Samenvatting strafrecht en strafprocesrecht boek 2025

UHasselt 2025-2026




Samenvatting straf- en
strafprocesrecht
Strafrecht en strafprocesrecht voor bachelors 17 e herziene editi e 2025

Raf Verstraeten en Frank Verbruggen

,Inhoudsopgave




2

,Strafrecht en strafprocesrecht
voor bachelors
Deel 1: algemene informatie
Hoofdstuk 1: Wat is strafrecht
Afdeling 1: Het verschijnsel “strafrecht”
- Het fenomeen straffen
o Mate van vermijdbaarheid in maatschappelijk verkeer
o Positieve effecten door bedachtzaam te straffen
- In de greep van het recht
o Tempert strafimpulsen -> Wraak onder controle houden
o Strafrecht = beteugeld recht tot straffen
o Oog om oog, tand om tand – leviticus
 Is positief, want beperking wraak
 Onevenredigheid van sancties
 proportionaliteitsbeginsel
- Als beleidsinstrument
o Overheid proberen bepaalde dingen gedaan te krijgen
 Bv.: zone 30, rookverbod, …
o wie kon of kan welke gedragsregels, wanneer, hoe en waarom, door middel
van strafrecht afdwingen?
o Instrumentele dimensie:
 Gigantisch instituut van maatschappelijke ordening en van sociale
controle
o Rechtsbeschermingsdimensie
 Rechtsnormen leggen deze ordenings- en controlebevoegdheid echter
meteen ook aan banden

Afdeling 2: het begrip “strafrecht”
- Definitieprobleem
o Meerduidig
o Vroeger: geheel van rechtsnormen met betrekking tot de misdrijven en de
straffen
o Nu: onhoudbaar
 hedendaags strafrechtelijke sanctiearsenaal omvat meer dan enkel
straffen
bv.: maatregelen
- Strafrecht in de ruime zin
o Materieel en formeel strafrecht
o (Positief) strafrecht in de ruime zin is het geheel van de rechtsregels die
 bepalen onder welke voorwaarden de overheid voor specifieke
gedragingen (misdrijven) specifieke sancties (strafrechtelijke sancties)
kan opleggen en uitvoeren;
 omschrijven waaruit deze gedragingen en sancties bestaan;

3

,  bepalen welke personen die sancties wel of niet kunnen krijgen; en
 voorschrijven op welke wijze de daartoe bevoegde (publiekrechtelijke)
instanties hun recht (en soms plicht) om voor deze gedragingen
sancties op te leggen en uit te voeren uitoefenen.
- Materieel strafrecht
o geheel van de rechtsregels die
 bepalen onder welke voorwaarden handelingen of onthoudingen als
misdrijven kunnen worden beschouwd (wat straffen?)
 bepalen met welke strafrechtelijke sancties daarop gereageerd kan
worden (hoe straffen?)
 en die de tijdelijke, de ruimtelijke en de personele toepassingssfeer
van de betrokken normen vastleggen (wanneer, wie, waar straffen?).
o In nieuw strafwetboek (NSw)
- Formeel strafrecht
= strafvordering
= het strafprocesrecht
= strafrechtspleging
o geheel van de rechtsregels m.b.t.
 de vaststelling van misdrijven
 de opsporing, de vervolging en de berechting van de personen die
ervan verdacht worden een misdrijf te hebben gepleegd en de
 de organisatie, bevoegdheid en werking van de publiekrechtelijke
instellingen en organen die daarmee belast zijn (het gerechtelijk
apparaat).
o In Wetboek van strafvordering
 Ook in Wet op de voorlopige hechtenis, Europees aanhoudingsbevel,
…
- Samenhang
o Materieel komt tot leven door het formeel
o Beide een beschermende functie
 Vermijden van ongerechtvaardigd strafrechtelijk overheidsingrijpen
 Bestraffing van onschuldigen vermijden
 Waarborgen dat overheidsoptreden beantwoord aan de
basisnormen voor een behoorlijke strafrechtsbedeling
o Beide een toelating (legitimering)
 Legitimering van overheidsoptreden tegen criminaliteit en de daders,
slachtoffers en andere betrokkenen

Hoofdstuk 2: Codificatie (bronnen)
Afdeling 1: Het Belgisch Strafwetboek
- Sw. 1867
o Tijdens Napoleon
 Code pénal (1810)
 Code d’instruction criminelle (1808)
o 1831
 Art. 139 Gw.: herziening van de wetboeken binnen de kortst mogelijke
tijd

4