Recht en openbaar bestuur

GESCHIEDENIS VAN HET PUBLIEK RECHT
LES 1
28.09.2020
Thema 1: Recht en openbaar bestuur
1. Sleutelbegrippen
 Openbaar bestuur (public governance)
 Behoorlijk bestuur (good governance, bon gouvernement, gutes Regiment)
 Politie (het openbaar bestuur) & justitie (police and justice)
2. Begin rechtenstudies
 Ontstaan universiteiten (Xde -XIde eeuw)
 5 faculteiten:
- Artes
- Theologie (veel ruimer dan vandaag, toen grootste faculteit)
- Geneeskunde
- Twee rechtenfaculteiten: civiel (Romeins) recht en kerkelijk recht
 Waarom 2 rechtenfaculteiten?
- In middeleeuwen: rechten is een wetenschap van behoorlijk bestuur
- We zijn nu grotendeels die oorspronkelijk doel van rechtenstudies al kwijt
- In ME: 1ste plaats om een rol te spelen in een besluitvormingsproces
3. Begin XXIste eeuw
 Achteruitgang/marginalisering van juristen ‘stroomopwaarts’ van het politiek
besluitvormingsproces
 Groeiende aandeel van vertegenwoordigers van andere sociale wetenschappen in
de conceptie en uitwerking van politieke beslissingen
 Rechtswetenschap driegt tot een technische normativiteit te worden gereduceerd
 De beoordeling van hetgeen in abstracto ‘rechtvaardig’ is, behoort tot de eigen
legitimiteit van de politieke macht
 ‘Behoorlijk bestuur’ (public governance) verondersteld een combinatie van:
- Doelmatigheid (efficiency/expediency) – wordt steeds meer door sociale
Zorgt voor
marginalisatie van wetenschappen bepaald
juristen
- Justitie/recht-vaardigheid – een exclusieve aanspraak van de politieke macht
(geworden)


4. Tweede Middeleeuwen
1

,  Bloei van het ‘geleerde recht’ (kerkelijke en Romeinse recht) = over de kunst van
openbaar en behoorlijk bestuur – heeft pretentie om universeel te zijn (hetzelfde
programma in heel Europa)
- De legist – in dienst van de Keizer, het stadsbestuur, de territoriale vorst
- De canonist – in de Kerk (vanaf de Gregoriaanse Hervorming, einde XIde
eeuw) – managers van de ‘grote multinational’ van de Middeleeuwen
 De particuliere rechten – voor bepaalde groep of territorium
 Het model van behoorlijk bestuur (efficiënte en rechtvaardige politieke actie)
wordt vooral in het geleerde recht herkend
- Sleutelrol van geleerde juristen in het openbaar bestuur
- Om die positie te handhaven, moesten juristen een basiskennis hebben van de
artes en van de theologie (basiskennis die vooral tot de ‘theoretische
grondslagen’ beperkt was)
 Italië:
- Essentiele sociale en politieke rol van de universitaire jurist
o Kerk: vooral ten dienste van de administratie van de universele Kerk
(kerkelijk recht)
o Steden/stadsstaten: vooral ten dienste van de administratie van een
eigen territorium (vandaar de noodzaak het geleerd recht als een
default system te definiëren: ius commune)
5. Nieuwe Tijd
 Opkomst politieke theorieën buiten het institutioneel kader van de gevestigde
universitaire instellingen (formeel onderwijssysteem wordt ontwikkeld)
 Nieuwe vakgebied ontsnapt aan de dwangbuis van de gevestigde universitaire
vakgebieden die de theorie en beginselen van public governance wetenschappelijk
hebben gemonopoliseerd
 Het klassiek-historisch en Bijbels referentiekader bleef noodzakelijk
 Duitsland:
- Essentiele sociale en politieke rol van de universitaire jurist
o Keizerrijk: in dienst van de keizerlijke instellingen (d.w.z. van de
Rijksstaten en van de keizer)
o Territoriale vorstendommen, rijkssteden, etc.: in dienst van politie &
justitie


2