Inleiding tot boekhouden en financiën
1 De boekhoudkundige gelijkheid
1.1 Inleiding
Boekhouden = proces waar bedrijfsactiviteiten worden geïdentificeerd, geregistreerd en
samengevat in een financieel rapport voor de belanghebbenden. (=jaarrekening)
De boekhouding vertaalt in cijfers wat er allemaal gebeurt in de onderneming.
Boekhouden = taal van het bedrijfsleven
Stakeholders/gebruikers → Boekhoudkundige informatie is belangrijk voor iedereen die een
beslissing wenst te nemen met een economische impact. Partijen die belang hebben bij de
activiteiten van de onderneming omdat zij erdoor beïnvloed worden.
- Aandeelhouders/beleggers willen weten of een onderneming een goede investering is
- Crediteuren (bv. banken of leveranciers) willen weten of ze krediet kunnen verstrekken,
hoeveel en voor hoe lang
- Klanten willen weten of ze kunnen vertrouwen op een goede na-verkoop dienst (2B2)
- Overheid (fiscus, statistieken)
- Overige: concurrenten, werknemers, vakbonden...
2 boekhoudkundige domeinen
Algemeen boekhouden Management accounting
Voornaamste Externen: aandeelhouders, Intern: management
gebruikers crediteuren, klanten, overheid
Rapporten Samenvattende verslagen die Gedetailleerde verslagen over delen
over de volledige onderneming van het bedrijf (producten,
worden opgesteld, gewoonlijk afdelingen, landen), vaak op
op kwartaal- of jaarbasis dagelijkse of wekelijkse basis
Tijdspanne • Vertraagd, historisch • Actueel, toekomstgericht
• Vb. cijfers van 2017 in 2018 • Vb. budget van 2018 in 2017
gerapporteerd opgesteld
• 1 jaar • 1 à 15 jaar
Vormvereisten Gereguleerd; strenge Geen regels; systemen en informatie
vormvereisten bepaald door management om
(GAAP + standaardschema tegemoet te komen aan strategische
jaarrekening) en operationele behoeften
1
,1.1.1 GAAP en IFRS
GAAP: Generally Accepted Accounting Principles (algemeen aanvaarde boekhoudkundige beginselen)
= Geheel van afspraken die zijn overeengekomen om op enige consistente manier
gebeurtenissen te boeken
- Jaarrekening moet niet tot op de euro nauwkeurig zijn → moet een getrouw beeld van de
onderneming geven
- In elk land enkele verschillen, elk land eigen GAAP → België: BE GAAP; US GAAP (FASB)
IFRS (international financial reporting standards)
= reeks boekhoudkundige standaarden/richtlijnen die als doel hebben een wereldwijde
harmonisatie te hebben voor de financiële verslaggeving van ondernemingen. Jaarrekening moet
consistent, transparant en gemakkelijk vergelijkbaar zijn
- Tot 2002: International Accounting Standards (IAS)
- Deze standaarden worden uitgevaardigd (gepubliceerd en opgesteld) door een
onafhankelijk, privaatrechtelijk organisme = International Accounting Standards Board
(IASB)
- Binnen de EU moeten beursgenoteerde bedrijven sinds 01/01/2025 hun
geconsolideerde jaarrekening opstellen in overeenstemming met de IAS/IFRS
- in > 140 v.d. 166 rechtsgebieden ter wereld verplicht voor beursgenoteerde bedrijven
Enkelvoudige (statutaire) jaarrekening vs. geconsolideerde jaarrekening
Vennootschap B
= eigenaar vennootschap A
Geconsolideerde jaarrekening: jaarrekening van een groep
Enkele GAAP beginselen:
- Boekhoudkunde entiteit
- Boekhoudkundige transactie
- Realisatie
- Overeenstemming (matching)
- Continuïteit
- Materialiteit
- Consistentie
Boekhoudkundige entiteit
= iets apart, een economische eenheid waarvan we de boekhouding kunnen doen
(vb. een vennootschap)
kan ook groep van vennootschappen zijn, zelfstandige, technische eenheid
= helpt om te bepalen of een gebeurtenis binnen of buiten de entiteit valt
- vb.: reparatie aan het dak van de eigenaar van de onderneming zal niet geboekt worden
in de boekhouding van de onderneming → heeft geen betrekking op boekhoudkundige
entiteit
,Boekhoudkundige transactie
= gebeurtenis die we kunnen boeken
= gebeurtenis die de financiële toestand van de onderneming beïnvloedt
= gebeurtenis die betrouwbaar in geld is uit te drukken
- bv. computer aankopen voor €2000,00 → boekhoudkundige transactie
o de aankoop heeft invloed op de financiële toestand
o je weet wat de computer gekost heeft; betrouwbaar in geld uit te drukken
- bv. aanwerving nieuwe werknemers → geen boekhoudkundige transactie
o zal financiële toestand beïnvloeden
o niet betrouwbaar in geld uit te drukken
Hier wordt soms bij gefraudeerd → waarom frauderen?
- Beter voorstellen: zodat je schulden kan aangaan (crediteuren aantrekken)
- Slechter voorstellen: belastingen ontduiken
- MAAR OOK: bedrijf gebruiken voor criminele activiteiten (bv. witwassen)
1.2 Juridisch kader
2 belangrijke juridische, boekhoudkundige stromingen
1.2.1 Angelsaksische model
Zo genoemd omdat het vooral wordt toegepast in de Engelstalige landen
o VK, VS, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland
Dit gaat terug tot de industriële revolutie (begin rond 1750 in VK)
- Industrialisatie vereiste dat ondernemers die voorheen individueel hun bedrijf konden
financieren, nu meer op zoek moesten gaan naar extra kapitaal
o Vanuit de noodzaak om deze financiers informatie te verschaffen over hoe goed
ondernemingen het deden, ontstonden de eerste financiële rapporten
o Uit die noodzaak ontwikkelde zich geleidelijk gemeenschappelijke boekhoudregels
en ontstond een krachtige beroepsorganisatie van accountants
“common law” = gewoonterecht: boekhoudregels kwamen in het Angelsaksische model dat zich
vooral richt op het informeren van de financiers tot stand vanuit de praktijk
➔ Dominante inbreng van beroepsbeoefenaars
1.2.2 Continentaal-Europees model
De overheid was de drijvende kracht achter het boekhoudrecht
→ gericht op het afleggen van verantwoordingen ten behoeve van schuldeisers of de staat
→ bv. voor berekenen van inkomstenbelastingen
“Code/civil law” = bewijsrecht: boekhoudregels kwamen tot stand bij wet; het is zo opgesteld
dat de boekhoudregels (de GAAP) zijn er in opgenomen
De boekhoudverplichtingen voor ondernemingen van Europese lidstaten zijn gebaseerd op
Europese richtlijnen en verordeningen
In België ligt dat in hoofdzaak vervat in 4 teksten
1. Wetboek van Economisch Recht (WER): bepaalt o.a. dat elke onderneming een
passende boekhouding moet voeren volgens de regels van het dubbelboekhouden
2. Koninklijk Besluit 21/10/2018: o.a. de regels over het houden en bewaren van boeken en
de minimumindeling van het algemeen rekeningenstelsel
, 3. Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV): o.a. bepalingen over de
jaarrekening van vennootschappen
a. Bv. geen BVBA meer maar een bv
4. Koninklijk Besluit 21/04/2019: o.a. meer gedetailleerde regels over de structuur van de
jaarrekening en de waardering van de verschillende rubrieken
Wetgever verplicht in principe alle ondernemingen om een boekhouding te voeren en bepaalt
hoe ze dat moeten doen. Een onderneming kan 3 vormen aannemen
1. Natuurlijke personen die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefenen (grootste groep)
2. Rechtspersonen
3. Organisaties zonder rechtspersoonlijkheid
Natuurlijke personen die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefenen
~eenmanszaak: in eigen naam werken als natuurlijk persoon
- In principe iedere zelfstandige
- O.a. bestuurders, beoefenaars van een vrij beroep...
- Eenvoudig op te richten (bv. geen statuten nodig)
- Geen minimum startkapitaal
- Onbeperkt aansprakelijk
- Personenbelasting
Rechtspersonen
2 soorten: vennootschappen (winstuitkering mogelijk) en verenigingen (winstuitkering verboden)
Vennootschap: verschillende mogelijkheden
Vereniging: VZW of stichting
- Afzonderlijke rechtspersoonlijkheid
- Administratieve en juridische formaliteiten en verplichtingen (bv. statuten)
- Vereiste minimum inbreng naargelang de gekozen rechtsvorm
- Aansprakelijkheid is afhankelijk van de gekozen rechtsvorm
- Vennootschaps-/rechtspersonenbelasting
o Hoe hoger je winst, hoe voordeliger de vennootschapsbelasting
▪ lager en neemt minder snel toe dan personenbelasting
Organisaties zonder rechtspersoonlijkheid
- hieronder vallen onder meer de maatschappen
o 4e vennootschapsvorm in het WVV (bv – cv – nv – maatschap)
o VOF en COMMV slechts 2 varianten hierop maar wel met rechtspersoonlijkheid
- Maatschap = belofte om samen te werken als groep (bv. tandartsen als groepspraktijk),
samenwerken zonder individualiteit te verliezen
o Met 2 of meer
o Geen minimum startkapitaal
o Onbeperkte aansprakelijk
o Fiscaal transparant: vennoten worden belast alsof de maatschap niet had bestaan
→ via personen- of vennootschapsbelasting (natuurlijk of rechtspersoon)
1 De boekhoudkundige gelijkheid
1.1 Inleiding
Boekhouden = proces waar bedrijfsactiviteiten worden geïdentificeerd, geregistreerd en
samengevat in een financieel rapport voor de belanghebbenden. (=jaarrekening)
De boekhouding vertaalt in cijfers wat er allemaal gebeurt in de onderneming.
Boekhouden = taal van het bedrijfsleven
Stakeholders/gebruikers → Boekhoudkundige informatie is belangrijk voor iedereen die een
beslissing wenst te nemen met een economische impact. Partijen die belang hebben bij de
activiteiten van de onderneming omdat zij erdoor beïnvloed worden.
- Aandeelhouders/beleggers willen weten of een onderneming een goede investering is
- Crediteuren (bv. banken of leveranciers) willen weten of ze krediet kunnen verstrekken,
hoeveel en voor hoe lang
- Klanten willen weten of ze kunnen vertrouwen op een goede na-verkoop dienst (2B2)
- Overheid (fiscus, statistieken)
- Overige: concurrenten, werknemers, vakbonden...
2 boekhoudkundige domeinen
Algemeen boekhouden Management accounting
Voornaamste Externen: aandeelhouders, Intern: management
gebruikers crediteuren, klanten, overheid
Rapporten Samenvattende verslagen die Gedetailleerde verslagen over delen
over de volledige onderneming van het bedrijf (producten,
worden opgesteld, gewoonlijk afdelingen, landen), vaak op
op kwartaal- of jaarbasis dagelijkse of wekelijkse basis
Tijdspanne • Vertraagd, historisch • Actueel, toekomstgericht
• Vb. cijfers van 2017 in 2018 • Vb. budget van 2018 in 2017
gerapporteerd opgesteld
• 1 jaar • 1 à 15 jaar
Vormvereisten Gereguleerd; strenge Geen regels; systemen en informatie
vormvereisten bepaald door management om
(GAAP + standaardschema tegemoet te komen aan strategische
jaarrekening) en operationele behoeften
1
,1.1.1 GAAP en IFRS
GAAP: Generally Accepted Accounting Principles (algemeen aanvaarde boekhoudkundige beginselen)
= Geheel van afspraken die zijn overeengekomen om op enige consistente manier
gebeurtenissen te boeken
- Jaarrekening moet niet tot op de euro nauwkeurig zijn → moet een getrouw beeld van de
onderneming geven
- In elk land enkele verschillen, elk land eigen GAAP → België: BE GAAP; US GAAP (FASB)
IFRS (international financial reporting standards)
= reeks boekhoudkundige standaarden/richtlijnen die als doel hebben een wereldwijde
harmonisatie te hebben voor de financiële verslaggeving van ondernemingen. Jaarrekening moet
consistent, transparant en gemakkelijk vergelijkbaar zijn
- Tot 2002: International Accounting Standards (IAS)
- Deze standaarden worden uitgevaardigd (gepubliceerd en opgesteld) door een
onafhankelijk, privaatrechtelijk organisme = International Accounting Standards Board
(IASB)
- Binnen de EU moeten beursgenoteerde bedrijven sinds 01/01/2025 hun
geconsolideerde jaarrekening opstellen in overeenstemming met de IAS/IFRS
- in > 140 v.d. 166 rechtsgebieden ter wereld verplicht voor beursgenoteerde bedrijven
Enkelvoudige (statutaire) jaarrekening vs. geconsolideerde jaarrekening
Vennootschap B
= eigenaar vennootschap A
Geconsolideerde jaarrekening: jaarrekening van een groep
Enkele GAAP beginselen:
- Boekhoudkunde entiteit
- Boekhoudkundige transactie
- Realisatie
- Overeenstemming (matching)
- Continuïteit
- Materialiteit
- Consistentie
Boekhoudkundige entiteit
= iets apart, een economische eenheid waarvan we de boekhouding kunnen doen
(vb. een vennootschap)
kan ook groep van vennootschappen zijn, zelfstandige, technische eenheid
= helpt om te bepalen of een gebeurtenis binnen of buiten de entiteit valt
- vb.: reparatie aan het dak van de eigenaar van de onderneming zal niet geboekt worden
in de boekhouding van de onderneming → heeft geen betrekking op boekhoudkundige
entiteit
,Boekhoudkundige transactie
= gebeurtenis die we kunnen boeken
= gebeurtenis die de financiële toestand van de onderneming beïnvloedt
= gebeurtenis die betrouwbaar in geld is uit te drukken
- bv. computer aankopen voor €2000,00 → boekhoudkundige transactie
o de aankoop heeft invloed op de financiële toestand
o je weet wat de computer gekost heeft; betrouwbaar in geld uit te drukken
- bv. aanwerving nieuwe werknemers → geen boekhoudkundige transactie
o zal financiële toestand beïnvloeden
o niet betrouwbaar in geld uit te drukken
Hier wordt soms bij gefraudeerd → waarom frauderen?
- Beter voorstellen: zodat je schulden kan aangaan (crediteuren aantrekken)
- Slechter voorstellen: belastingen ontduiken
- MAAR OOK: bedrijf gebruiken voor criminele activiteiten (bv. witwassen)
1.2 Juridisch kader
2 belangrijke juridische, boekhoudkundige stromingen
1.2.1 Angelsaksische model
Zo genoemd omdat het vooral wordt toegepast in de Engelstalige landen
o VK, VS, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland
Dit gaat terug tot de industriële revolutie (begin rond 1750 in VK)
- Industrialisatie vereiste dat ondernemers die voorheen individueel hun bedrijf konden
financieren, nu meer op zoek moesten gaan naar extra kapitaal
o Vanuit de noodzaak om deze financiers informatie te verschaffen over hoe goed
ondernemingen het deden, ontstonden de eerste financiële rapporten
o Uit die noodzaak ontwikkelde zich geleidelijk gemeenschappelijke boekhoudregels
en ontstond een krachtige beroepsorganisatie van accountants
“common law” = gewoonterecht: boekhoudregels kwamen in het Angelsaksische model dat zich
vooral richt op het informeren van de financiers tot stand vanuit de praktijk
➔ Dominante inbreng van beroepsbeoefenaars
1.2.2 Continentaal-Europees model
De overheid was de drijvende kracht achter het boekhoudrecht
→ gericht op het afleggen van verantwoordingen ten behoeve van schuldeisers of de staat
→ bv. voor berekenen van inkomstenbelastingen
“Code/civil law” = bewijsrecht: boekhoudregels kwamen tot stand bij wet; het is zo opgesteld
dat de boekhoudregels (de GAAP) zijn er in opgenomen
De boekhoudverplichtingen voor ondernemingen van Europese lidstaten zijn gebaseerd op
Europese richtlijnen en verordeningen
In België ligt dat in hoofdzaak vervat in 4 teksten
1. Wetboek van Economisch Recht (WER): bepaalt o.a. dat elke onderneming een
passende boekhouding moet voeren volgens de regels van het dubbelboekhouden
2. Koninklijk Besluit 21/10/2018: o.a. de regels over het houden en bewaren van boeken en
de minimumindeling van het algemeen rekeningenstelsel
, 3. Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV): o.a. bepalingen over de
jaarrekening van vennootschappen
a. Bv. geen BVBA meer maar een bv
4. Koninklijk Besluit 21/04/2019: o.a. meer gedetailleerde regels over de structuur van de
jaarrekening en de waardering van de verschillende rubrieken
Wetgever verplicht in principe alle ondernemingen om een boekhouding te voeren en bepaalt
hoe ze dat moeten doen. Een onderneming kan 3 vormen aannemen
1. Natuurlijke personen die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefenen (grootste groep)
2. Rechtspersonen
3. Organisaties zonder rechtspersoonlijkheid
Natuurlijke personen die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefenen
~eenmanszaak: in eigen naam werken als natuurlijk persoon
- In principe iedere zelfstandige
- O.a. bestuurders, beoefenaars van een vrij beroep...
- Eenvoudig op te richten (bv. geen statuten nodig)
- Geen minimum startkapitaal
- Onbeperkt aansprakelijk
- Personenbelasting
Rechtspersonen
2 soorten: vennootschappen (winstuitkering mogelijk) en verenigingen (winstuitkering verboden)
Vennootschap: verschillende mogelijkheden
Vereniging: VZW of stichting
- Afzonderlijke rechtspersoonlijkheid
- Administratieve en juridische formaliteiten en verplichtingen (bv. statuten)
- Vereiste minimum inbreng naargelang de gekozen rechtsvorm
- Aansprakelijkheid is afhankelijk van de gekozen rechtsvorm
- Vennootschaps-/rechtspersonenbelasting
o Hoe hoger je winst, hoe voordeliger de vennootschapsbelasting
▪ lager en neemt minder snel toe dan personenbelasting
Organisaties zonder rechtspersoonlijkheid
- hieronder vallen onder meer de maatschappen
o 4e vennootschapsvorm in het WVV (bv – cv – nv – maatschap)
o VOF en COMMV slechts 2 varianten hierop maar wel met rechtspersoonlijkheid
- Maatschap = belofte om samen te werken als groep (bv. tandartsen als groepspraktijk),
samenwerken zonder individualiteit te verliezen
o Met 2 of meer
o Geen minimum startkapitaal
o Onbeperkte aansprakelijk
o Fiscaal transparant: vennoten worden belast alsof de maatschap niet had bestaan
→ via personen- of vennootschapsbelasting (natuurlijk of rechtspersoon)
