3E Bach Rechten UGent
SAMENVATTING
ARBEIDRECHT (PROF. DE
BECKER
2024-2025
,ARBEIDSRECHT
INLEIDING
Zowel arbeidsrecht als socialezekerheidsrecht zijn takken van het brede sociaal recht. Er bestaat ook een
zekere overlap tussen beiden
– Arbeidsrecht: de verhouding tussen werkgevers en werknemers en alles wat daar juridisch verband
mee houdt.
– Sociaal zekerheidsrecht: vb. pensioensregeling
– Sociaal handhavingsrecht: overlapping: controle op arbeidsomstandigheden.
o Als er sociale inspectie langskomt en die stelt zwartwerk vast, dan is dit zowel een
sociaalzekerheidsrechtelijke als een arbeidsrechtelijke aangelegenheid
o Je hebt geen arbeidsovk met iemand gesloten en die persoon dus illegaal tewerkgesteld. De
lonen die arbeidsrechtelijk verschuldigd waren, staan dus niet op papier. Anderzijds wordt er
meestal wel een loon betaald, maar hierop heb je geen sociale zekerheid betaald
INHOUD
• Arbeid en recht
o = alles wat over werk en werken voor loon bestaat en de regels die daarop van toepassing zijn
• Arbeid in de 21e eeuw is niet hoe het was in de 20 e eeuw. Nu zijn we jobhoppers geworden, veel meer
flexibiliteit
o Wie? Vroeger was het de arbeider, nu is het geworden tot een variatie van zaken. De
eenduidige omschrijving is veranderd.
o Waar? Ook niet meer duidelijk. Vroeger ging je naar de fabriek om je arbeid te verrichten. Nu
heb je o.a. telewerken, op café, … Dit heeft een impact op onze regelgeving.
o Wanneer en hoelang? Steeds meer een botsing
o Hoe? Vroeger was dit duidelijk.
Vb. als je aan de band bij een autofabriek wou werken, kreeg je daar de nodige
instrumenten voor. Nu kun je je eigen computer meenemen waarop een programma
wordt geïnstalleerd. De manier van werken is heel anders geworden
, o Voor wie? Je had de bazen die zeiden wat je moet doen. Nu krijg je vaak opdrachten om voor
een derde arbeid te gaan verrichten (zeker voor juristen is dit zo). Je krijgt dubbele
constructies
o Wat? Heel vaak valt dit niet de controleren
• Arbeidsrecht als instrument: 20e eeuw
o Als je een job had, vb. in een autofabriek, dan was het voor de rest van je leven.
I. ALGEMEEN: ONTSTAAN EN BRONNEN
ONTSTAAN EN FINALITEIT
HISTORISCHE INLEIDING
• Arbeidsrecht is een jonge rechtstak
• Arbeid bestond al heel vroeg, vanaf het oude Rome in de vorm van slavernij. Slavernij is niet
meer aan de orde. Vroeger gingen regels over arbeid over een regeling van slavernij (geen
betaling, leven hing af van de baas, …)
• Franse Revolutie (1789): introductie van vrijheid van nijverheid
• = omverwerpen van het klassensysteem
• Het einde van het ancien regime in FR hangt samen met het feit dat de bevolking dermate
uitgeput was door belastingen, werkgevers, de overheid zelf,… waardoor ze niets meer te
verliezen hadden.
• Zo is de Franse Revolutie gekomen waarbij men gewelddadig de macht heeft overgenomen:
liberte, fraternite, egalite
• Voor de ontwikkeling van arbeid is egalite belangrijk: iedereen moest op gelijke wijze de kans
krijgen om zich te ontwikkelen
• Egalite moest toegepast worden in een vorm van liberte
• Decreet d’Allarde van 2 maart 1791
• Liberte leidde tot het decreet d’Allarde: als je wilt ondernemen moet je de totale vrijheid
krijgen om te ondernemen
• Absolute vrijheid om te ondernemen en dus ook absolute vrijheid om de
arbeidsvoorwaarden en omstandigheden als werkgever te bepalen
• Als je mensen nodig hebt, kan je ze inhuren > feesttijdperk voor de werkgever
• Absolute vrijheid: vrijheid om arbeidsvoorwaarden en –omstandigheden te bepalen
• Als alles volledig vrij was, dan heb je geen enkele garantie dat mensen in goede
omstandigheden werken
• Dit heeft geleid tot situaties waarbij misbruik werd gemaakt van de vrijheid van nijverheid
, • Negentiende eeuw: misbruik van de vrijheid van nijverheid
• 19e eeuw: industriële revolutie waardoor ze meer en meer fabrieken gingen bouwen
• Geen zekerheid of je kon werken of niet
• Werkgevers gingen ’s ochtends bevestigen woor wie er werk was en voor wie niet en
hoeveel het loon zou bedragen
• Gevolg: misbruik van het systeem dat lang is meegegaan (lange werkdagen) wat leidde tot
extreme armoede > zie hieronder
• Gentse katoenindustrie: werkdagen van 12 tot 14 uur
• Kinderarbeid
• Kinderen inzetten om te werken om ervoor te zorgen dat je kon overleven
• Zeer nuttig voor textiel: dunne vingers om resten op te rapen
Als mensen niets meer te verliezen hebben, komen ze tot opstand > de revolutie start
– Men grijpt dan naar regels dat dit eigenlijk niet mag (coalitieverbod). Er was een verbod om
vakbonden op te richten, dus je kon zeer moeilijk in opstand komen
Als men ziet dat men het niet kan blijven houden met de regel die er is, dan gaat de regel uiteindelijk
veranderen. Je mocht vanaf 1866 vakbonden oprichten, zolang ze niet gingen staken (geen coalitieverbod
meer)
1885: oprichting van de Belgische werkliedenpartij die wel stakingen organiseren
• Ze komen op voor stemrecht en betere arbeidsomstandigheden
• Leidt in 1886 tot zware sociale onlusten: rellen in Charleroi
o Arbeiders zaten in zo slechte werkomstandigheden dat hun situatie toch niet slechter kon
worden
• Bevel om het vuur te openen tegen mensen die staken
Als gevolg: toelating van stakingen, zolang er maar geen druk wordt gericht op werkwilligen (vanaf 1892)
• Als onmiddellijke reactie op de sociale onlusten werd een commissie voor Nijverheidsarbeid opgericht
in 1886 om een minimum op te stellen van welke regels je toch moet respecteren als je mensen
tewerksteld
• Werkgever kon ook een werkboekje bijhouden: bewijs van het feit dat hij mensen tewerkstelde en
hoeveel de werknemers werden betaald (niet effectief want de werkgever vult het in)
• Als er ooit een geschil is over hoeveel er wordt betaald (betwisting over loon), wordt de werkgever op
zijn woord geloofd
SAMENVATTING
ARBEIDRECHT (PROF. DE
BECKER
2024-2025
,ARBEIDSRECHT
INLEIDING
Zowel arbeidsrecht als socialezekerheidsrecht zijn takken van het brede sociaal recht. Er bestaat ook een
zekere overlap tussen beiden
– Arbeidsrecht: de verhouding tussen werkgevers en werknemers en alles wat daar juridisch verband
mee houdt.
– Sociaal zekerheidsrecht: vb. pensioensregeling
– Sociaal handhavingsrecht: overlapping: controle op arbeidsomstandigheden.
o Als er sociale inspectie langskomt en die stelt zwartwerk vast, dan is dit zowel een
sociaalzekerheidsrechtelijke als een arbeidsrechtelijke aangelegenheid
o Je hebt geen arbeidsovk met iemand gesloten en die persoon dus illegaal tewerkgesteld. De
lonen die arbeidsrechtelijk verschuldigd waren, staan dus niet op papier. Anderzijds wordt er
meestal wel een loon betaald, maar hierop heb je geen sociale zekerheid betaald
INHOUD
• Arbeid en recht
o = alles wat over werk en werken voor loon bestaat en de regels die daarop van toepassing zijn
• Arbeid in de 21e eeuw is niet hoe het was in de 20 e eeuw. Nu zijn we jobhoppers geworden, veel meer
flexibiliteit
o Wie? Vroeger was het de arbeider, nu is het geworden tot een variatie van zaken. De
eenduidige omschrijving is veranderd.
o Waar? Ook niet meer duidelijk. Vroeger ging je naar de fabriek om je arbeid te verrichten. Nu
heb je o.a. telewerken, op café, … Dit heeft een impact op onze regelgeving.
o Wanneer en hoelang? Steeds meer een botsing
o Hoe? Vroeger was dit duidelijk.
Vb. als je aan de band bij een autofabriek wou werken, kreeg je daar de nodige
instrumenten voor. Nu kun je je eigen computer meenemen waarop een programma
wordt geïnstalleerd. De manier van werken is heel anders geworden
, o Voor wie? Je had de bazen die zeiden wat je moet doen. Nu krijg je vaak opdrachten om voor
een derde arbeid te gaan verrichten (zeker voor juristen is dit zo). Je krijgt dubbele
constructies
o Wat? Heel vaak valt dit niet de controleren
• Arbeidsrecht als instrument: 20e eeuw
o Als je een job had, vb. in een autofabriek, dan was het voor de rest van je leven.
I. ALGEMEEN: ONTSTAAN EN BRONNEN
ONTSTAAN EN FINALITEIT
HISTORISCHE INLEIDING
• Arbeidsrecht is een jonge rechtstak
• Arbeid bestond al heel vroeg, vanaf het oude Rome in de vorm van slavernij. Slavernij is niet
meer aan de orde. Vroeger gingen regels over arbeid over een regeling van slavernij (geen
betaling, leven hing af van de baas, …)
• Franse Revolutie (1789): introductie van vrijheid van nijverheid
• = omverwerpen van het klassensysteem
• Het einde van het ancien regime in FR hangt samen met het feit dat de bevolking dermate
uitgeput was door belastingen, werkgevers, de overheid zelf,… waardoor ze niets meer te
verliezen hadden.
• Zo is de Franse Revolutie gekomen waarbij men gewelddadig de macht heeft overgenomen:
liberte, fraternite, egalite
• Voor de ontwikkeling van arbeid is egalite belangrijk: iedereen moest op gelijke wijze de kans
krijgen om zich te ontwikkelen
• Egalite moest toegepast worden in een vorm van liberte
• Decreet d’Allarde van 2 maart 1791
• Liberte leidde tot het decreet d’Allarde: als je wilt ondernemen moet je de totale vrijheid
krijgen om te ondernemen
• Absolute vrijheid om te ondernemen en dus ook absolute vrijheid om de
arbeidsvoorwaarden en omstandigheden als werkgever te bepalen
• Als je mensen nodig hebt, kan je ze inhuren > feesttijdperk voor de werkgever
• Absolute vrijheid: vrijheid om arbeidsvoorwaarden en –omstandigheden te bepalen
• Als alles volledig vrij was, dan heb je geen enkele garantie dat mensen in goede
omstandigheden werken
• Dit heeft geleid tot situaties waarbij misbruik werd gemaakt van de vrijheid van nijverheid
, • Negentiende eeuw: misbruik van de vrijheid van nijverheid
• 19e eeuw: industriële revolutie waardoor ze meer en meer fabrieken gingen bouwen
• Geen zekerheid of je kon werken of niet
• Werkgevers gingen ’s ochtends bevestigen woor wie er werk was en voor wie niet en
hoeveel het loon zou bedragen
• Gevolg: misbruik van het systeem dat lang is meegegaan (lange werkdagen) wat leidde tot
extreme armoede > zie hieronder
• Gentse katoenindustrie: werkdagen van 12 tot 14 uur
• Kinderarbeid
• Kinderen inzetten om te werken om ervoor te zorgen dat je kon overleven
• Zeer nuttig voor textiel: dunne vingers om resten op te rapen
Als mensen niets meer te verliezen hebben, komen ze tot opstand > de revolutie start
– Men grijpt dan naar regels dat dit eigenlijk niet mag (coalitieverbod). Er was een verbod om
vakbonden op te richten, dus je kon zeer moeilijk in opstand komen
Als men ziet dat men het niet kan blijven houden met de regel die er is, dan gaat de regel uiteindelijk
veranderen. Je mocht vanaf 1866 vakbonden oprichten, zolang ze niet gingen staken (geen coalitieverbod
meer)
1885: oprichting van de Belgische werkliedenpartij die wel stakingen organiseren
• Ze komen op voor stemrecht en betere arbeidsomstandigheden
• Leidt in 1886 tot zware sociale onlusten: rellen in Charleroi
o Arbeiders zaten in zo slechte werkomstandigheden dat hun situatie toch niet slechter kon
worden
• Bevel om het vuur te openen tegen mensen die staken
Als gevolg: toelating van stakingen, zolang er maar geen druk wordt gericht op werkwilligen (vanaf 1892)
• Als onmiddellijke reactie op de sociale onlusten werd een commissie voor Nijverheidsarbeid opgericht
in 1886 om een minimum op te stellen van welke regels je toch moet respecteren als je mensen
tewerksteld
• Werkgever kon ook een werkboekje bijhouden: bewijs van het feit dat hij mensen tewerkstelde en
hoeveel de werknemers werden betaald (niet effectief want de werkgever vult het in)
• Als er ooit een geschil is over hoeveel er wordt betaald (betwisting over loon), wordt de werkgever op
zijn woord geloofd
