Universiteit Antwerpen
Academiejaar 2020 - 2021
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
Master Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie
Physiotherapy in Internal
Diseases - Manual Lymphatic
Drainage
1
,1. MANUELE LYMFEDRAINAGE VAN HET BOVENSTE L IDMAAT
De methoden die we hieronder bespreken zijn vrij nieuw en gebaseerd op de methode van J.P. Belgrado.
1.1. INTRODUCTIE
Lymfeoedeem van het bovenste lidmaat gerelateerd aan borstkanker is het meest voorkomende type van
lymfeoedeem. Het is niet zozeer de borstkanker zelf dat het oedeem veroorzaakt, maar wel de therapie die
aangewend wordt ter behandeling van borstkanker. Chemotherapie en chirurgische ingrepen zijn het meest
voorkomend. Laatstgenoemde is een zeer belangrijke omdat er vaak een aantal lymfeknopen (vooral ter hoogte
van de axilla) mee verwijderd worden wanneer men tracht het oncologisch weefsel aan te pakken. Door het
weghalen van lymfeknopen, tast je als het ware het lymfatisch systeem aan waardoor deze logischerwijs ook
minder goed zal functioneren. Een minder goede werking leidt dan weer tot lymfeoedeem.
Merk op dat lymfevocht normaal gezien opwaarts stroomt en 90% daarvan zelfs langs de axilla. Dit maakt van
de axilla een zeer belangrijk referentiepunt bij patiënten met lymfeoedeem.
Lymfatische drainage is een complexe therapie. M.a.w. het is geen behandeling op zich daar het steeds in
combinatie met een andere behandelmethode voorkomt wanneer je lymfeoedeem wilt aanpakken. Over het
algemeen zijn dit de volgende 4 zaken:
- Manuele lymfatische drainage
- Compressietherapie
- Skin care
- Oefentherapie
Er zijn verschillende soorten lymfatische drainage. Het type dat wij zullen bespreken binnen het bestek van deze
cursus is gebaseerd op het principe van lymfofluoroscopie welke een techniek is waarbij kleurtjes in structuren
van het lymfatisch systeem worden ingebracht om de verschillende onderdelen beter te kunnen zien. Op basis
daarvan kon men zien of de uitgewerkte technieken een gunstig effect hadden of niet.
Lymfofluoroscopie lijkt een zeer handige techniek voor diagnostisering (en feedback om te zien of je behandeling
aanslaat), maar merk op dat deze techniek eigenlijk niet zo vaak gedaan wordt.
Een laatste belangrijke opmerking dat zeker nog gemaakt moet worden in deze introductie is het feit dat
lymfeoedeem een chronische aandoening is. Uiteraard zijn er fasen waarbij een intensieve behandeling een
must is, maar er zijn ook perioden waar men enkel moet proberen de toestand stabiel te houden. Merk op dat
lymfeoedeem dus een heel leven lang behandeld moet worden! Dit wilt wel niet zeggen dat je een heel leven
manuele lymfedrainage zal moeten toepassen!
2
, 1.2. ANATOMIE
Voor we verder kunnen met het bespreken van de verschillende technieken is het uitermate belangrijk dat er
een goede kennis is van de anatomie van het lymfatisch systeem.
De belangrijkste onderdelen van het lymfatisch systeem zijn misschien wel de lymfeknopen. Ter hoogte van het
bovenste lidmaat bespreken we 4 belangrijke groepen. Een overzicht is hieronder weergegeven:
1. Axillaire lymfeknopen: lymfeknopen ter hoogte van de axilla
2. Supraclaviculaire lymfeknopen/ retroclaviculaire lymfeknopen: lymfeknopen net boven de clavicula
3. Cubitale lymfeknopen: lymfeknopen een 3 tal cm poximaal van de mediale epicondylus
4. Humerale lymfeknopen: lymfeknopen aan de binnenzijde van de bovenarm, met distaal van de axilla
Naast lymfeknopen zijn er ook tal van lymfevaten welke noodzakelijk zijn om lymfevocht doorheen het lichaam
te kunnen transporteren.
Merk op dat de grootste structuren in de arm voor lymfevocht bekend zijn als de collectors. Omdat deze niet
zichtbaar of voelbaar zijn, is het hebben van een goede anatomische kennis onontbeerlijk.
Hoewel de axilla zeer belangrijk is bij de drainage van lymfevocht, wordt toch vaak geopteerd om bij te de
technieken gebruik te maken van een pathway dat niet langs hier loopt, namelijk de Mascagni pathway. Dit is
een pathway waarbij het lymfevocht rechstreeks van de arm naar de supraclaviculaire lymfeknopen gaat (via het
trigonum deltoideopectorale) en dus niet langs de axilla. Je kan via de axilla gaan, maar dit is gewoon moeilijker.
Om het lymfevocht langs de axilla of langs de Mascagni pathway te krijgen, is het wel eerst zaak om het
lymfevocht in de collectors te krijgen. In wat volgt zullen we enkele handgrepen/ technieken zien die dit mogelijk
maken.
3
Academiejaar 2020 - 2021
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
Master Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie
Physiotherapy in Internal
Diseases - Manual Lymphatic
Drainage
1
,1. MANUELE LYMFEDRAINAGE VAN HET BOVENSTE L IDMAAT
De methoden die we hieronder bespreken zijn vrij nieuw en gebaseerd op de methode van J.P. Belgrado.
1.1. INTRODUCTIE
Lymfeoedeem van het bovenste lidmaat gerelateerd aan borstkanker is het meest voorkomende type van
lymfeoedeem. Het is niet zozeer de borstkanker zelf dat het oedeem veroorzaakt, maar wel de therapie die
aangewend wordt ter behandeling van borstkanker. Chemotherapie en chirurgische ingrepen zijn het meest
voorkomend. Laatstgenoemde is een zeer belangrijke omdat er vaak een aantal lymfeknopen (vooral ter hoogte
van de axilla) mee verwijderd worden wanneer men tracht het oncologisch weefsel aan te pakken. Door het
weghalen van lymfeknopen, tast je als het ware het lymfatisch systeem aan waardoor deze logischerwijs ook
minder goed zal functioneren. Een minder goede werking leidt dan weer tot lymfeoedeem.
Merk op dat lymfevocht normaal gezien opwaarts stroomt en 90% daarvan zelfs langs de axilla. Dit maakt van
de axilla een zeer belangrijk referentiepunt bij patiënten met lymfeoedeem.
Lymfatische drainage is een complexe therapie. M.a.w. het is geen behandeling op zich daar het steeds in
combinatie met een andere behandelmethode voorkomt wanneer je lymfeoedeem wilt aanpakken. Over het
algemeen zijn dit de volgende 4 zaken:
- Manuele lymfatische drainage
- Compressietherapie
- Skin care
- Oefentherapie
Er zijn verschillende soorten lymfatische drainage. Het type dat wij zullen bespreken binnen het bestek van deze
cursus is gebaseerd op het principe van lymfofluoroscopie welke een techniek is waarbij kleurtjes in structuren
van het lymfatisch systeem worden ingebracht om de verschillende onderdelen beter te kunnen zien. Op basis
daarvan kon men zien of de uitgewerkte technieken een gunstig effect hadden of niet.
Lymfofluoroscopie lijkt een zeer handige techniek voor diagnostisering (en feedback om te zien of je behandeling
aanslaat), maar merk op dat deze techniek eigenlijk niet zo vaak gedaan wordt.
Een laatste belangrijke opmerking dat zeker nog gemaakt moet worden in deze introductie is het feit dat
lymfeoedeem een chronische aandoening is. Uiteraard zijn er fasen waarbij een intensieve behandeling een
must is, maar er zijn ook perioden waar men enkel moet proberen de toestand stabiel te houden. Merk op dat
lymfeoedeem dus een heel leven lang behandeld moet worden! Dit wilt wel niet zeggen dat je een heel leven
manuele lymfedrainage zal moeten toepassen!
2
, 1.2. ANATOMIE
Voor we verder kunnen met het bespreken van de verschillende technieken is het uitermate belangrijk dat er
een goede kennis is van de anatomie van het lymfatisch systeem.
De belangrijkste onderdelen van het lymfatisch systeem zijn misschien wel de lymfeknopen. Ter hoogte van het
bovenste lidmaat bespreken we 4 belangrijke groepen. Een overzicht is hieronder weergegeven:
1. Axillaire lymfeknopen: lymfeknopen ter hoogte van de axilla
2. Supraclaviculaire lymfeknopen/ retroclaviculaire lymfeknopen: lymfeknopen net boven de clavicula
3. Cubitale lymfeknopen: lymfeknopen een 3 tal cm poximaal van de mediale epicondylus
4. Humerale lymfeknopen: lymfeknopen aan de binnenzijde van de bovenarm, met distaal van de axilla
Naast lymfeknopen zijn er ook tal van lymfevaten welke noodzakelijk zijn om lymfevocht doorheen het lichaam
te kunnen transporteren.
Merk op dat de grootste structuren in de arm voor lymfevocht bekend zijn als de collectors. Omdat deze niet
zichtbaar of voelbaar zijn, is het hebben van een goede anatomische kennis onontbeerlijk.
Hoewel de axilla zeer belangrijk is bij de drainage van lymfevocht, wordt toch vaak geopteerd om bij te de
technieken gebruik te maken van een pathway dat niet langs hier loopt, namelijk de Mascagni pathway. Dit is
een pathway waarbij het lymfevocht rechstreeks van de arm naar de supraclaviculaire lymfeknopen gaat (via het
trigonum deltoideopectorale) en dus niet langs de axilla. Je kan via de axilla gaan, maar dit is gewoon moeilijker.
Om het lymfevocht langs de axilla of langs de Mascagni pathway te krijgen, is het wel eerst zaak om het
lymfevocht in de collectors te krijgen. In wat volgt zullen we enkele handgrepen/ technieken zien die dit mogelijk
maken.
3
