INHOUDSOPGAVE
Inleiding ....................................................................................................................................... 3
Semiologie.................................................................................................................................. 14
Cerebrovasculaire aandoeningen ................................................................................................ 49
Inflammatoire, niet infectieuze aandoeningen vh CZS .................................................................. 60
Multiple sclerose ............................................................................................................................ 60
Andere ........................................................................................................................................... 64
Bewegingsstoornissen 1: aandoeningen vd basale ganglia ............................................................ 65
Ziekte van Parkinson ....................................................................................................................... 65
Dementie met Lewy-lichamen ......................................................................................................... 74
Multisysteematrofie (MSA)............................................................................................................... 74
Progressieve supranucleaire parese (PSP) ....................................................................................... 75
Vasculair parkinsonisme ................................................................................................................. 76
Essentiële tremor............................................................................................................................ 76
Ziekte van Huntington ..................................................................................................................... 77
Ziekte van Wilson ............................................................................................................................ 79
Dystonie ......................................................................................................................................... 79
Tics ................................................................................................................................................ 82
Restless legs syndroom .................................................................................................................. 83
Extrapiramidale neveneffecten van neuroleptica .............................................................................. 83
Functionele bewegingsstoornissen .................................................................................................. 85
Bewegingsstoornissen 2: aandoeningen van het cerebellum ......................................................... 86
Dementie .................................................................................................................................... 88
Ziekte van Alzheimer ....................................................................................................................... 89
Vasculaire dementie ....................................................................................................................... 92
Lewy body dementie ....................................................................................................................... 92
Fronto-temporale dementie (ftd)...................................................................................................... 92
Ziekte van Huntington ..................................................................................................................... 93
Normale druk hydrocefalie .............................................................................................................. 93
Limbische encefalitis ...................................................................................................................... 94
Alcoholische dementie ................................................................................................................... 94
Ziekte van Creutzfeldt-Jakob ............................................................................................................ 94
1
,Epilepsie .................................................................................................................................... 95
Terminologie................................................................................................................................... 95
Voorkomen ..................................................................................................................................... 95
Soorten epilepsie-aanvallen ............................................................................................................ 95
Fysiopathologie ............................................................................................................................ 100
Oorzaken...................................................................................................................................... 101
Enkele belangrijke epilepsiesyndromen ......................................................................................... 103
Diagnose ...................................................................................................................................... 106
Differentiaal diagnose ................................................................................................................... 107
Behandeling ................................................................................................................................. 108
2
,INLEIDING
3 elementen van normale kracht
- hoger motorneuron
- lager motorneuron
- skeletspier
Motorische homunculus
- mediale kant hemisfeer: been
- laterale zijde hemisfeer: romp —> arm —> hoofd
Synoniem corticospinale baan
piramidale baan
Corticospinale baan
Projectie van axonen van de centrale motorneuronen nr het ruggenmerg
Corticobulbaire baan
projectie van axonen van de centrale motorneuronen nr de motorische kernen vd craniale zenuwen
Decussatio pyramidum
- Overgang van verlengde merg nr ruggenmerg
- hier kruisen 85% vd corticospinale vezels de middellijn
Welke lichaamshelft door corticospinale systeem?
de motoriek vd contralaterale lichaamshelft
Welke spieren worden bilateraal beïnvloed dr het corticobulbaire systeem?
- kauwspieren (n V)
3
,- spieren bovenste helft gelaat (n VII)
- farynx- en larynxspieren (n IX en X)
Welke spieren worden unilateraal beïnvloed dr de contralaterale corticobulbaire systeem?
- de onderste helft van het gelaat (n VII)
- tongspieren (n XII)
Motorische eenheid
motorneuren + geïnnerveerde spiervezels
Neuromusculaire junctie
synaps tss motorneuron en spiervezel
Oorzaak peesreflex
plotse uitrekking van een spier (tgv slag met reflexhamer op pees)
Opbouw peesreflex
- monosynaptisch: 2 neuronen (sensibel afferent neuron —> motorisch efferent neuron)
- inhiberende invloed dr afdelende banen > cortex
Belangrijkste peesreflexen
- bicepsreflex
- tricepsreflex
- kniepeesreflex
- achillespeesreflex
- masseterreflex
- reflex van Hoffmann-Trömner
Oorzaak exteroceptieve reflex
tactiele stimulus op de huid (= huidreflex) OF optische stimulus (bv pupilreflex)
Verloop exteroceptieve reflex
polysynaptisch
4
,Gevolg letsel hoger motorneuronen
piramidaal syndroom
Piramidaal syndroom
- parese
- hyperreflexie peesreflexen
- veranderingen huidreflexen
- hypertonie van het spastische type
parese vd spieren contralateraal of homolateraal tov letsel afh van of het letsel boven of onder niveau vd
decussatio pyramidum zit
veranderingen huidreflexen: teken van Babinski (dus extensie vd voetzoolreflex, ipv flexie),
verminderen/afwezigheid van buikhuidreflex en cremasterreflex, aanwezigheid snoutreflex en palmomentale
reflex
hypertonie spastisch type:
- hoe sneller de passieve bew, hoe meer hypertonie
- niet in gelijke mate aanw id agonist en antagonist (id arm: hypertonie flexoren > extensoren) (ih been:
hypertonie extensoren > flexoren)
- hypertonie vooral in begin vd passieve beweging
Gevolgen letsel lager motorneuron
- parese (altijd ipsilateraal tov letsel)
- hypo- tot areflexie vd peesreflexen
- hypotonie
- spieratrofie
- fasciculaties
Gevolgen letsel spier
- parese (meestal symmetrisch en proximaal id ledematen (schouder- en heupgordel) —> spierziekte!)
- atrofie (vnl bij chronische spierziekten)
- normale of verlaagde peesreflexen
Elementen vr normale beweging
- basale ganglia
5
, - cerebellum
GEEN gevolg van letsels basale ganglia en cerebellum
krachtsverlies
Onderdelen vd basale ganglia
- striatum: nc caudatus + putamen
- globus pallidus: globus pallidus internus + globus pallidus externus
- substantia nigra: pars compacta + pars reticulata
- nc subthalamicus
Synoniem basale ganglia
het extrapiramidaal systeem
Met welke cerebrale cortex communiceren de basale ganglia?
de ipsilaterale cerebrale cortex
Aan welke lichaamshelft ga je letsels vd basale ganglia merken?
de contralaterale lichaamshelft
Functie basale ganglia
- faciliteren van gewenste bewegingen
- onderdrukken ongewenste bewegingen
Mogelijke gevolgen stoornis id basale ganglia
- tekort aan beweging = hypokinetische syndromen
- teveel aan beweging = hyperkinetische syndromen
- combinatie
Oorzaak hypokinetische syndromen
letsel basale ganglia
6
Inleiding ....................................................................................................................................... 3
Semiologie.................................................................................................................................. 14
Cerebrovasculaire aandoeningen ................................................................................................ 49
Inflammatoire, niet infectieuze aandoeningen vh CZS .................................................................. 60
Multiple sclerose ............................................................................................................................ 60
Andere ........................................................................................................................................... 64
Bewegingsstoornissen 1: aandoeningen vd basale ganglia ............................................................ 65
Ziekte van Parkinson ....................................................................................................................... 65
Dementie met Lewy-lichamen ......................................................................................................... 74
Multisysteematrofie (MSA)............................................................................................................... 74
Progressieve supranucleaire parese (PSP) ....................................................................................... 75
Vasculair parkinsonisme ................................................................................................................. 76
Essentiële tremor............................................................................................................................ 76
Ziekte van Huntington ..................................................................................................................... 77
Ziekte van Wilson ............................................................................................................................ 79
Dystonie ......................................................................................................................................... 79
Tics ................................................................................................................................................ 82
Restless legs syndroom .................................................................................................................. 83
Extrapiramidale neveneffecten van neuroleptica .............................................................................. 83
Functionele bewegingsstoornissen .................................................................................................. 85
Bewegingsstoornissen 2: aandoeningen van het cerebellum ......................................................... 86
Dementie .................................................................................................................................... 88
Ziekte van Alzheimer ....................................................................................................................... 89
Vasculaire dementie ....................................................................................................................... 92
Lewy body dementie ....................................................................................................................... 92
Fronto-temporale dementie (ftd)...................................................................................................... 92
Ziekte van Huntington ..................................................................................................................... 93
Normale druk hydrocefalie .............................................................................................................. 93
Limbische encefalitis ...................................................................................................................... 94
Alcoholische dementie ................................................................................................................... 94
Ziekte van Creutzfeldt-Jakob ............................................................................................................ 94
1
,Epilepsie .................................................................................................................................... 95
Terminologie................................................................................................................................... 95
Voorkomen ..................................................................................................................................... 95
Soorten epilepsie-aanvallen ............................................................................................................ 95
Fysiopathologie ............................................................................................................................ 100
Oorzaken...................................................................................................................................... 101
Enkele belangrijke epilepsiesyndromen ......................................................................................... 103
Diagnose ...................................................................................................................................... 106
Differentiaal diagnose ................................................................................................................... 107
Behandeling ................................................................................................................................. 108
2
,INLEIDING
3 elementen van normale kracht
- hoger motorneuron
- lager motorneuron
- skeletspier
Motorische homunculus
- mediale kant hemisfeer: been
- laterale zijde hemisfeer: romp —> arm —> hoofd
Synoniem corticospinale baan
piramidale baan
Corticospinale baan
Projectie van axonen van de centrale motorneuronen nr het ruggenmerg
Corticobulbaire baan
projectie van axonen van de centrale motorneuronen nr de motorische kernen vd craniale zenuwen
Decussatio pyramidum
- Overgang van verlengde merg nr ruggenmerg
- hier kruisen 85% vd corticospinale vezels de middellijn
Welke lichaamshelft door corticospinale systeem?
de motoriek vd contralaterale lichaamshelft
Welke spieren worden bilateraal beïnvloed dr het corticobulbaire systeem?
- kauwspieren (n V)
3
,- spieren bovenste helft gelaat (n VII)
- farynx- en larynxspieren (n IX en X)
Welke spieren worden unilateraal beïnvloed dr de contralaterale corticobulbaire systeem?
- de onderste helft van het gelaat (n VII)
- tongspieren (n XII)
Motorische eenheid
motorneuren + geïnnerveerde spiervezels
Neuromusculaire junctie
synaps tss motorneuron en spiervezel
Oorzaak peesreflex
plotse uitrekking van een spier (tgv slag met reflexhamer op pees)
Opbouw peesreflex
- monosynaptisch: 2 neuronen (sensibel afferent neuron —> motorisch efferent neuron)
- inhiberende invloed dr afdelende banen > cortex
Belangrijkste peesreflexen
- bicepsreflex
- tricepsreflex
- kniepeesreflex
- achillespeesreflex
- masseterreflex
- reflex van Hoffmann-Trömner
Oorzaak exteroceptieve reflex
tactiele stimulus op de huid (= huidreflex) OF optische stimulus (bv pupilreflex)
Verloop exteroceptieve reflex
polysynaptisch
4
,Gevolg letsel hoger motorneuronen
piramidaal syndroom
Piramidaal syndroom
- parese
- hyperreflexie peesreflexen
- veranderingen huidreflexen
- hypertonie van het spastische type
parese vd spieren contralateraal of homolateraal tov letsel afh van of het letsel boven of onder niveau vd
decussatio pyramidum zit
veranderingen huidreflexen: teken van Babinski (dus extensie vd voetzoolreflex, ipv flexie),
verminderen/afwezigheid van buikhuidreflex en cremasterreflex, aanwezigheid snoutreflex en palmomentale
reflex
hypertonie spastisch type:
- hoe sneller de passieve bew, hoe meer hypertonie
- niet in gelijke mate aanw id agonist en antagonist (id arm: hypertonie flexoren > extensoren) (ih been:
hypertonie extensoren > flexoren)
- hypertonie vooral in begin vd passieve beweging
Gevolgen letsel lager motorneuron
- parese (altijd ipsilateraal tov letsel)
- hypo- tot areflexie vd peesreflexen
- hypotonie
- spieratrofie
- fasciculaties
Gevolgen letsel spier
- parese (meestal symmetrisch en proximaal id ledematen (schouder- en heupgordel) —> spierziekte!)
- atrofie (vnl bij chronische spierziekten)
- normale of verlaagde peesreflexen
Elementen vr normale beweging
- basale ganglia
5
, - cerebellum
GEEN gevolg van letsels basale ganglia en cerebellum
krachtsverlies
Onderdelen vd basale ganglia
- striatum: nc caudatus + putamen
- globus pallidus: globus pallidus internus + globus pallidus externus
- substantia nigra: pars compacta + pars reticulata
- nc subthalamicus
Synoniem basale ganglia
het extrapiramidaal systeem
Met welke cerebrale cortex communiceren de basale ganglia?
de ipsilaterale cerebrale cortex
Aan welke lichaamshelft ga je letsels vd basale ganglia merken?
de contralaterale lichaamshelft
Functie basale ganglia
- faciliteren van gewenste bewegingen
- onderdrukken ongewenste bewegingen
Mogelijke gevolgen stoornis id basale ganglia
- tekort aan beweging = hypokinetische syndromen
- teveel aan beweging = hyperkinetische syndromen
- combinatie
Oorzaak hypokinetische syndromen
letsel basale ganglia
6
