Samenvatting psychologie en psychomotoriek deel 1 – functieleer
PSYCHOLOGIE EN PSYCHOMOTORIEK
LES 1 – WAT IS PSYCHOLOGIE (NIET) ?
DEFINIEER HET BEGRIP PSYCHOLOGIE:
- Psychologie
o wetenschappelijke studie van de wijze waarop de menselijke geest werkt & hoe deze gedrag
beïnvloedt
o Psyche + logos = leer over de ziel
o Rationeel praten en denken over de menselijke geest (= gedachten + emoties / gedrag)
SOM DE MINIMALE 3 VEREISTEN OP OM VAN EEN WETENSCHAPPELIJKE METHODE TE
SPREKEN BINNEN DE PSYCHOLOGIE
1) Methode moet controleerbaar zijn
De methode waarmee psychologische kennis wordt opgebouwd wordt duidelijk beschreven zodat
andere personen kunnen controleren of de conclusies gerechtvaardigd zijn.
2) Onderzoek moet herhaalbaar zijn
Psychologisch onderzoek kan overgedaan worden, zodat men kan nagaan of dezelfde resultaten
bekomen worden
3) Hypothese moet toetsbaar zijn
Hypothese wordt zo geformuleerd dat men kan bewijzen dat ze onjuist is.
NOEM EEN VOORBEELD VAN TOEPASSINGSGEBIED VAN DE PSYCHOLOGIE EN LEG UIT.
- Verkeersveiligheid → psychologie kan motiveren tot veilig gedrag, bv: remafstand
- Preventie en behandeling van psychische- en lichamelijke aandoeningen → als hersenen nog
plastisch zijn, kinderen met ADHD, … EEG en terwijl computerspel waarbij kind bestuurt met de
hersenen → hierbij ziet men na x-aantal tijd verbetering in sommige aandachtsfuncties
- Supermarkten → bepaalde zaken zoals licht, muziek, … verbeteren de winkelervaring en zorgen dat
mensen meer zullen kopen.
DEFINIEER: KLINISCHE PSYCHOLOGIE, ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE, COGNITIEVE
PSYCHOLOGIE, SOCIALE PSYCHOLOGIE, SPORT - EN PRESTATIEPSYCHOLOGIE
- Klinische psychologie = wetenschap binnen psychologie die zich bezighoudt met diagnostiek,
behandeling en preventie van psychologische en psychiatrische problemen (depressie, verslaving,
trauma, ADHD, ASS, …)
- Ontwikkelingspsychologie = wetenschap binnen psychologie die zich bezighoudt met de
ontwikkeling van een mens gedurende de levensloop. Dit gaat over verschillende levensfasen heen,
gaande van de babytijd tot volwassenheid. Ook gaat het over verschillende ontwikkelingsdomeinen
heen (taal, motoriek, sociaal functioneren, …) Het doel is het detecteren van bijzonderheden zodat we
tijdig therapeutisch kunnen ingrijpen.
Pagina 1 van 29
,Samenvatting psychologie en psychomotoriek deel 1 – functieleer
- Cognitieve psychologie = wetenschap binnen de psychologie die zich onder andere bezighoudt met
aandacht, geheugen, taal en motoriek. Bijvoorbeeld: gezichten herkennen, taalbegrip, in relatie gaan
met anderen, …
- Sociale psychologie = wetenschap binnen de psychologie die zich bezighoudt met gedrag van mensen
in relatie tot anderen. Hierbij kijken we naar de mens als sociaal wezen. (≠ sociologie ! )
- Sport- en prestatiepsychologie = wetenschap binnen psychologie die zich bezighoudt met het
presteren binnen sport of werk. Hierbij ligt de focus op psychologische factoren die optimale prestaties
beïnvloeden → hoe kan je iemand tot het maximale niveau krijgen?
OMSCHRIJF KORT PSEUDOPSYCHOLOGIE MET MINSTENS 2 VERKLARINGEN WAAROM
MENSEN HIER TOCH AAN VASTHOUDEN.
- Pseudopsychologie = niet-onderbouwde psychologische aannames die als wetenschappelijke
waarheid worden gepresenteerd. Deze zijn niet gebaseerd op een wetenschappelijke basis (bv:
astrologie, chakra, …)
- 2 verklaringen:
o Behoefte om zaken te kunnen begrijpen → orde creëren in chaos, gevoel van controle in de wereld
hebben
o Neiging om verbanden te zien tussen niet-gerelateerde betekenissen → bv: over iemand spreken en
net dan komt die persoon binnengewandeld → ‘het lot’ of “alles gebeurt met een reden”
LES 2 – BEWUSTZIJN
LICHT DE VISIE VAN FREUD OP HET MENSELIJK BEWUSTZIJN TOE
Freud =
- ‘menselijk bewustzijn is maar een topje van de ijsberg’
- Belangrijkste motieven voor ons gedrag zijn onbewust
- Hij stelt 3 niveaus in de menselijke geest:
o Bewuste → gedachten & gevoelens waar we zonder problemen over kunnen nadenken
o Voorbewuste → gedachten & gevoelens waar we niet actief op geconcentreerd zijn, maar die we
snel naar het bewustzijn kunnen halen
o Onbewuste → wat in het dagelijkse leven vaak wordt weggeduwd omdat het té
pijnlijk/bedreigend/… is (bv. trauma)
OMSCHRIJF HOE BINNEN DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE WORDT GEKEKEN NAAR
MENSELIJK BEWUSTZIJN
Cognitieve psychologie (20e eeuw) zegt dat er 4 niveaus van bewustzijn zijn:
- Bewuste → gedachten waarover we kunnen reflecteren
- Voorbewuste → gedachten waarvan we ons op dit moment niet bewustzijn, maar die eenvoudig naar
bewustzijn kunnen worden gebracht door er aandacht aan te schenken (bv. laatste verjaardag)
- Onbewuste → automatische processen zonder directe aandacht of bewustzijn (bv. autorijden)
- Niet-bewuste → het is onmogelijk om hier bewustzijn van te hebben (bv. activatie van zenuwcellen)
Pagina 2 van 29
, Samenvatting psychologie en psychomotoriek deel 1 – functieleer
VERDUIDELIJK A.D.H.V. EEN VOORBEELD WAAROM BINNEN DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE
BEWUSTZIJN NIET WORDT GELIJKGESTELD AAN AANDACHT
Bewustzijn mag niet gelijkgesteld worden aan aandacht:
- Bewustzijn is een algemene staat van wakker & alert zijn, het is een breed veld van ervaring (sensaties,
gedachten, prikkels, …)
- Aandacht is veel selectiever en gerichter, waar je binnen dat brede veld van bewustzijn heel bewust je
focus op legt.
Voorbeeld: je zit op café
- Bewustzijn → je bent je bewust van alle geluiden, visuele prikkels, lichamelijke sensaties, eigen
gedachten, …
- Aandacht → selectief gericht op het boek dat je bent aan het lezen (de rest wordt wel ergens
geregistreerd, al dan niet bewust)
VERDUIDELIJK HOE BEWUSTZIJN OP MEDISCH/GEDRAGSPUNT VLAK KAN WORDEN
GEMETEN
Glasgow Coma Scale (GCS)
- Veel gebruikt in ziekenhuizen, bv. spoeddienst
- Uitkomst van deze schaal is een EMV-score
o Eyes → ogen openen: gebeurt dit spontaan? Is er reactie op prikkels?
o Motor → kan de pt. nog bewegingen maken?
o Verbal → helderheid van antwoorden?
OMSCHRIJF HOE BEWUSTZIJN OP NEURO(PSYCHO)LOGISCH
VLAK KAN WORDEN GEMETEN
Via medische beeldvorming
Neural Correlates of Consiousness:
- Concept uit neuropsychologische theorie over bewustzijn
- Specifieke processen in hersenen correleren met bewustzijnstoestanden → ‘we kunnen bewustzijn
lokaliseren in de hersenen’
- = Minimale gebeurtenissen en structuren in hersenen zijn voldoende voor de ervaring van een specifiek
bewust percept of herinnering
o Voorbeeld percept: hond wordt herkend als beeld door de hersenen
MRI:
- MRI van wakkere/bewuste persoon
o Bewustzijn gaat samen met activiteit in de frontopariëtale cortex
o Lijkt een plaats te zijn waar bewustzijn gelokaliseerd is
o Superviseert activiteit in rest van de hersenen
Pagina 3 van 29
PSYCHOLOGIE EN PSYCHOMOTORIEK
LES 1 – WAT IS PSYCHOLOGIE (NIET) ?
DEFINIEER HET BEGRIP PSYCHOLOGIE:
- Psychologie
o wetenschappelijke studie van de wijze waarop de menselijke geest werkt & hoe deze gedrag
beïnvloedt
o Psyche + logos = leer over de ziel
o Rationeel praten en denken over de menselijke geest (= gedachten + emoties / gedrag)
SOM DE MINIMALE 3 VEREISTEN OP OM VAN EEN WETENSCHAPPELIJKE METHODE TE
SPREKEN BINNEN DE PSYCHOLOGIE
1) Methode moet controleerbaar zijn
De methode waarmee psychologische kennis wordt opgebouwd wordt duidelijk beschreven zodat
andere personen kunnen controleren of de conclusies gerechtvaardigd zijn.
2) Onderzoek moet herhaalbaar zijn
Psychologisch onderzoek kan overgedaan worden, zodat men kan nagaan of dezelfde resultaten
bekomen worden
3) Hypothese moet toetsbaar zijn
Hypothese wordt zo geformuleerd dat men kan bewijzen dat ze onjuist is.
NOEM EEN VOORBEELD VAN TOEPASSINGSGEBIED VAN DE PSYCHOLOGIE EN LEG UIT.
- Verkeersveiligheid → psychologie kan motiveren tot veilig gedrag, bv: remafstand
- Preventie en behandeling van psychische- en lichamelijke aandoeningen → als hersenen nog
plastisch zijn, kinderen met ADHD, … EEG en terwijl computerspel waarbij kind bestuurt met de
hersenen → hierbij ziet men na x-aantal tijd verbetering in sommige aandachtsfuncties
- Supermarkten → bepaalde zaken zoals licht, muziek, … verbeteren de winkelervaring en zorgen dat
mensen meer zullen kopen.
DEFINIEER: KLINISCHE PSYCHOLOGIE, ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE, COGNITIEVE
PSYCHOLOGIE, SOCIALE PSYCHOLOGIE, SPORT - EN PRESTATIEPSYCHOLOGIE
- Klinische psychologie = wetenschap binnen psychologie die zich bezighoudt met diagnostiek,
behandeling en preventie van psychologische en psychiatrische problemen (depressie, verslaving,
trauma, ADHD, ASS, …)
- Ontwikkelingspsychologie = wetenschap binnen psychologie die zich bezighoudt met de
ontwikkeling van een mens gedurende de levensloop. Dit gaat over verschillende levensfasen heen,
gaande van de babytijd tot volwassenheid. Ook gaat het over verschillende ontwikkelingsdomeinen
heen (taal, motoriek, sociaal functioneren, …) Het doel is het detecteren van bijzonderheden zodat we
tijdig therapeutisch kunnen ingrijpen.
Pagina 1 van 29
,Samenvatting psychologie en psychomotoriek deel 1 – functieleer
- Cognitieve psychologie = wetenschap binnen de psychologie die zich onder andere bezighoudt met
aandacht, geheugen, taal en motoriek. Bijvoorbeeld: gezichten herkennen, taalbegrip, in relatie gaan
met anderen, …
- Sociale psychologie = wetenschap binnen de psychologie die zich bezighoudt met gedrag van mensen
in relatie tot anderen. Hierbij kijken we naar de mens als sociaal wezen. (≠ sociologie ! )
- Sport- en prestatiepsychologie = wetenschap binnen psychologie die zich bezighoudt met het
presteren binnen sport of werk. Hierbij ligt de focus op psychologische factoren die optimale prestaties
beïnvloeden → hoe kan je iemand tot het maximale niveau krijgen?
OMSCHRIJF KORT PSEUDOPSYCHOLOGIE MET MINSTENS 2 VERKLARINGEN WAAROM
MENSEN HIER TOCH AAN VASTHOUDEN.
- Pseudopsychologie = niet-onderbouwde psychologische aannames die als wetenschappelijke
waarheid worden gepresenteerd. Deze zijn niet gebaseerd op een wetenschappelijke basis (bv:
astrologie, chakra, …)
- 2 verklaringen:
o Behoefte om zaken te kunnen begrijpen → orde creëren in chaos, gevoel van controle in de wereld
hebben
o Neiging om verbanden te zien tussen niet-gerelateerde betekenissen → bv: over iemand spreken en
net dan komt die persoon binnengewandeld → ‘het lot’ of “alles gebeurt met een reden”
LES 2 – BEWUSTZIJN
LICHT DE VISIE VAN FREUD OP HET MENSELIJK BEWUSTZIJN TOE
Freud =
- ‘menselijk bewustzijn is maar een topje van de ijsberg’
- Belangrijkste motieven voor ons gedrag zijn onbewust
- Hij stelt 3 niveaus in de menselijke geest:
o Bewuste → gedachten & gevoelens waar we zonder problemen over kunnen nadenken
o Voorbewuste → gedachten & gevoelens waar we niet actief op geconcentreerd zijn, maar die we
snel naar het bewustzijn kunnen halen
o Onbewuste → wat in het dagelijkse leven vaak wordt weggeduwd omdat het té
pijnlijk/bedreigend/… is (bv. trauma)
OMSCHRIJF HOE BINNEN DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE WORDT GEKEKEN NAAR
MENSELIJK BEWUSTZIJN
Cognitieve psychologie (20e eeuw) zegt dat er 4 niveaus van bewustzijn zijn:
- Bewuste → gedachten waarover we kunnen reflecteren
- Voorbewuste → gedachten waarvan we ons op dit moment niet bewustzijn, maar die eenvoudig naar
bewustzijn kunnen worden gebracht door er aandacht aan te schenken (bv. laatste verjaardag)
- Onbewuste → automatische processen zonder directe aandacht of bewustzijn (bv. autorijden)
- Niet-bewuste → het is onmogelijk om hier bewustzijn van te hebben (bv. activatie van zenuwcellen)
Pagina 2 van 29
, Samenvatting psychologie en psychomotoriek deel 1 – functieleer
VERDUIDELIJK A.D.H.V. EEN VOORBEELD WAAROM BINNEN DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE
BEWUSTZIJN NIET WORDT GELIJKGESTELD AAN AANDACHT
Bewustzijn mag niet gelijkgesteld worden aan aandacht:
- Bewustzijn is een algemene staat van wakker & alert zijn, het is een breed veld van ervaring (sensaties,
gedachten, prikkels, …)
- Aandacht is veel selectiever en gerichter, waar je binnen dat brede veld van bewustzijn heel bewust je
focus op legt.
Voorbeeld: je zit op café
- Bewustzijn → je bent je bewust van alle geluiden, visuele prikkels, lichamelijke sensaties, eigen
gedachten, …
- Aandacht → selectief gericht op het boek dat je bent aan het lezen (de rest wordt wel ergens
geregistreerd, al dan niet bewust)
VERDUIDELIJK HOE BEWUSTZIJN OP MEDISCH/GEDRAGSPUNT VLAK KAN WORDEN
GEMETEN
Glasgow Coma Scale (GCS)
- Veel gebruikt in ziekenhuizen, bv. spoeddienst
- Uitkomst van deze schaal is een EMV-score
o Eyes → ogen openen: gebeurt dit spontaan? Is er reactie op prikkels?
o Motor → kan de pt. nog bewegingen maken?
o Verbal → helderheid van antwoorden?
OMSCHRIJF HOE BEWUSTZIJN OP NEURO(PSYCHO)LOGISCH
VLAK KAN WORDEN GEMETEN
Via medische beeldvorming
Neural Correlates of Consiousness:
- Concept uit neuropsychologische theorie over bewustzijn
- Specifieke processen in hersenen correleren met bewustzijnstoestanden → ‘we kunnen bewustzijn
lokaliseren in de hersenen’
- = Minimale gebeurtenissen en structuren in hersenen zijn voldoende voor de ervaring van een specifiek
bewust percept of herinnering
o Voorbeeld percept: hond wordt herkend als beeld door de hersenen
MRI:
- MRI van wakkere/bewuste persoon
o Bewustzijn gaat samen met activiteit in de frontopariëtale cortex
o Lijkt een plaats te zijn waar bewustzijn gelokaliseerd is
o Superviseert activiteit in rest van de hersenen
Pagina 3 van 29
