Samenvatting Rechtsvergelijking

Rechtsvergelijking
Deel 1: Algemene principes
1.1 Wat is rechtsvergelijking?
 Het vergelijken (onderzoeken van verschillen & gelijkenissen tussen) twee
of meer rechtsstelsels of welbepaalde onderdelen ervan (rechtstak,
normengeheel, norm, instelling of rechtsbegrip)
o Doel: om deze te verklaren en te evalueren (cfr wetenschappelijke
methode >< discipline)
o Misleidende Franse & Engelse benamingen
 Discipline of methode?
o Als methode: recht vergelijken op wetenschappelijk verantwoorde
wijze & methodisch onderbouwd  objectief & in functie van
gestelde doel
o Als discipline: geheel van op wetenschappelijke wijze verzamelde
kennis cfr vergelijking van rechtsstelsels opgebouwd obv
onderzoek volgens rechtsvergelijkende methode, maar ook obv
andere valide methoden & kennis uit andere
wetenschapsdiscipline
o RV bouwt steeds voort op werk van anderen: bewustzijn
vereist van beperkingen & soliditeit
o RV onderzoek is steeds onvolmaakt: bijzonder complex
 Bewust zijn van beperkingen & bescheidenheid
geboden
 Soorten: op alle rechtsdomeinen RV  omnipresent & actueel
o Inter-nationale RV
o Inter-internationale RV: internationaal- en
supranationaalrechtelijke normen
o Intra-nationale RV: recht deelstaten
o Particulier-RV: niet- of niet-zuiver-publiekrechtelijke entiteiten
o Zuiver interne RV: rechtsregels binnen zelfde stelsel toepasselijk op
diverse fenomenen
o Inter-temporele RV: recht geldend op diverse tijdstippen
o Combinatie van voorgaanden
- ‘Levend recht’ vs ‘recht in de boeken’ ?
o Spanning tussen beide: zelfde gezichtspunt handhaven belangrijk
- Dogmatische vs functionele RV
o D: positief recht vergelijken


1

, o F: uitgaan van probleem en kijken hoe levend recht daarop een
antwoord biedt
- Micro- vs macro – RV
o Welbepaalde rechtsinstellingen vs hele rechtsstelsels &
omvattende thema’s
o Constante interactie: glijdende schaal
 Positionering: relaties met belendende rechts-/wet-domeinen
o Buitenlandrechtskunde:
 Buitenlands recht slechts beschrijfbaar via RV methode
 RV veronderstelt kennis van te vergelijken buitenlands recht
 Eigen recht best ook buitenlands, anders gekleurde bril
o Juridisch vertalen en tolken:
 Vertaler doet impliciet aan RV
 Rechtsvergelijkende perfectie nooit te bereiken, maar wel na
te streven doel
o Andere meta-juridische disciplines
 Rechtsfilosofie & rechtstheorie: abstracte reflectie 
voortbouwen op resultaten van RV onderzoek
 Rechtssociologie: relatie SL & recht
 Maatschappelijk fenomeen wetenschappelijk correct
formuleren: belangrijke input
 Rechtsgeschiedenis
 Vruchtbare interactie mogelijk
o Rechtstakken:
o Internationaal privaatrecht: conflicten tussen diverse
rechtsordeningen positiefrechtelijk oplossen dmv aanwijzing
rechter etc
o Internationaal publiekrecht: art 38 Stat IGH (algemene
rechtsbeginselen)
 RV hierbij belangrijk
o Comparative law & legal origins
o Sinds ca. 1960 opkomst economische analyse recht: law &
economics (sturingsinstrument)  gewenst & niet-gewenst
cfr efficiëntie
o Sinds 1994 dit trachten te verbinden met RV:
 Comparative law and economics-juristen:
veranderingen in recht verklaren  concurrentie
tussen juridische benaderingen convergeren naar
meest efficiëntste recht & normen kunnen in andere
context andere efiiciëntie toekomen

2

,  Legal origins- economen: verschillen in economische
resultaten verklaren vanuit verschillen in rechtsstelsels
 Angelsaksische vooringenomenheid
 Voorzichtigheid & bescheidenheid

1.2 Waarom rechtsvergelijking?
 Onderscheid in nabije, intermediaire & verwijderde doelstellingen
o Alternatieve benaderingen mogelijk
o Grenslijnen vloeibaar

a) Onmiddellijke of nabije doelen
 Functies die quasi automatisch door RV nagestreefd worden
o Algemene nabije doelen:
 Het vreemde recht beter kennen & begrijpen
 Refereert impliciet/expliciet ook aan recht eigen aan
rechtsvergelijker
 Het eigen recht beter kennen & begrijpen
o Specifieke nabije doelen:
 Beter begrijpen hoe vreemd recht in zijn geheel en
onderdelen opgebouwd is: macro-RV & structurering
 Taxonomie van rechtsstelsels en hun onderdelen opstellen
 Ondersteunen van juridisch vertalen en tolken
 Behouden voor valse vrienden: termen schijnbaar
gelijk in diverse talen

b) Intermediaire doelen
 Functies die door rechtsvergelijker zelf vervuld worden & leiden tot
concrete output
o Rechtsonderwijs, cfr Erasmus:
 Beginselenonderwijs
 Eigen positief recht gepresenteerd als keuze tussen of
toepassing van bredere beginselen
 Eigenlijke onderwijs buitenlands recht & RV
 Integreren van rechtsvergelijkende componenten
 Bijdragen tot rechtswetenschap als wetenschap
o Interpretatie eigen recht ondersteunen, cfr:
 Overname vreemd recht (receptie)
 Code civil
 Beïnvloeding in cascade: beïnvloede land gaat een
ander land beïnvloeden

3

,  Modelwetgeving of beïnvloeding door RS & RL
 Leemten in eigen recht opvullen
 Verbod rechtsweigering rechter
o Interpretatie internationaal & supranationaal recht, cfr:
 Internationaal publiekrecht verwijzend naar algemene
beginselen of gewoonte
 Art 38 Stat IGH, 340 VWEU, 6 VEU
 Internationaal of supranationaal instrument begrijpen vanuit
recht verdragsstaten: RV onderzoek rechtsstelsels
 Uniformiteit: eenvormige interpretatie HvJ &
prejudiciële vragen
o Vreemde recht correct toepassen: relevante rechtsnormen
situeren
 Toepassing strijdig met eigen internationale OO?
 European Convention on Foreign Law
o Bijdragen tot ontwikkeling methodologie RV & verdere uitbouw RV
als wetenschappelijke discipline
 Ten doel stellen algehele rechtsvergelijkend acquis in kaart
te brengen & te ordenen

c) Verwijderde doelen
 Functies die RV nastreeft, maar waarbij resultaten RV alleen niet tot
onmiddellijke conclusie leiden  verrijking nodig van juridische & niet-
juridische input om gestelde doel te bereiken (politieke beoordeling)
o ‘De lege ferenda’-functie: makers nieuw recht helpen in hun taak
 Informeren hoe recht elders met probleem is omgegaan:
inspireren of weerhouden cfr labo
o Ontwikkeling (inter/supranationale) coördinatie-instrumenten
 Eenvormige kwalificaties & eenduidige verwijzingen
o Ontwikkeling harmonisatie-instrumenten of eengemaakt recht
 Bewust ingrijpen om inhoud diverse rechtsregelingen bijeen
te brengen (bescheiden – verregaand)
 Enkele normen, hele gebieden, diverse ordeningen,
louter intern
 Zachtste harmoniseringsbenadering: louter
aanraden/aanbevelen
 Modelwet – particuliere initiatieven
 Volledig vrijlaten maar belonen indien gevolgd
 Verplichten doelstellingen te realiseren
(richtlijnen/verordeningen)

4