DEEL 1: fundamenten van het administratief recht – samenvatting van:
Greven.,T., Studentencursus administratief recht.
1.1 inleiding
Administratief recht = bestuursrecht = omvat regels die van toepassing zijn op ‘het
bestuur’/UM.
1.2 Situering van het administratief recht
1.2.1 Wat is het doel van recht?
=> orde brengen i/d m’ij/samenlevingsverband.
middel: (rechts)regels.
rol OH (WM/UM onder bep vw wetten in materiële zin maken) essentieel:
o belangrijkste maker
o ziet toe op naleving
o zorgt ervoor dat bv. burgers in staat zijn om hun (subj) rechten af te
dwingen voor onafh rechters.
Spelen rol:
o Rechtszekerheid + rechtvaardigheid
Fundamenteel onderscheid:
Objectief recht = recht zoals het op een bepaald moment op een bepaalde plaats van
toepassing is. recht vanuit hoogte bekeken (bv. aandacht voor rechtsbronnen +
rechtbanken)
Rechter zonder concrete toepassing, zonder dat iem bep ‘aanspraken’ maakt.
Subjectief recht = recht bekeken vanuit positie rechtssubject. (bv. natuurlijk persoon
wil in huwelijk treden of van naam veranderen)
Rechtbanken + hoven bezig met geschillen over subjectieve en objectieve rechten (in de
regel)
Resultaat: anders wanneer geschil over subj/obj recht
1.2.2 publiekrecht vs. Privaatrecht
Publiekrecht = verhouding OH – burger (verticale relatie) + OH’en onderling (verticale
relatie)
Waakt over openbaar/algemeen belang
Regels: dwingend + openbare orde
Privaatrecht = verhouding private personen onderling (horizontale relatie)
Regels: aanvullend recht (mag afwijken)
o MAAR ook regels dwingend & oo raken
o Dwingend recht = zwakkere partij beschermen in rechtsverhouding (bv.
woninghuurrecht) relatieve nietigheid (enkel door zwakkere partij
inroepen)
MAAR onderscheid privaat & publiek niet perfect: veel rechtstakken kenmerken
van beide = ‘gemengde rechtstakken’
Daarbovenop: OH kan ik ook in privaatrecht tegenkomen + in publiekrecht kan ‘de
burger soms taken op zich nemen die eigenlijk tot OHtaken behoren
Overheden kunnen goederen aankopen van natuurlijke personen. In beginsel zal deze
overeenkomst onder de regels van het privaatrecht vallen
1
,1.2.3 Definitie van administratief recht
publiek recht
Staatsrecht = het geheel van rechtsregels die de essentiële werking van de staat
en de bevoegdheden van zijn instellingen regelen.
o Regels mbt structuur v/d staat, werking democratie, fundamentele rechten
en vrijheden v/d burger & regels inzake herziening v/d Gw.
Administratief recht = recht dat zich bezighoudt met de regeling van de
staatstaak na afscheiding van rechtspraak en wetgeving.
o Voorschriften die de bestuurlijke bedrijvigheid van de organen regelen die
niet tot de wetgevende of rechterlijke macht behoren.
o Organiseert het openbaar bestuur + regelt taakvervulling van bestuurlijke
overheden.
o Focus ligt op staatsorganen die tot de uitvoerende macht behoren.
Omvat zowel nationaal als internationaal recht
1.3 Openbaar Bestuur
1.3.1 Bestuurlijke Overheden
Het openbaar bestuur bestaat uit verschillende niveaus:
Federaal: Koning, Federale Regering
Deelstatelijk: Gemeenschaps- en gewestregeringen, Provincies, Gemeenten.
Bijkomende bestuurlijke diensten: Diverse ohdiensten die specifieke taken
uitvoeren. (verder in deel 2)
1.3.2 Verantwoordelijkheid voor het algemeen belang
Openbaar bestuur verantw voor algemeen belang, wat varieert afhankelijk van
beleidsopvattingen en maatschappelijke verwachtingen.
1.4 Administratief Recht als uitzonderingsrecht
eigen rechtsregels die afwijken van gemeen recht.
Reden: besturen bezig met algemeen welzijn, algemeen belang (gaat wel eens in tegen
‘private belangen’)
Bestuurlijke overheden hebben specifieke voorrechten (bv. onteigenen), maar ook
zwaardere plichten (bv. motiveringsplicht)
Korte historische beschouwing over verhouding WM – UM
Bij ontstaan België Nationaal Congres WM als belangrijkste staatsmacht
beschouwde.
o Bij bevoegdheidsverdeling in GW
WM beschikt over residuaire bevoegdheden: naast uitdrukkelijk
door GW toegewezen bevoegdheden beschikt ze over
bevoegdheden die door GW aan geen enkele staatsmacht zijn
toegewezen. getuigt van groot vertrouwen in WM
UM beschikt enkel over toegewezen bevoegdheden
1.5 Uitvoerbare beslissingen/eenzijdige administratieve
rechtshandelingen
2
,OH kan zonder akkoord van betrokkene beslissingen nemen in algemeen belang.
Beschikken over middel: uitvoerbare beslissingen/eenzijdige admin
rechtshandeling
Er is sprake van een uitvoerbare beslissing of een eenzijdige administratieve
rechtshandeling indien voldaan is aan volgende, cumulatieve, voorwaarden:
1) beslissing komt eenzijdig tot stand
2) het is een ‘administratieve’ beslissing
3) de beslissing is een rechtshandeling
1.5.1 voorwaarden
‘eenzijdige’
komt eenzijdig tot stand, zonder akkoord van betrokken partij
= gezagshalve optreden v/d bestuurlijke OH
Door uitvoerbare beslissing kunnen rechten en/of plichten opgelegd worden
Bestuur kan ook meerzijdige rechtshandelingen sluiten. Daarbij is ‘wil’ minstens 2 partijen
nodig om geldig tot stand te laten komen. (bv. sluiten van OK) ≠ uitvoerbare beslissing
‘administratieve’
Handeling moet genomen worden door ‘administratieve overheid’ (nt
uitdrukkelijk bepaald in recht wnr OH beschouwd kan worden als admin oh)
o Soms bepaalt regelgever zelf, NIET GEVAL? kijken naar rechtspraak
o Rechtspraak heeft # criteria uitgewerkt (in praktijk niet eenvoudig om toe
te passen)
Begrip administratieve OH duikt op in art. 14, §1 RvS-wet (bepaalt: afdeling
bestuursrechtspraak v/d RvS bij wijze van arrest uitspraak doet over beroepen tot
nietigverklaring, ingesteld tegen akten en reglementen v/d onderscheiden
administratieve overheden.)
Maar geen specifieke definitie terug te vinden
RvS heeft geprobeerd invulling te geven aan begrip (door gebruik
positieve & negatieve criteria)
Voorbeelden van administratieve overheden:
Centrale overheden (federale OH, gemeenschappen en gewesten)
Territoriaal gedecentraliseerde besturen (o.a. provincies en gemeenten)
Functioneel gedecentraliseerde instellingen (van de in de Gw verankerde
bestuursniveaus)
Door toegenomen overheidstaken bijkomende diensten opgericht nemen vaak
diverse juridische vormen aan (soms ook privaatrechtelijk)
Criteria van RvS + aantal ‘princieparresten’ van HvC spelen hierin belangrijke rol
‘rechtshandeling’
Uitvoerbare beslissing = rechtshandeling
o Rechtsfeit = feiten waaraan het objectieve recht rechtsgevolgen koppelt.
Zonder ‘menselijke wil’ (bv. geboorte, overlijden)
Met ‘menselijke wil’ (bv. verkeersongeval)
o Rechtshandeling = handelingen die een persoon stelt met de bedoeling
juridische gevolgen te creëren.
3
, Verschil: rechtshandelingen worden specifiek gesteld met het doel,
met ‘de wil’ om de rechtsgevolgen te laten intreden. (bv. sluiten OK)
Niet elke handeling die bestuur stelt is een rechtshandeling.
Soms stelt bestuur een louter materiële handeling: een handeling die geen
rechtsgevolgen met zich meebrengt. (bv. wnr gemeente geen toestemming geeft om te
protesteren, kan burgemeester opdracht geven om betoging uiteen te drijven, inzien toch
zou doorgaan louter uiteendrijven v/e betoging is een materiële handeling)
1.5.2 voorrechten
Aan uitvoerbare beslissing: bijzondere voorrechten verbonden:
Beslissingen kunnen eenzijdig w genomen, zonder toestemming betrokken partij
Worden vermoed wettig te zijn wordt aangenomen dat wnr OH uitvoerbare
beslissing neemt, die genomen heeft overeenkomstig alle hogere rechtsregels
o !! weerlegbaar vermoeden: beschikt steeds over mogelijkheid uitvoerbare
beslissing aan te vechten, ook voor rechter. (bv. burger zal tegenbewijs
moeten aanbrengen)
Onmiddellijk uitvoerbaar
1.5.3 Soorten eenzijdige administratieve rechtshandelingen
REGLEMENTAIR OF INDIVIDUEEL
bepalend criterium daarvoor: toepassingsgebied/draagwijdte v/d rechtshandeling.
Individuele beslissing (= Reglementaire beslissing =
beschikking) = # keren dat rechtshandeling die onbepaald #
rechtshandeling toegepast zal keren toepassing kan vinden.
worden duidelijk bepaald.
Kennisgeving aan Moeten in regel
belanghebbende partij (hier bekendgemaakt worden
bestaan uitzonderingen op: zijn rechtsregels, voor
soms wordt individueel tegenwerpelijk zijn: burger
besluit bekendgemaakt bij op hoogte
grote publiek, bv. omwille v/d
maatschappelijke relevantie Algemene draagwijdte:
ervan: benoeming rechter bekendmaking
verschijnt in BS)
Individuele draagwijdte:
ABBB betreffende formele
betekening
motivering nvt, wel
Motivering: moeten materiële
materieel/inhoudelijk + in de motiveringsplicht
regel ook formeel Bepaalde ontwerpen dienen
voorafgaand ter advies voorgelegd
te worden aan afdeling wetgeving
v/d RvS (geldt niet voor provincies,
steden en gemeenten)
!! wat geen rol speelt = wie beslissing heeft gemaakt
RECHTSVERLENENDE EN NIET - RECHTSVERLENENDE BESLISSINGEN
4
Greven.,T., Studentencursus administratief recht.
1.1 inleiding
Administratief recht = bestuursrecht = omvat regels die van toepassing zijn op ‘het
bestuur’/UM.
1.2 Situering van het administratief recht
1.2.1 Wat is het doel van recht?
=> orde brengen i/d m’ij/samenlevingsverband.
middel: (rechts)regels.
rol OH (WM/UM onder bep vw wetten in materiële zin maken) essentieel:
o belangrijkste maker
o ziet toe op naleving
o zorgt ervoor dat bv. burgers in staat zijn om hun (subj) rechten af te
dwingen voor onafh rechters.
Spelen rol:
o Rechtszekerheid + rechtvaardigheid
Fundamenteel onderscheid:
Objectief recht = recht zoals het op een bepaald moment op een bepaalde plaats van
toepassing is. recht vanuit hoogte bekeken (bv. aandacht voor rechtsbronnen +
rechtbanken)
Rechter zonder concrete toepassing, zonder dat iem bep ‘aanspraken’ maakt.
Subjectief recht = recht bekeken vanuit positie rechtssubject. (bv. natuurlijk persoon
wil in huwelijk treden of van naam veranderen)
Rechtbanken + hoven bezig met geschillen over subjectieve en objectieve rechten (in de
regel)
Resultaat: anders wanneer geschil over subj/obj recht
1.2.2 publiekrecht vs. Privaatrecht
Publiekrecht = verhouding OH – burger (verticale relatie) + OH’en onderling (verticale
relatie)
Waakt over openbaar/algemeen belang
Regels: dwingend + openbare orde
Privaatrecht = verhouding private personen onderling (horizontale relatie)
Regels: aanvullend recht (mag afwijken)
o MAAR ook regels dwingend & oo raken
o Dwingend recht = zwakkere partij beschermen in rechtsverhouding (bv.
woninghuurrecht) relatieve nietigheid (enkel door zwakkere partij
inroepen)
MAAR onderscheid privaat & publiek niet perfect: veel rechtstakken kenmerken
van beide = ‘gemengde rechtstakken’
Daarbovenop: OH kan ik ook in privaatrecht tegenkomen + in publiekrecht kan ‘de
burger soms taken op zich nemen die eigenlijk tot OHtaken behoren
Overheden kunnen goederen aankopen van natuurlijke personen. In beginsel zal deze
overeenkomst onder de regels van het privaatrecht vallen
1
,1.2.3 Definitie van administratief recht
publiek recht
Staatsrecht = het geheel van rechtsregels die de essentiële werking van de staat
en de bevoegdheden van zijn instellingen regelen.
o Regels mbt structuur v/d staat, werking democratie, fundamentele rechten
en vrijheden v/d burger & regels inzake herziening v/d Gw.
Administratief recht = recht dat zich bezighoudt met de regeling van de
staatstaak na afscheiding van rechtspraak en wetgeving.
o Voorschriften die de bestuurlijke bedrijvigheid van de organen regelen die
niet tot de wetgevende of rechterlijke macht behoren.
o Organiseert het openbaar bestuur + regelt taakvervulling van bestuurlijke
overheden.
o Focus ligt op staatsorganen die tot de uitvoerende macht behoren.
Omvat zowel nationaal als internationaal recht
1.3 Openbaar Bestuur
1.3.1 Bestuurlijke Overheden
Het openbaar bestuur bestaat uit verschillende niveaus:
Federaal: Koning, Federale Regering
Deelstatelijk: Gemeenschaps- en gewestregeringen, Provincies, Gemeenten.
Bijkomende bestuurlijke diensten: Diverse ohdiensten die specifieke taken
uitvoeren. (verder in deel 2)
1.3.2 Verantwoordelijkheid voor het algemeen belang
Openbaar bestuur verantw voor algemeen belang, wat varieert afhankelijk van
beleidsopvattingen en maatschappelijke verwachtingen.
1.4 Administratief Recht als uitzonderingsrecht
eigen rechtsregels die afwijken van gemeen recht.
Reden: besturen bezig met algemeen welzijn, algemeen belang (gaat wel eens in tegen
‘private belangen’)
Bestuurlijke overheden hebben specifieke voorrechten (bv. onteigenen), maar ook
zwaardere plichten (bv. motiveringsplicht)
Korte historische beschouwing over verhouding WM – UM
Bij ontstaan België Nationaal Congres WM als belangrijkste staatsmacht
beschouwde.
o Bij bevoegdheidsverdeling in GW
WM beschikt over residuaire bevoegdheden: naast uitdrukkelijk
door GW toegewezen bevoegdheden beschikt ze over
bevoegdheden die door GW aan geen enkele staatsmacht zijn
toegewezen. getuigt van groot vertrouwen in WM
UM beschikt enkel over toegewezen bevoegdheden
1.5 Uitvoerbare beslissingen/eenzijdige administratieve
rechtshandelingen
2
,OH kan zonder akkoord van betrokkene beslissingen nemen in algemeen belang.
Beschikken over middel: uitvoerbare beslissingen/eenzijdige admin
rechtshandeling
Er is sprake van een uitvoerbare beslissing of een eenzijdige administratieve
rechtshandeling indien voldaan is aan volgende, cumulatieve, voorwaarden:
1) beslissing komt eenzijdig tot stand
2) het is een ‘administratieve’ beslissing
3) de beslissing is een rechtshandeling
1.5.1 voorwaarden
‘eenzijdige’
komt eenzijdig tot stand, zonder akkoord van betrokken partij
= gezagshalve optreden v/d bestuurlijke OH
Door uitvoerbare beslissing kunnen rechten en/of plichten opgelegd worden
Bestuur kan ook meerzijdige rechtshandelingen sluiten. Daarbij is ‘wil’ minstens 2 partijen
nodig om geldig tot stand te laten komen. (bv. sluiten van OK) ≠ uitvoerbare beslissing
‘administratieve’
Handeling moet genomen worden door ‘administratieve overheid’ (nt
uitdrukkelijk bepaald in recht wnr OH beschouwd kan worden als admin oh)
o Soms bepaalt regelgever zelf, NIET GEVAL? kijken naar rechtspraak
o Rechtspraak heeft # criteria uitgewerkt (in praktijk niet eenvoudig om toe
te passen)
Begrip administratieve OH duikt op in art. 14, §1 RvS-wet (bepaalt: afdeling
bestuursrechtspraak v/d RvS bij wijze van arrest uitspraak doet over beroepen tot
nietigverklaring, ingesteld tegen akten en reglementen v/d onderscheiden
administratieve overheden.)
Maar geen specifieke definitie terug te vinden
RvS heeft geprobeerd invulling te geven aan begrip (door gebruik
positieve & negatieve criteria)
Voorbeelden van administratieve overheden:
Centrale overheden (federale OH, gemeenschappen en gewesten)
Territoriaal gedecentraliseerde besturen (o.a. provincies en gemeenten)
Functioneel gedecentraliseerde instellingen (van de in de Gw verankerde
bestuursniveaus)
Door toegenomen overheidstaken bijkomende diensten opgericht nemen vaak
diverse juridische vormen aan (soms ook privaatrechtelijk)
Criteria van RvS + aantal ‘princieparresten’ van HvC spelen hierin belangrijke rol
‘rechtshandeling’
Uitvoerbare beslissing = rechtshandeling
o Rechtsfeit = feiten waaraan het objectieve recht rechtsgevolgen koppelt.
Zonder ‘menselijke wil’ (bv. geboorte, overlijden)
Met ‘menselijke wil’ (bv. verkeersongeval)
o Rechtshandeling = handelingen die een persoon stelt met de bedoeling
juridische gevolgen te creëren.
3
, Verschil: rechtshandelingen worden specifiek gesteld met het doel,
met ‘de wil’ om de rechtsgevolgen te laten intreden. (bv. sluiten OK)
Niet elke handeling die bestuur stelt is een rechtshandeling.
Soms stelt bestuur een louter materiële handeling: een handeling die geen
rechtsgevolgen met zich meebrengt. (bv. wnr gemeente geen toestemming geeft om te
protesteren, kan burgemeester opdracht geven om betoging uiteen te drijven, inzien toch
zou doorgaan louter uiteendrijven v/e betoging is een materiële handeling)
1.5.2 voorrechten
Aan uitvoerbare beslissing: bijzondere voorrechten verbonden:
Beslissingen kunnen eenzijdig w genomen, zonder toestemming betrokken partij
Worden vermoed wettig te zijn wordt aangenomen dat wnr OH uitvoerbare
beslissing neemt, die genomen heeft overeenkomstig alle hogere rechtsregels
o !! weerlegbaar vermoeden: beschikt steeds over mogelijkheid uitvoerbare
beslissing aan te vechten, ook voor rechter. (bv. burger zal tegenbewijs
moeten aanbrengen)
Onmiddellijk uitvoerbaar
1.5.3 Soorten eenzijdige administratieve rechtshandelingen
REGLEMENTAIR OF INDIVIDUEEL
bepalend criterium daarvoor: toepassingsgebied/draagwijdte v/d rechtshandeling.
Individuele beslissing (= Reglementaire beslissing =
beschikking) = # keren dat rechtshandeling die onbepaald #
rechtshandeling toegepast zal keren toepassing kan vinden.
worden duidelijk bepaald.
Kennisgeving aan Moeten in regel
belanghebbende partij (hier bekendgemaakt worden
bestaan uitzonderingen op: zijn rechtsregels, voor
soms wordt individueel tegenwerpelijk zijn: burger
besluit bekendgemaakt bij op hoogte
grote publiek, bv. omwille v/d
maatschappelijke relevantie Algemene draagwijdte:
ervan: benoeming rechter bekendmaking
verschijnt in BS)
Individuele draagwijdte:
ABBB betreffende formele
betekening
motivering nvt, wel
Motivering: moeten materiële
materieel/inhoudelijk + in de motiveringsplicht
regel ook formeel Bepaalde ontwerpen dienen
voorafgaand ter advies voorgelegd
te worden aan afdeling wetgeving
v/d RvS (geldt niet voor provincies,
steden en gemeenten)
!! wat geen rol speelt = wie beslissing heeft gemaakt
RECHTSVERLENENDE EN NIET - RECHTSVERLENENDE BESLISSINGEN
4
