Samenvatting Psychologie (bij Huidkanker)

Psychologie kanker:
Psychologische patiëntenzorg in de oncologie; Hoofdstuk 8. Gevolgen van de ziekte

Gevolgen van kanker
Lichamelijke klachten:
Veel tumoren geven in eerste instantie a-specifieke klachten  moeheid, futloosheid
Pas in een later stadium komen er meer specifieke klachten:
Longkanker  veranderd hoestpatroon, bloed ophoesten, pijn in de borst en kortademig
Darmkanker  bloed in de ontlasting, buikpijn, verhoogde frequentie van ontlasting
Borstkanker  pijn, suffigheid en visusstoornissen (mogelijk)
De klachten nemen toe naarmate de ziekte voortschrijdt en vooral wanneer er metastasen op afstand
zijn.
De meest voorkomende symptomen zijn dan;
- Malaise
- Moeheid
- Verminderd vermogen om actief te bewegen
- Gewichtsverlies
- Pijn

Lichamelijke klachten ten gevolge van de behandeling:
Chirurgie:
Een operatie kan het risico op complicaties inhouden.
Wanneer er eerder ondergaande chemotherapie/radiotherapie is geweest, worden deze complicaties
vergroot  trage wondgenezing, verminderde long-of nierfunctie, verstoorde aanmaak van
bloedcellen.
Belangrijk zijn vooral (op lange termijn) gevolgen van het functioneren en cosmetisch uiterlijk
Larynxcarcinoom  verwijdering stembanden  verlies normale spraak
Darmkanker  verwijdering darmen  stoma

Chemotherapie:
Chemotherapie bestaat uit een combinatie van verschillende cytostatica.
Deze behandeling heeft verschillende bijwerkingen, de aard en ernst van deze bijwerkingen zijn
afhankelijk van de soort en de hoeveelheid cytostatica.
Bijna alle vormen van cytostatica werken in op het beenberg:
 verminderde afweer
 spontane bloedingen
 vermoeidheid
 duizeligheid
Ook kan chemotherapie schade aanrichten aan het slijmvlies in de mond, de maag en de darmen:
 zweren
 misselijkheid
 braken
 diarree
Ook kan soms het centrale zenuwstelsel worden aangetast:
 verwardheid
 concentratiestoornissen
 geheugenproblemen
 slapeloosheid
Een kleine groep cytostatica kan schade toebrengen aan het hart, de longen, nieren en
voortplantingsorganen.
De klachten waar de patiënten het meest last van hebben zijn;
- Moeheid
- Misselijkheid
- Braken
- Kaalheid
- Slapeloosheid
- Gewichtsverlies
- Smaakveranderingen

, Radiotherapie:
De aard van de bijwerkingen en de mate waarin ze optreden zijn afhankelijk van:
- het bestralingsgebied
- de totale dosis
- de gebruikte techniek
De bijwerkingen zijn meestal tijdelijk van aard, de meest voorkomende acute bijwerkingen zijn:
- algehele malaise
- vermoeidheid
- misselijkheid
- huidveranderingen
- haarverlies
- veranderingen aan het slijmvlies
- maag- en darmklachten
Na verloop van tijd kunnen zich ook bijwerkingen voordoen die blijvend zijn (uitblijven van haargroei)
Daarnaast kunnen door de radiotherapie nieuwe tumoren worden geïnduceerd.


De twee belangrijkste klachten: moeheid en pijn:
Moeheid:
Vrijwel alle patiënten zijn gedurende hun ziekte moe.
Voor sommigen is een aanhoudend gebrek aan energie een eerste symptoom van de ziekte, voor
anderen is vermoeidheid een gevolg van behandeling of een teken dat de ziekte terugkomt.
Tijdens de behandeling met chemotherapie of radiotherapie is 70 – 80% van de patiënten in meer of
mindere mate moe.
Na beëindiging van de behandeling kunnen patiënten ook nog lang vermoeid blijven.
Mogelijke lichamelijke oorzaken van pijn zijn:
- bloedarmoede
- aanwezigheid van toxische celafbraakproducten (gevolg van chemo- radiotherapie)
- slaapstoornissen
- infecties
- ontregelde hormoonhuishouding
- veranderd eetpatroon
- medicatie
Mogelijke psychologische oorzaken van pijn zijn:
- negatieve emoties
- depressiviteit
vermoeidheid kan het gevolg zijn van depressiviteit, maar moeheid kan ook leiden tot
depressiviteit
- angst
Moeheid heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van leven. Een voortdurend gebrek aan energie
beperkt het dagelijks functioneren.
Kenmerkend is ook dat de moeheid chronisch is, rust resulteert slechts tijdelijk in enig herstel van
energie.
Wanneer de vermoeidheid na de behandeling aanhoudt, kan dat aanleiding geven tot zorgen.

Pijn:
Van alle mogelijk klachten wordt pijn het meest gevreesd.
Ongeveer de helft van alle patiënten ervaart in de loop van hun ziekte pijn, terwijl dit aantal tot 70%
stijgt bij gevorderde stadia van ziekte.
De prevalentie van pijn is sterk afhankelijk van de tumorsoort.
Pijn wordt grotendeels veroorzaakt door tumorgroei (ingroei in omliggend weefsel), maar kan ook het
gevolg zijn van de behandeling.
Mensen verschillen sterk in hun pijnbeleving.
Pijn heeft namelijk niet alleen te maken met lichamelijk ervaring, maar heeft ook te maken met
cognities en emoties (de betekenis die iemand aan zijn pijn geeft beïnvloed zijn/haar pijnbeleving)
Dergelijke emoties kunnen pijn intensiveren.
Omgekeerd kan pijn weer een negatief effect hebben op de gemoedstoestand.
Afleiding kan, tijdelijk, de pijn verminderen.
Hoe meer pijn patiënten rapporteren, hoe minder vaak ze deelnemen aan sociale bezigheden en hoe
kleiner hun sociale netwerk.