Samenvatting psychodiagnostiek 1

Psychodiagnostiek


Inleiding tot de psychodiagnostiek
I. Omschrijving & belang van psychodiagnostiek
1.1. Alledaags impliciet diagnosticeren
Diagnosticeren= toekennen van oorzaken aan verschijnselen of gedragingen (attributietheorie)

Impliciet= onbewust, zonder erover na te denken
Iedereen doet het … elke dag… vooral als er een afwijking is van een verwacht patroon (experiment
dakloze)

Vaak gebruikt als entertainment:
 Online of in tijdschriften: testjes
 Media, televisie en documentaires: extremer (on)gewenst gedrag

1.1.1. Probleem
Impliciet diagnosticeren —> oordeelsfouten o.w.v. Tekorten en vertekeningen in denken=
foutenbronnen —> bepaalt ons gedrag

1.1.2. Omgaan met kansen en waarschijnlijkheden
Mensen zijn slecht in het voorspelen van kansen en waarschijnlijkheden

1.1.3. Oorzaak foutenbronnen
Mensen redeneren niet statistisch, maar gebruiken heuristieken/vuistregels
Heurisstieken= vuistregels om sneller tot de oplossing van een probleem te komen (vaak impliciet of
onbewust)
 Informele, intuïtieve en speculatieve opllossingsstrategieen
 Ontwikkeld om snel beslissingen te nemen
 Specifieke strategieën die we leren gebruiken in specifieke situaties en die niet altijd een
oplossing garanderen
 Hoe meer ervaring met een taak, hoe beter heurisiteken ontwikkeld zijn
 Heuriisiteken vaar oorzaak van foutenbronnen

Statisische fouten
 Velen denken dat vliegen gevaarlijker is dan autorijden
o Omdat er dan meer sterven en omdat het uitgebreid in de media komt
 Lijst van 19 ‘beroemde’ mannen en 20 gewone vrouwen: meeste mensen denken dat er
meer manden dan vrouwen op lijst staan
 Hoe gemakkelijker voorbeelden van een fenomeen te binnen schieten, des te frequenter
is dat fenomeen

Soorten heuristieken
Beschikbaaarheidsheuristiek= als iets makkelijk uit het geheugen op te halen is, schatten mensen dat
die vaker gebeurt

Representatiiviteitsheuristiek= hoe meer iemand overeenkomstige kenmerken vertoont die typisch
zijn voor leden van een bepaalde groep, hoe groter de kans is dat de persoon ook tot die groep
behoort

, 1.2. Impliciet diagnosticeren in de psycho-diagnostiek
Als je langer in het werkveld staat dan ga je meer gebruik maken van heuristieken
1.2.1. Mogelijke foutenbronnen
Fouten
 Geen systematische en cosistente werkwijze
 Informatie zoeken die idee bevestigt (confirmation bias)
 Te vlug adviezen formuleren
 Gebrekkige betrouwbaarheid en validiteit van de onderzoeksmiddelen en ongeschikte
normen
 Voor de hand liggende diagnosen en interventies over het hoofd zien
 Diagnostisch proces onvoldoende afgestemd op de hulpvragen van de cliënt
 Besluitvorming onvoldoende gebaseerd op beschikbare gegevens; geen objectieve criteria
hanteren (= verhoging van de subjectiviteit)
 Besluitvorming onvoldoende geëxpliciteerd en daardoor onvoldoende duidelijk voor
collega’s en cliënten
 Eigen persoon als foutenbron
 Onvoldoende samenwerking met cliënt en zijn omgeving
 Teveel vakjargon in de communicatie

Fouten en vertekeningen mogelijk in elke fase van de psychodiagnostische besluitvorming  de
invloed van foutenbronnen kan verminderd worden door gebruik van een duidelijk, systematisch
denkkader
= expliciete diagnostiek

1.2.2. Expliciet diagnosticeren als oplossing
= wetenschappelijk verantwoorde vormgeving van het proces o.b.b. Valide & betrouwbare
producten (instrumenten/ methodieken)
= prescriptief kader of model
psychodiagnostisch procesmodel

, A. Basis van het PSD procesmodel
= empirische cyclus
= hypothesetoetsend denken




B. Expliciete psychodiagnostiek in de praktijk?
 Explicieter werken met (gevalideerde) theorieën
 Bewust rekenschap geven van de keuze van bepaalde theorie
 Praktijkkennis gebaseerd op gesystematiseerde praktijkervaringen
 Duidelijk de denkstappen vastleggen die geleid hebben tot het advies
 Onderzoek doen naar de waarde van theorieën en de effecten van interventies
 Resultaten (durven) uitwisselen met collega’s (e.g. supervisie-intervisie)

1.2.3. Belang van psychodiagnostiek
Impliciet leidt tot problemen en expliciete is daar een oplossing voor




II. Maatschappij & psychodiagnostiek
2.1. belang van context

, 2.1.1. Historische voorlopers: psychodiagnostiek voor psychologie als wetenschap




2.1.2. Maatschappelijke context




2.2. Eind 19de Eeuw
2.2.1. Bijdrage uit aanverwante disciplines

A. Psychiatrie
Pinel (1745)
 Zachte psychologische aanpak (<—> wrede behandeling voor bezeten patiënten)
o Open, vriendelijke relatie naar patiënt
o Doelgerichte activiteiten
o Correcte fysieke verzorging en voeding
 Diagnostiek o.b.v. Observatie en onderzoek
 Dossier voor elke patiënt
 Kennis bij personeel door training

Esquirol (student van pinel)
Zwakzinnigheid
 Permanent, ongeneeslijk

Psychiatrische stoornis (krankzinnigheid):
 Kan ontstaan op latere leeftijd
 Kan verbeteren