SOCIOLOGIE 1
SAMENVATTING GEMAAKT DOOR HIBA BEN JILALI
ACADEMIEJAAR: 2024-2025
BRAM SPRUYT, KAREN VAN AERDEN
DEEL 1: De sociologie ontdekken (HS 1, 2, 3, 4)
Wat is niet contingent? Zijn er regels die absoluut noodzakelijk en dus niet-contingent zijn?
De mens weet dat samenleven alleen maar mogelijk is indien de leden van zo’n samenleving een
minimum van regels respecteren. Het is onmogelijk om samen te leven zonder zo’n minimum aan
regels en gebruiken. Zonder beperkingen, zonder respect voor bepaalde regels wordt het leven
onvoorspelbaar en onleefbaar. In een samenleving waar men bewust is van het contingente is er
onrust & een zoektocht naar principes die niet contingent zijn?
,DEEL 1: DE SOCIOLOGIE ONTDEKKEN
Wat is niet contingent? Zijn er regels die absoluut noodzakelijk en dus niet-arbitrair zijn?
DE SOCIOLOGISCHE VERZUCHTING (HS 1)
WAT IS SOCIOLOGIE?
Een poging tot definitie, die gelukkig mislukt.
DEFINITIE?
Sociologie is
Een jonge discipline, daarom levendig
Het bestaat nog niet zo lang, het vormt zich nu nog steeds
Diep verdeelde wetenschap
Sociologen zijn het maar over één zaak echt eens: het is moeilijk de sociologie te definiëren
=> Definities helpen ons niet.
Sociologie groeit uit antropologie. Hieruit wordt een soort atlas (die bestaan uit kenmerken)
gemaakt van samenlevingen die bestaan.
Focus ligt bij
Leren kijken naar de samenleving en deze begrijpen
Instrumenten verkennen om sociologische kennis op te bouwen
Sociologische kennis gebruiken om te kunnen bijdrage aan de samenleving
WAT DE SOCIOLOGIE ONS LEERT?
DE BELANGRIJKSTE SOCIOLOGISCHE LES:
RODE DRAAD: “Alles is contingent, maar daarom niet arbitrair “
Alles is contingent Maar daarom niet arbitrair
Alles is on-noodzakelijk Maar daarom niet willekeurig
Iets is noch noodzakelijk Nog onmogelijk
Alles in onze samenleving zoals wetten, Het is niet omdat de dingen die we in onze
gewoonten & handelingswijzen, instellingen samenleving aantreffen anders hadden kunnen
hoeven niet zo te zijn, ze zijn niet noodzakelijk en zijn, dat er geen goede redenen zijn dat we de
het kan anders. dingen organiseren zoals we dat doen.
Verschillende samenlevingen hebben In samenlevingen verschillend in tijd en ruimte
verschillende aanpakken die ook werken. kunnen dingen anders georganiseerd zijn. In deze
variaties kan je patronen vaststellen. Patronen
waarbij samenlevingen met bepaalde kenmerken
een veel hogere kans hebben om ook andere
kenmerken te hebben. En het zijn die patronen
uitgedrukt in kansen die altijd groter dan 0 is, want
ze zijn nooit volledig uitsluitend. Er kan altijd een
andere mogelijkheid bestaan.
Bvb. George Murdock probeerde een atlas te maken van alle soorten samenleving die in zijn tijd
bestonden. Dit deed hij door 30 kenmerken te standaardiseren in alle culturen van zijn tijd
, Een van deze kenmerken was Huwelijk:
In onze samenleving: huwelijk = verbintenis tussen 2
personen (monogamie)
In andere samenlevingen polygamie
Je ziet dus dat huwelijk contigent is (op andere plaatsen
en andere momenten is het anders), er is variatie maar
een bepaald patroon herhaalt zich
BESEF VAN CONTINGENTIE ZORGT VOOR WEERSTAND & ONRUST
Besef van contingentie (de sociologische les) heeft voor een shift gezorgd in het denken.
Van: Naar:
Wetten en reglementen opgelegd door God of Wetten en reglementen door mensen gemaakt.
door de natuur
Hoe gaan mensen zich laten beperken door die regels als ze weten dat ze uiteindelijk die regels zelf
gemaakt hebben of zouden kunnen veranderen?
VB: politieagent zegt de wet is de wet, maar de wet is gemaakt door de mens we kunnen het veranderen
misschien is het wel fout
=> Er ontstaat afwijkend gedrag “Waarom zouden we die regels moeten respecteren?”
De mens weet dat samenleven alleen maar mogelijk is indien de leden van zo’n samenleving een
minimum van regels respecteren. Het is onmogelijk om samen te leven zonder zo’n minimum aan regels
en gebruiken. Er ontstaat onrust door het besef van contingentie want hoe zullen mensen ooit deze regels
respecteren als ze weten dat ze zelf de maker daarvan zijn? (probleem)
JEAN-JAQUES ROUSSEAU
was de eerste die hierover nadacht en die een oplossing probeerde te vinden voor dit probleem
18de eeuw: nu:
Rousseau: Civiele religie Onderwijs
Er moet een instelling/figuur zijn om mensen de Er bestaat er een heel uitgeweid onderwijs
regels te doen respecteren. waar iedereen naartoe gaat waarbij er sprake
De enige die in het verleden hier succesvol in was is van vakoverschrijdende eindtermen waar
was: Religie. Het is de enige instelling die mensen alle leerkrachten aan moeten voldoen. Een
aanzet om regels als vanzelfsprekend aan te nemen deel hiervan is de leerlingen opvoeden tot
en ze dus ook belangrijk vinden en ze respecteren. burgerzin.
Rousseau was voor de oprichting van een burger Ze hebben dus als doel om mensen op te
religie/civiele religie waarbij wetten en regels zelf het voeden tot BV: kritische burgers die opkomen
voorwerp zijn. voor hun eigen mening, die respect hebben
voor verschillen in gender, leeftijd en
Rousseau zegt kijk naar dictaturen. Dictators ethniciteit,…
proberen mensen in toon te houden door repressie
en zichzelf te verafgoden (standbeelden, Dat is precies de instelling waar Rousseau
feestdagen,…). Deze werken tijdelijk door de naar verwees. Een instelling die ervoor zorgt
verafgoding. Maar als die verafgoding begint af te dat mensen bepaalde waarden en normen
takelen dan zal dit het einde betekenen omdat alleen gaan respecteren zodanig dat ze wetten en
repressie overblijft en mensen gaan na een bepaalde regels die gebaseerd zijn op die waarden en
tijd in opstand tegen repressie. normen spontaan gaan volgen.
, LEGITIMERENDE DERDE
De gemakkelijkste manier om het probleem op te lossen is door een verhaal te verzinnen dat het
contingente gaat ontkennen.
In een samenleving waar men bewust is van het contingente is er altijd een soort druk naar verhalen die
zeggen dat er een # principes zijn die niet contingent zijn? Deze verhalen ontstaan om te kunnen omgaan
met de ongerustheid die met de sociologische les en het besef van het contingente meekomt.
3 bronnen van niet-contingentie (in sterk geseculariseerde wereld):
3 verhaaltypes: bronnen van absoluut noodzakelijke regels die niet arbitrair zijn :
Natuur Geschiedenis Samenhang
(zeer westers)
Uitgangspunt: Uitgangspunt: Uitgangspunt:
Mens = Fysiek organisme met Anders = minder ontwikkeld? Er is een noodzakelijke samenhang.
beperkingen (Bvb. niet vliegen) Enige manier om contingente te Als je bepaalde kenmerken gaat
Er wordt naar natuur gegrepen om ontkennen is gewoon door te opnemen dan ga je automatisch
menselijke orde te verdedigen. Iets spreken over de zekere mate andere kenmerken ook opnemen
is natuurlijk, dus het is boven van pad afhankelijkheid. ≠ in
menselijke willekeur verheven. Ze samenlevingen kan je ordenen Bvb. Samenhang: Gezin en economie
aanvaarde deze orde op 1 as van onderontwikkeld Een gezin kan alle mogelijke vormen
Mensen zijn biologische naar zeer ontwikkeld. aannemen, maar kan niet
organismen, met bepaalde Beroep op geschiedenis gecombineerd worden
kenmerken die invloed hebben op verschijnt om de keuzevrijheid met eender welke vorm van economie,
onze samenleving. te beperken en de mensen van onderwijs…
(Bvb. ≠ levensverwachtingen) bepaalde keuzes te overtuigen. = Niet alles is compatibel,
Teruggrijpen naar Geschiedenis combineerbaar.
Hayek (1899-1992): als legitimeren orde.
Menselijke natuur: concurrentie en Gezinsmodel jaren 50 = nucleair gezin
nut maximaliseren. Vrije markt Dwingende volgorde van waarbij man buitenshuis gaat werken,
economie sluit hier het best bij aan. geschiedenis? vrouw binnenshuis werken, er
Beperkingen overwinnen: 13 j – Comte (3 stadia: religie, kinderen zijn. Dit gaat goed samen
Levensverwachting: 50 j metafysica & positivisme) met moderne economie.
Levensverwachting is gestegen met Deze volgen elkaar
13 jaar en hier hebben we geen noodzakelijkerwijze op Rol man en vrouw
verklaring voor omdat de mens niet – Marx (onvermijdelijkheid Natuur versus samenhang
goed weet waar de biologische revolutie) Geschiedenis -> Dit model ligt volgens sommigen in
limieten van de mens zit. kende een dwingende de natuur van mannen en vrouwen
ontwikkeling en -> Anderen zeggen dat het te maken
Reactie: elk beroep op genetica veelbelovend eindstation heeft met het economisch systeem
verwerpen In jaren 70 gaan meer vrouwen
Dit is te extreem. Bvb. We zien dat Hun werk overtuigde mensen buitenshuis werken, en de individuele
kinderen van hetzelfde gezin toch ≠ dat bepaalde regels en werktijd daalt. Traditionele nucleaire
interesses hebben. ontwikkelingen gezinsmodel houdt dus niet lang stand
onvermijdelijk en dus niet- Einde traditionele rolverdeling
=> Evenwicht arbitrair zijn. -> De stelling dat traditioneel model
We moeten rekening houden met noodzakelijk was door de economie
onze menselijke natuur en hier op klopte dus niet
een creatieve manier mee omgaan. Dus geschiedenis legt ook
beperkingen op:
We weten dat natuur een bron is Maar onduidelijk: Rond samenhang instellingen bestaan
van niet-contingente regels, maar Welke beperkingen? boeiende vragen:
we weten niet welke Hoe dwingend? - Technologische vernieuwing zonder
regels dat zijn en worden het daar Geschiedenis als noodlot? verandering in het denken?
ook niet over eens. - Secularisering als universele trend?
Vandaar dat we ervan uit gaan
dat alles contingent is.
SAMENVATTING GEMAAKT DOOR HIBA BEN JILALI
ACADEMIEJAAR: 2024-2025
BRAM SPRUYT, KAREN VAN AERDEN
DEEL 1: De sociologie ontdekken (HS 1, 2, 3, 4)
Wat is niet contingent? Zijn er regels die absoluut noodzakelijk en dus niet-contingent zijn?
De mens weet dat samenleven alleen maar mogelijk is indien de leden van zo’n samenleving een
minimum van regels respecteren. Het is onmogelijk om samen te leven zonder zo’n minimum aan
regels en gebruiken. Zonder beperkingen, zonder respect voor bepaalde regels wordt het leven
onvoorspelbaar en onleefbaar. In een samenleving waar men bewust is van het contingente is er
onrust & een zoektocht naar principes die niet contingent zijn?
,DEEL 1: DE SOCIOLOGIE ONTDEKKEN
Wat is niet contingent? Zijn er regels die absoluut noodzakelijk en dus niet-arbitrair zijn?
DE SOCIOLOGISCHE VERZUCHTING (HS 1)
WAT IS SOCIOLOGIE?
Een poging tot definitie, die gelukkig mislukt.
DEFINITIE?
Sociologie is
Een jonge discipline, daarom levendig
Het bestaat nog niet zo lang, het vormt zich nu nog steeds
Diep verdeelde wetenschap
Sociologen zijn het maar over één zaak echt eens: het is moeilijk de sociologie te definiëren
=> Definities helpen ons niet.
Sociologie groeit uit antropologie. Hieruit wordt een soort atlas (die bestaan uit kenmerken)
gemaakt van samenlevingen die bestaan.
Focus ligt bij
Leren kijken naar de samenleving en deze begrijpen
Instrumenten verkennen om sociologische kennis op te bouwen
Sociologische kennis gebruiken om te kunnen bijdrage aan de samenleving
WAT DE SOCIOLOGIE ONS LEERT?
DE BELANGRIJKSTE SOCIOLOGISCHE LES:
RODE DRAAD: “Alles is contingent, maar daarom niet arbitrair “
Alles is contingent Maar daarom niet arbitrair
Alles is on-noodzakelijk Maar daarom niet willekeurig
Iets is noch noodzakelijk Nog onmogelijk
Alles in onze samenleving zoals wetten, Het is niet omdat de dingen die we in onze
gewoonten & handelingswijzen, instellingen samenleving aantreffen anders hadden kunnen
hoeven niet zo te zijn, ze zijn niet noodzakelijk en zijn, dat er geen goede redenen zijn dat we de
het kan anders. dingen organiseren zoals we dat doen.
Verschillende samenlevingen hebben In samenlevingen verschillend in tijd en ruimte
verschillende aanpakken die ook werken. kunnen dingen anders georganiseerd zijn. In deze
variaties kan je patronen vaststellen. Patronen
waarbij samenlevingen met bepaalde kenmerken
een veel hogere kans hebben om ook andere
kenmerken te hebben. En het zijn die patronen
uitgedrukt in kansen die altijd groter dan 0 is, want
ze zijn nooit volledig uitsluitend. Er kan altijd een
andere mogelijkheid bestaan.
Bvb. George Murdock probeerde een atlas te maken van alle soorten samenleving die in zijn tijd
bestonden. Dit deed hij door 30 kenmerken te standaardiseren in alle culturen van zijn tijd
, Een van deze kenmerken was Huwelijk:
In onze samenleving: huwelijk = verbintenis tussen 2
personen (monogamie)
In andere samenlevingen polygamie
Je ziet dus dat huwelijk contigent is (op andere plaatsen
en andere momenten is het anders), er is variatie maar
een bepaald patroon herhaalt zich
BESEF VAN CONTINGENTIE ZORGT VOOR WEERSTAND & ONRUST
Besef van contingentie (de sociologische les) heeft voor een shift gezorgd in het denken.
Van: Naar:
Wetten en reglementen opgelegd door God of Wetten en reglementen door mensen gemaakt.
door de natuur
Hoe gaan mensen zich laten beperken door die regels als ze weten dat ze uiteindelijk die regels zelf
gemaakt hebben of zouden kunnen veranderen?
VB: politieagent zegt de wet is de wet, maar de wet is gemaakt door de mens we kunnen het veranderen
misschien is het wel fout
=> Er ontstaat afwijkend gedrag “Waarom zouden we die regels moeten respecteren?”
De mens weet dat samenleven alleen maar mogelijk is indien de leden van zo’n samenleving een
minimum van regels respecteren. Het is onmogelijk om samen te leven zonder zo’n minimum aan regels
en gebruiken. Er ontstaat onrust door het besef van contingentie want hoe zullen mensen ooit deze regels
respecteren als ze weten dat ze zelf de maker daarvan zijn? (probleem)
JEAN-JAQUES ROUSSEAU
was de eerste die hierover nadacht en die een oplossing probeerde te vinden voor dit probleem
18de eeuw: nu:
Rousseau: Civiele religie Onderwijs
Er moet een instelling/figuur zijn om mensen de Er bestaat er een heel uitgeweid onderwijs
regels te doen respecteren. waar iedereen naartoe gaat waarbij er sprake
De enige die in het verleden hier succesvol in was is van vakoverschrijdende eindtermen waar
was: Religie. Het is de enige instelling die mensen alle leerkrachten aan moeten voldoen. Een
aanzet om regels als vanzelfsprekend aan te nemen deel hiervan is de leerlingen opvoeden tot
en ze dus ook belangrijk vinden en ze respecteren. burgerzin.
Rousseau was voor de oprichting van een burger Ze hebben dus als doel om mensen op te
religie/civiele religie waarbij wetten en regels zelf het voeden tot BV: kritische burgers die opkomen
voorwerp zijn. voor hun eigen mening, die respect hebben
voor verschillen in gender, leeftijd en
Rousseau zegt kijk naar dictaturen. Dictators ethniciteit,…
proberen mensen in toon te houden door repressie
en zichzelf te verafgoden (standbeelden, Dat is precies de instelling waar Rousseau
feestdagen,…). Deze werken tijdelijk door de naar verwees. Een instelling die ervoor zorgt
verafgoding. Maar als die verafgoding begint af te dat mensen bepaalde waarden en normen
takelen dan zal dit het einde betekenen omdat alleen gaan respecteren zodanig dat ze wetten en
repressie overblijft en mensen gaan na een bepaalde regels die gebaseerd zijn op die waarden en
tijd in opstand tegen repressie. normen spontaan gaan volgen.
, LEGITIMERENDE DERDE
De gemakkelijkste manier om het probleem op te lossen is door een verhaal te verzinnen dat het
contingente gaat ontkennen.
In een samenleving waar men bewust is van het contingente is er altijd een soort druk naar verhalen die
zeggen dat er een # principes zijn die niet contingent zijn? Deze verhalen ontstaan om te kunnen omgaan
met de ongerustheid die met de sociologische les en het besef van het contingente meekomt.
3 bronnen van niet-contingentie (in sterk geseculariseerde wereld):
3 verhaaltypes: bronnen van absoluut noodzakelijke regels die niet arbitrair zijn :
Natuur Geschiedenis Samenhang
(zeer westers)
Uitgangspunt: Uitgangspunt: Uitgangspunt:
Mens = Fysiek organisme met Anders = minder ontwikkeld? Er is een noodzakelijke samenhang.
beperkingen (Bvb. niet vliegen) Enige manier om contingente te Als je bepaalde kenmerken gaat
Er wordt naar natuur gegrepen om ontkennen is gewoon door te opnemen dan ga je automatisch
menselijke orde te verdedigen. Iets spreken over de zekere mate andere kenmerken ook opnemen
is natuurlijk, dus het is boven van pad afhankelijkheid. ≠ in
menselijke willekeur verheven. Ze samenlevingen kan je ordenen Bvb. Samenhang: Gezin en economie
aanvaarde deze orde op 1 as van onderontwikkeld Een gezin kan alle mogelijke vormen
Mensen zijn biologische naar zeer ontwikkeld. aannemen, maar kan niet
organismen, met bepaalde Beroep op geschiedenis gecombineerd worden
kenmerken die invloed hebben op verschijnt om de keuzevrijheid met eender welke vorm van economie,
onze samenleving. te beperken en de mensen van onderwijs…
(Bvb. ≠ levensverwachtingen) bepaalde keuzes te overtuigen. = Niet alles is compatibel,
Teruggrijpen naar Geschiedenis combineerbaar.
Hayek (1899-1992): als legitimeren orde.
Menselijke natuur: concurrentie en Gezinsmodel jaren 50 = nucleair gezin
nut maximaliseren. Vrije markt Dwingende volgorde van waarbij man buitenshuis gaat werken,
economie sluit hier het best bij aan. geschiedenis? vrouw binnenshuis werken, er
Beperkingen overwinnen: 13 j – Comte (3 stadia: religie, kinderen zijn. Dit gaat goed samen
Levensverwachting: 50 j metafysica & positivisme) met moderne economie.
Levensverwachting is gestegen met Deze volgen elkaar
13 jaar en hier hebben we geen noodzakelijkerwijze op Rol man en vrouw
verklaring voor omdat de mens niet – Marx (onvermijdelijkheid Natuur versus samenhang
goed weet waar de biologische revolutie) Geschiedenis -> Dit model ligt volgens sommigen in
limieten van de mens zit. kende een dwingende de natuur van mannen en vrouwen
ontwikkeling en -> Anderen zeggen dat het te maken
Reactie: elk beroep op genetica veelbelovend eindstation heeft met het economisch systeem
verwerpen In jaren 70 gaan meer vrouwen
Dit is te extreem. Bvb. We zien dat Hun werk overtuigde mensen buitenshuis werken, en de individuele
kinderen van hetzelfde gezin toch ≠ dat bepaalde regels en werktijd daalt. Traditionele nucleaire
interesses hebben. ontwikkelingen gezinsmodel houdt dus niet lang stand
onvermijdelijk en dus niet- Einde traditionele rolverdeling
=> Evenwicht arbitrair zijn. -> De stelling dat traditioneel model
We moeten rekening houden met noodzakelijk was door de economie
onze menselijke natuur en hier op klopte dus niet
een creatieve manier mee omgaan. Dus geschiedenis legt ook
beperkingen op:
We weten dat natuur een bron is Maar onduidelijk: Rond samenhang instellingen bestaan
van niet-contingente regels, maar Welke beperkingen? boeiende vragen:
we weten niet welke Hoe dwingend? - Technologische vernieuwing zonder
regels dat zijn en worden het daar Geschiedenis als noodlot? verandering in het denken?
ook niet over eens. - Secularisering als universele trend?
Vandaar dat we ervan uit gaan
dat alles contingent is.
