Motorische ontwikkeling – K. Onderbeke / B. De Mey
DEEL 1: De motorische ontwikkeling tijdens de twee eerste levensjaren
1. Motorische ontwikkeling: kwalitatief en kwantitatief
Zeer jonge kind:
- Bewegen is vooral gericht op het opdoen v indrukken en ervaringen om een
beeld te kunnen scheppen over zijn omgeving en zijn eigen lichaam
- Treedt in contact met zijn leefwereld onder de vorm v communicatie
Ontwikkeling vh kind op ≠ domeinen observeren en evalueren:
Motorisch, cognitief, communicatief, emotioneel en sociaal
Kwalitatieve analyse
- Hoe verloopt normale ontwikkeling? Wat loopt er precies fout? En waarom?
- Kan leiden tot een individueel en doelgericht behandelingsplan
Kwantitatieve analyse: ontwikkeling v houding en beweging w gevolgd adhv mijlpalen
Endogene factoren: unieke genetische aanleg v elk individu
Verstoring vd ontwikkeling w vaak gecompenseerd door een (niet verklaard) proces v
zelfregulatie
2. Ontwikkelingsprincipes
Theorie vd ontogenetische ontwikkelingsprincipes:
Ontwikkeling v houdings- en bewegingspatronen kent een vast verloop
Gesell (1954):
- Principe vd ontwikkelingsrichting
- Cefalo-caudale ontwikkelingsvolgorde:
Progressieve controle vd spieren vh hoofd nr de voeten
- Proximo-distale ontwikkelingsvolgorde
Progressieve controle vd spieren centraal in het lichaam nr de verder
afgelegen spieren
Neuro-motorische maturatie
- Toenemende differentiatie
Evolutie v grote globale bewegingspatronen nr verfijnde en geïsoleerde
bewegingen meer variatie in houdings- en bewegingspatronen
- Toenemende integratie v motorische en sensorische mechanismen
Toenemende coördinatie tss de ≠ spieren en de ≠ sensorische
systemen in de beweging
Kind begint te ontwikkelen vanuit een asymmetrie en organiseert zich
langzamerhand nr de middellijn toe (symmetrische houding)
1
, 3. Onderzoek van een baby
3.1 Babyreacties (primitieve reacties)
= bewegingen in ons organisme die automatisch ontstaan vanuit de hersenstam als
reactie op een prikkel, zonder tussenkomst vd cortex
= eerste ‘reflexmatige’ bewegingen bij een baby
- Grote variabiliteit in de bewegingsuitvoering
- Niet altijd oproepbaar
- Meestal leeftijdsgebonden
- Kunnen meestal na het eerste levensjaar niet meer opgeroepen w
- Zijn vaak overlevingsreflexen
Pasgeborenen:
- Neurologische onderzoek reflexmatige bewegingen onderzoeken
- Observatie vd spontane (niet willekeurige) motoriek
Eerste 6 maanden: CZS begint te ontwikkelen
Meer controle over motorische activiteiten
Houdingsreacties treden niet onmiddellijk na de geboorte op
= gecoördineerde bewegingen v romp, hoofd en ledematen
= voorlopers vd posturale controle
Zoek- zuig- en slikreacties
Zoekreactie = rooting-reflex
- Uitgelokt dr tactiele stimulatie vd mond
- Baby draait hoofd in de richting vd stimulatie
Komt een object in of tegen de mond, dan w erop gezogen
Levert dit melk of een andere smakelijke substantie op, dan w dit ingeslikt
Hoofdoprichtreactie
- Bij de geboorte meestal afwezig
- 5 dagen later kunnen 50% vd zuigelingen in buiklig hun hoofd gedurende
minstens 2 sec optillen
Grijpreacties v hand en voet
Voorwerp in geopende hand drukken hand sluit zich (palmaire grijpreactie)
- Nog geen oppositie vd duim
- Verdwijnt meestal rond de leeftijd v 4 maanden
Voetzool-grijpreactie = grijpachtige beweging vd voet doordat men de voetzool met
de duim (of potlood) indrukt
- Verdwijnt meestal wnr het kind tot stappen komt (10 à 18 maanden)
Galantreactie
2
, = wervelkolomreactie
- Zijdelingse kromming vd romp
- Laterale flexie treedt op aan de gestimuleerde kant vh lichaam
Babinski-reactie
= langzaam uitstrekken vd grote teen (dorsiflexie) en het waaiervormig spreiden vd
andere tenen tgv het strijken met de nagel vd duim of een scherp VW langs de
zijkant vd voetzool vd hiel nr de kleine teen
- Verdwijnt rond de leeftijd v 12 maand, w vervangen dr voetzoolreflex
Asymmetrische tonische nekreactie (ATNR)
- Ontstaat dr het draaien vh hoofd vd baby in rugligging nr 1 kant vh lichaam
- Strekking vd nekspieren strekking vd ledematen aan de kant vh lichaam
waar het hoofd naartoe is gedraaid
- Contralaterale ledematen buigen
- Bevordert de coördinatie v arm-hand-beweging en visuele prikkels
- Verdwijnt naarmate het ZS evolueert (meestal rond de leeftijd v 5 à 6 maand)
Symmetrische tonische nekreactie (STNR)
Uitgelokt dr in een ondersteunde zitpositie het kind rugwaarts te kantelen
Baby strekt de nek extensie vd armen & flexie vd benen
Kind voorwaarts kantelen: flexie vd nek, flexie vd armen en extensie vd benen
Motoreactie
Symmetrisch zijwaarts uitstrekken vd armen (abd en ext) en spreiden vd vingers
Met ruk intrekken vd armen (add en fl)
Door abrupte verandering in de stand vh hoofd, dr harde geluiden of plotse
veranderingen in temperatuur
Hand- en voetplaatsingsreactie
Voet: opgeroepen dr baby onder zijn oksel vast te houden, verticaal op te tillen en
dorsale kant ve voet langs een tafelrand te trekken baby maakt stapbeweging
Landaureactie
- Baby v 3 tot 9 maanden
- Horizontaal optillen hoofd, rug en ledematen strekken zich
- Zegt iets over de ontwikkeling vh ZS en de spierspanning
Loopreactie
Kind w verticaal opgetild met beide handen onder de oksels en voet w op onderlaag
gedrukt alternerende bewegingen met de benen gemaakt (stapbeweging)
3
DEEL 1: De motorische ontwikkeling tijdens de twee eerste levensjaren
1. Motorische ontwikkeling: kwalitatief en kwantitatief
Zeer jonge kind:
- Bewegen is vooral gericht op het opdoen v indrukken en ervaringen om een
beeld te kunnen scheppen over zijn omgeving en zijn eigen lichaam
- Treedt in contact met zijn leefwereld onder de vorm v communicatie
Ontwikkeling vh kind op ≠ domeinen observeren en evalueren:
Motorisch, cognitief, communicatief, emotioneel en sociaal
Kwalitatieve analyse
- Hoe verloopt normale ontwikkeling? Wat loopt er precies fout? En waarom?
- Kan leiden tot een individueel en doelgericht behandelingsplan
Kwantitatieve analyse: ontwikkeling v houding en beweging w gevolgd adhv mijlpalen
Endogene factoren: unieke genetische aanleg v elk individu
Verstoring vd ontwikkeling w vaak gecompenseerd door een (niet verklaard) proces v
zelfregulatie
2. Ontwikkelingsprincipes
Theorie vd ontogenetische ontwikkelingsprincipes:
Ontwikkeling v houdings- en bewegingspatronen kent een vast verloop
Gesell (1954):
- Principe vd ontwikkelingsrichting
- Cefalo-caudale ontwikkelingsvolgorde:
Progressieve controle vd spieren vh hoofd nr de voeten
- Proximo-distale ontwikkelingsvolgorde
Progressieve controle vd spieren centraal in het lichaam nr de verder
afgelegen spieren
Neuro-motorische maturatie
- Toenemende differentiatie
Evolutie v grote globale bewegingspatronen nr verfijnde en geïsoleerde
bewegingen meer variatie in houdings- en bewegingspatronen
- Toenemende integratie v motorische en sensorische mechanismen
Toenemende coördinatie tss de ≠ spieren en de ≠ sensorische
systemen in de beweging
Kind begint te ontwikkelen vanuit een asymmetrie en organiseert zich
langzamerhand nr de middellijn toe (symmetrische houding)
1
, 3. Onderzoek van een baby
3.1 Babyreacties (primitieve reacties)
= bewegingen in ons organisme die automatisch ontstaan vanuit de hersenstam als
reactie op een prikkel, zonder tussenkomst vd cortex
= eerste ‘reflexmatige’ bewegingen bij een baby
- Grote variabiliteit in de bewegingsuitvoering
- Niet altijd oproepbaar
- Meestal leeftijdsgebonden
- Kunnen meestal na het eerste levensjaar niet meer opgeroepen w
- Zijn vaak overlevingsreflexen
Pasgeborenen:
- Neurologische onderzoek reflexmatige bewegingen onderzoeken
- Observatie vd spontane (niet willekeurige) motoriek
Eerste 6 maanden: CZS begint te ontwikkelen
Meer controle over motorische activiteiten
Houdingsreacties treden niet onmiddellijk na de geboorte op
= gecoördineerde bewegingen v romp, hoofd en ledematen
= voorlopers vd posturale controle
Zoek- zuig- en slikreacties
Zoekreactie = rooting-reflex
- Uitgelokt dr tactiele stimulatie vd mond
- Baby draait hoofd in de richting vd stimulatie
Komt een object in of tegen de mond, dan w erop gezogen
Levert dit melk of een andere smakelijke substantie op, dan w dit ingeslikt
Hoofdoprichtreactie
- Bij de geboorte meestal afwezig
- 5 dagen later kunnen 50% vd zuigelingen in buiklig hun hoofd gedurende
minstens 2 sec optillen
Grijpreacties v hand en voet
Voorwerp in geopende hand drukken hand sluit zich (palmaire grijpreactie)
- Nog geen oppositie vd duim
- Verdwijnt meestal rond de leeftijd v 4 maanden
Voetzool-grijpreactie = grijpachtige beweging vd voet doordat men de voetzool met
de duim (of potlood) indrukt
- Verdwijnt meestal wnr het kind tot stappen komt (10 à 18 maanden)
Galantreactie
2
, = wervelkolomreactie
- Zijdelingse kromming vd romp
- Laterale flexie treedt op aan de gestimuleerde kant vh lichaam
Babinski-reactie
= langzaam uitstrekken vd grote teen (dorsiflexie) en het waaiervormig spreiden vd
andere tenen tgv het strijken met de nagel vd duim of een scherp VW langs de
zijkant vd voetzool vd hiel nr de kleine teen
- Verdwijnt rond de leeftijd v 12 maand, w vervangen dr voetzoolreflex
Asymmetrische tonische nekreactie (ATNR)
- Ontstaat dr het draaien vh hoofd vd baby in rugligging nr 1 kant vh lichaam
- Strekking vd nekspieren strekking vd ledematen aan de kant vh lichaam
waar het hoofd naartoe is gedraaid
- Contralaterale ledematen buigen
- Bevordert de coördinatie v arm-hand-beweging en visuele prikkels
- Verdwijnt naarmate het ZS evolueert (meestal rond de leeftijd v 5 à 6 maand)
Symmetrische tonische nekreactie (STNR)
Uitgelokt dr in een ondersteunde zitpositie het kind rugwaarts te kantelen
Baby strekt de nek extensie vd armen & flexie vd benen
Kind voorwaarts kantelen: flexie vd nek, flexie vd armen en extensie vd benen
Motoreactie
Symmetrisch zijwaarts uitstrekken vd armen (abd en ext) en spreiden vd vingers
Met ruk intrekken vd armen (add en fl)
Door abrupte verandering in de stand vh hoofd, dr harde geluiden of plotse
veranderingen in temperatuur
Hand- en voetplaatsingsreactie
Voet: opgeroepen dr baby onder zijn oksel vast te houden, verticaal op te tillen en
dorsale kant ve voet langs een tafelrand te trekken baby maakt stapbeweging
Landaureactie
- Baby v 3 tot 9 maanden
- Horizontaal optillen hoofd, rug en ledematen strekken zich
- Zegt iets over de ontwikkeling vh ZS en de spierspanning
Loopreactie
Kind w verticaal opgetild met beide handen onder de oksels en voet w op onderlaag
gedrukt alternerende bewegingen met de benen gemaakt (stapbeweging)
3
