p29)
• Samen ontwikkelen visie goed onderwijs en llnbegeleiding: moeilijkheden bespreekbaar
maken
• Uitbouwen llnbegeleiding beleid dat leraren ondersteunt, volgens zorgcontinuüm, aangeven
ieders rollen
• ‘Wat heeft lln nodig’ en niet ‘wat heeft deze lln’: kijken naar SOB i.p.v. diagnose
• Samenwerking ouders: essentiële partners
• Meer aandacht kansengroepen
• Onderwijs op maat aanbieden
8 uitdagingen
1. Elke leraar = llnbegeleider à Rol erkennen 1ste lijns zorgverlener
2. Aandacht voor gemeenschappelijke kaders (modellen)
a. Organisatie llnbegeleiding volgens zorgcontinuüm
b. Rol leraar in elke fase
c. Principes HGW
d. Kracht herstelgericht werken, oplossingsgericht werken, verbindende communicatie
3. Aandacht uitbouw brede basiszorg (UDL): leeromgeving creëren die zo veel mogelijk
barrières wegneemt om zo veel mogelijk lln maximaal te stimuleren in hun ontwikkeling
4. Erkennen onderwijsbehoeften bij lln én leraren: wat heeft lln nodig + wat heb ‘ik’ nodig om
de lln te helpen? à leraren moeten eigen ondersteuningsnoden kunnen benoemen
5. Meer aandacht voor preventie (pro-actie i.p.v. re-actie)
6. Aandacht kwetsbare jongeren en ouders: specifieke behoeften, culturele verschillen
7. Belang teamgedragenheid à samenwerken interne llnbeg, externe ondersteuners, experten
8. Reflectie over eigen identiteit als llnbegeleider à zelfzorg
Veel leraren voelen zich niet bekwaam in omgaan met SOB. à Ontwikkelen ‘inclusieve’ mindset
