Samenvatting Levensbeschouwing: religie, atheïsme en wetenschap

LEVENSBESCHOUWING PATRICK LOOBUYCK

EXAMEN: 32MC (16/20, censuur 60%), 1 open vraag (4/20, geen censuur)

WETENSCHAP EN DEMOCRATIE (LES 1)

WETENSCHAPPELIJKE KENNIS

 Beschrijvend
 Mededeelbaarheid
 Testbaar, falsifieerbaar, empirisch accuraat, repliceerbaar
 Verbanden, wetten, voorspellingen
 Verklaringen
 Theorievorming
 Streeft naar eenduidigheid, consensus en coherent geheel


KARL POPPER
 Wetenschap is niet gericht op de waarheid, maar op uitschakelen van onwaarheid
 Falcificatie: feiten die de theorie weerleggen <-> verificatie
 Hypothetisch-deductieve methode
o Gissingen en weerleggingen (trial en error)
 Versterkend bewijsmateriaal
 Voorlopig beste kennis = kennis die men vandaag heeft, er kan altijd iets nieuws komen 
wetenschap is de verzameling van onze voorlopige beste kennis

WETENSCHAPPEN: TWO CULTURES?

 (niet-) positieve wetenschappen
o Kloof  kloof overbruggen: je wordt scheef bekeken als je een bepaald boek niet gelezen
hebt, maar als je bepaalde wetten van Newton niet kent dan is dit normaal
 (niet-) exacte wetenschappen
 Natuur- en geesteswetenschappen
 Alfa-, Bèta-, Gammawetenschappen
o Gamma = medische wetenschappen
 Harde en zachte wetenschappen
 (niet) humane, sociale wetenschappen
 Deductieve/formele versus inductieve/empirische wetenschappen

MENSWETENSCHAPPEN

 Studie van menselijk gedrag en cultuurproducten
 Sociale wetenschappen: studie van menselijk gedrag
 Cultuur- en taalwetenschappen: studie van menselijke praktijken en producten
 Menswetenschappen scoren ‘zwakker’
o Erklären = verklaren = verklaren op basis van wetmatigheden  zwakker dan exacte
wetenschappen
o Verstehen = begrijpen, interpreteren: meer van toepassing op menswetenschappen (kan ook
bij exacte wetenschappen, maar minder)
o Subjectiever (bv waarom gaan mensen nu minder naar de kerk dan jaren geleden, wat zij hier
de oorzaken van?)

1

, o Economie: zoeken naar verbanden maar is geen exacte wetenschap (bv economische crisis
die door geen enkele econoom voorspelt is)
o Causale verbanden ≠ correlaties
 Het is niet zo dat als A zich voordoet op hetzelfde moment als B, dat dit iets met
elkaar te maken heeft
 In exacte wetenschappen is het makkelijker om causale verbanden op te sporen
 Bij menswetenschappen moet men het vaak doen met correlaties
 Bv als men kinderen heeft slaapt men beter: enige reden is omdat er dan meer
structuur is en mensen dus een beter slaappatroon hebben, mensen zonder
kinderen kunnen dit dus ook bekomen


KARL POPPER
 Kritiek op profetieën in sociale wetenschappen
 Versus historicisme (Plate, Hegel, Marx): geschiedenis ligt vast, geen individuele verantwoordelijkheid,
blue print, utopie
o Niet mogelijk
o Gevaarlijk in politiek: stel dat machtige mensen de geschiedenis kennen
 Marx leefde in kapitalistisch tijdsperk en geloofde dat dit zou uitmonden in
klasseloze samenleving
 (on)voorwaardelijke voorspellingen
 Piecemeal soacial engineering en vermijden van kwaad/lijden
o Beetje bij beetje samenleving proberen te verbeteren
o Versus Utopian social engineering (in functie van the ultimate good; vanuit een blueprint)
 draait uit tot mislukkingen
 We moeten wereldverbeteraars blijven maar in mindere mate
 We kunnen bepaalde voorstellen doen om de samenleving te verbeteren maar deze kunnen ook
ongewilde gevolgen hebben (negatieve gevolgen)  openheid hebben voor eigen falen: voorlopig
beste maatregel maar kan dat ze nadien onvoldoende blijven
 Belang van democratie en democratische instituties: geen beslissingen door 1 iemand
 Belang van transparantie
 Belang van systeem van checks and balances om ongewenste machtsaccumulatie te voorkomen
 Belang van politiek experiment
 Principiële mogelijkheid tot evaluatie en correctie
 Zonder geweld wereld veranderen
 Wetenschappelijke methode in politiek te brengen  politiekers moeten openstaan voor eigen falen
o Niet wetenschappers aan de macht!

“This – and not Utopian planning or historical prophecy- would mean the introduction of scientific method
into politics, since the whole secret of scientific method is a readiness to learn from mistakes.” -Karl Popper

(open vraag op examen: Van wie is dit citaat? Wat bedoelt hij ermee? Hoe relateert hij dit aan
democratie?)




EXPERTEN AAN DE MACHT?


2

,  Plato
o Boek: de ideale staat  hierin beschrijft hij niet democratie
o Democratie is dom, gevaarlijk, demagogisch, …
o De filosoof koning: verlicht despotisme
 Bv met een kapotte schoen ga je naar schoenmaker  als er iets mis is, gaan we
naar iemand die kennis van zaken heeft
 Brennan
o Waarom vragen we aan kiezers om iemand te kiezen? Ze hebben geen kennis van zaken (bv
iemand als Trump aan de macht)
 Klimaat: onderscheid tussen wetenschap en politiek verdampt door de opwarming en dat is niet erg –
Thomas Decreus  meer experten aan de macht?
o Bij democratie gaat alles ontzettend traag: alles moet overlegd worden
o Er wordt op korte termijn gedacht in de politiek  klimaat is iets op lange termijn
 Democratie vervangen door expertocratie?
o Bv in coronacrisis beter dan wetenschapper aan de macht zouden komen

STRAK PLAN?


IS/OUGHT
Wetenschappelijke versus ‘normatieve’ vragen

 Scheiding is/ought (D. Hume)
o Over wat zou moeten zijn (bv we zijn carnivoren)
o Over wat we zouden moeten doen (bv maar we moeten geen vlees eten)
 Wat is wetenswaardig?
o = politieke/morele vraag
 Wat gaan we met onze kennis doen?
o Ethiek/politiek
 Wetenschap is een middel en instrument om morele en politieke doelen te bereiken
 Ongelijk, maar fair
 Is wetenschap waardenvrij?
o Waardenvrij
 Economie is het bestuderen van markten, … dus heeft niets met politiek te maken
 Wetenschappers moeten neutraal spreken: moeten zich beperken tot wat we weten
 bij het deelnemen aan een politiek debat doet hij dit als burger en niet als
wetenschapper (Max Weber)
o Niet-waardenvrij
o Gedeelde waarden en uitgangspunten: je kan niet aan wetenschap doen zonder bepaalde
waarden
 Transparantie over data
 Vrijheid van meningsuiting
 Op de bal spelen, niet op de man: wie iets vertelt is niet belangrijk, wat hij vertelt
wel
 Openstaan voor inhoudelijk debat, kritiek
 Versus dogmatisme: voorlopig beste kennis!
 Vertrouwen op wetenschappelijke methode en op collega’s
 Wetenschappelijke integriteit: geen fraude plegen, …
 Francis Bacon: “knowledge is power”
o Kennis geeft ons de macht om de wereld te verbeteren

3

, o Waarover willen we onderzoek gaan doen? Ziektes? Dingen die de wereld niet meteen zullen
verbeteren?
 Wetenschap is ambivalent: het kan de wereld verbeteren, maar ook vernietigen (bv atoombom)


MENINGSVERSCHILLEN ONDER WETENSCHAPPERS
 Mens- en sociale wetenschappen
o Verschillende scholen: crisis bestrijden door als overheid te besparen of door te investeren?
 verschillende antwoorden
o Interpretatieverschillen, zwakke verbanden
o Is/ought
 Positieve wetenschappen
o Onzekerheden, waarschijnlijkheden
o Is/ought: klimaat- en Covid19-discussie
 Experts worden vaak politiek strategisch ingezet: elke partij heeft eigen experts, dus deze expert past
beter bij wat de partij als gedachtegang heeft


DEMOCRATISCHE LEGITIMITEIT
 Representatieve democratie
 Niet democratisch
o Wetenschappers zijn niet verkozen  kunnen niet weggestemd worden, we kunnen ze niet
ter verantwoording roepen
 Depolitisering (TINA): politiekers verschuilen zich achter wetenschapper als er moeilijke vragen komen
 Wetenschappers zijn geen volksvertegenwoordigers
 Facts matter
o Best pleiten voor evidence-based beleid
o Post-truth politics, trumpism, populisme
 Alternatieve feiten
 Bij het volks zicht afzetten tegen elite (kunnen dus ook wetenschappers zijn)
o Wat is kritisch denken?
 Zelf nadenken + vertrouwen in andere instanties die het vertrouwen waard zijn

CORONA

Youtube filmpje bekijken! = examenleerstof


ENKELE VRAGEN
 Was/is er voldoende onderscheid tussen wetenschap en politiek?
o Wie neemt de beslissingen?
o Wie bepaalt de doelstellingen: flatten/crush the curve? Besmettingen of ziekenhuisopnames?
 Hebben experts en politici elk hun eigen rol gespeeld?
o Moeten experts het beleid legitimeren en communiceren?
 Was/is er voldoenden transparantie bij de wetenschappelijke adviezen?
o Is er voldoende ruimte voor maatschappelijk debat?
 Waren/zijn de wetenschappelijke adviesraden voldoende divers?
o Is het leven niet meer dan besmettingen minimaliseren?
o Wetenschappelijke logica versus menselijkheid?
 Hoe verhoudt voorzorgs- en schadeprincipe zich tov proportionaliteit?


4