Ramya Peeters
1EBALO 2024-2025
EXAMEN WO NOVEMBER
Wij hebben een verleden (Mens en maatschappij – tijd – historische tijd)
Prehistorie
… tot 3500 v.C.
Zo’n 14 miljard jaar geleden spatte een oerster uit elkaar (Big Bang of oerknal) en
creëerde miljarden sterren. 1 van die sterren is onze zon. Gassen en deeltjes rond
de zon vormde zo’n 4,6 miljard jaar geleden een gloeiende bol: onze aarde. De
aarde koelde af in een wolk van waterdamp dat neerviel als regen (meren, zeeën,
oceanen). In dat water groeide het eerste leven. De eerste dieren op land waren
insecten en schorpioenen, daarna volgde de eerste zoogdieren en vogels.
- Oerknal
- Zon
- Aarde
- Water
- Leven
Dinosauriërs (reptielen, vlees- en planteters) leefden zo’n 150 miljoen jaar geleden.
65 miljoen jaar geleden botste een meteoriet tegen de aarde. Dat veroorzaakte stof
die de zon blokkeerde, wat voor een koude temperatuur zorgde en de dinosauriërs
stierven uit.
Veel later vonden mijnwerkers in Bernissart (Wallonië) 29 geraamtes van iguanodons
die nu in Brussel staan.
- Dinosauriërs
- Meteoriet
- Stof
- Koud
Menssoorten in volgorde:
- Australopithecus
- Homo habilis
- Homo erectus
- Neanderthaler
- Homo sapiens
De eerste mensen maakten werktuigen van keien, takken en beenderen. Ze aten
zowel vlees als planten en bleven niet altijd op dezelfde plaats. Ze zwierven rond in
familieverband op zoek naar wortels en vruchten. Ze sliepen in tenten of grotten.
Voor de jacht maakte ze wapens. Vuur was ook zeer belangrijk vooral tegen de
,Ramya Peeters
1EBALO 2024-2025
koud, ze bleven de techniek verbeteren. Ze maakte vuur door 2 stokken of twee
stenen tegen elkaar te wrijven (vuursteen en ijzerhoud gesteente).
Later warmde de aarde op en op vruchtbare gronden (naast rivieren) begonnen ze
graan te oogsten. Ook kweekte ze dieren en bouwde ze hutten. Ze gingen van
zwerver naar boer.
Lang leefden voedselverzamelaars en boeren naast elkaar en maakte ze veel
gebruik van de natuur.
In de laatste ijstijd was de rendier gegeerd (voor eten, kleding, tentmateriaal of
werktuig). Ook begonnen ze potten te bakken met klei en vuur. Steen was het
belangrijkste voor werktuigen. Vuurstenen werden ontgonnen, gepolijst en geslepen
tot bijlen, pijlpunten en sikkels. Ze deden ook aan kunst. In grootten en op
grafwanden werden dieren geschilderd. Ook op potten kregen versieren en er
werden juwelen gemaakt van edelmetaal.
Natuur:
- Rendier
o Huid: tentzeil, kledij, riemen
o Schouderblad: schop, kan, vishaak, mes
o Gewei: werktuigen, speerpunten, harpoen, naalden
o Haren: bindmateriaal, kussens
o Beenderen: harpoenen, pijlpunten, naalden
o Pezen: bindmateriaal
o Maaginhoud: voedsel
o Vet: olielampjes
o Blaas: waterzak
o Vlees: voedsel
o (Voeding, kleding, werktuigen, wapens...)
- Potten bakken
- Steen!
- Vuursteen
o Bijlen
o Pijlpunten
o Sikkels
- Kunst
o Schilderingen dieren
o Potten versieren
o Juwelen
In België gebruikte mensen grotten in het zuiden van ons land om te schuilen voor
de koude. Daarna verschenen de boeren. Zij leefde in Haspengouw waar water en
vruchtbare grond was, maar ook silex: een vuursteen (werktuigen en wapens).
Oudheid
3500 v.C. tot 500
- Oudste tijden in Egypte: 3500 v.C. tot 800 v.C.
- Oudheid in Griekenland en Rome: 800 v.C. tot 500
, Ramya Peeters
1EBALO 2024-2025
EGYPTE
In het oude Egypte bepaalde de rivier De Nijl het werk.
De rivier overstroomde jaarlijks (juli – oktober) en laat vruchtbaar slib achter waar ze
het graan in kunnen zaaien (november – maart). Ze bewerkten de bodem met
werktuigen als sikkels en ploegen. Ze verbouwde graan en weefde vlas (gewas) tot
kleding.
(Vee en klei?)
Begrippen
- Farao: het hoofd van het land (koning of koningin)
- Hiërogliefen: het Egyptische schrift (een pictogram dat een woord,
morfeem of klank uitbeeldt)
- Mummie: een stoffelijk overschot waarbij het ontbindingsproces na het
overlijden tot stilstand is gekomen, zodat niet alleen het skelet overblijft
maar ook de zachte delen (zoals de huid)
- Sarcofaag: een kist waarin menselijke resten worden bewaard
GRIEKENLAND EN ROME
- Acropolis: (Grieks) het hoogste punt van de stad en de naam die gegeven
werd aan een stadsburcht of citadel
- Heerbaan: strategisch aangelegde verharde langeafstandsweg in het
Romeinse Rijk
- Belgica: de Keltische en Germaanse bewoners van het huidige België en
aangrenzende gebieden (Tongeren!)
- Colosseum: monument waarin grootse gevechten gehouden werden ter
vermaak van de bevolking (symboliseerde de macht van het Romeinse Rijk)
o Verschil amfitheater: groter, vooral voor spelen
- Circus Maximus: (Latijns) grootste circus, werd voornamelijk gebruikt voor de
populaire wagenrennen
1EBALO 2024-2025
EXAMEN WO NOVEMBER
Wij hebben een verleden (Mens en maatschappij – tijd – historische tijd)
Prehistorie
… tot 3500 v.C.
Zo’n 14 miljard jaar geleden spatte een oerster uit elkaar (Big Bang of oerknal) en
creëerde miljarden sterren. 1 van die sterren is onze zon. Gassen en deeltjes rond
de zon vormde zo’n 4,6 miljard jaar geleden een gloeiende bol: onze aarde. De
aarde koelde af in een wolk van waterdamp dat neerviel als regen (meren, zeeën,
oceanen). In dat water groeide het eerste leven. De eerste dieren op land waren
insecten en schorpioenen, daarna volgde de eerste zoogdieren en vogels.
- Oerknal
- Zon
- Aarde
- Water
- Leven
Dinosauriërs (reptielen, vlees- en planteters) leefden zo’n 150 miljoen jaar geleden.
65 miljoen jaar geleden botste een meteoriet tegen de aarde. Dat veroorzaakte stof
die de zon blokkeerde, wat voor een koude temperatuur zorgde en de dinosauriërs
stierven uit.
Veel later vonden mijnwerkers in Bernissart (Wallonië) 29 geraamtes van iguanodons
die nu in Brussel staan.
- Dinosauriërs
- Meteoriet
- Stof
- Koud
Menssoorten in volgorde:
- Australopithecus
- Homo habilis
- Homo erectus
- Neanderthaler
- Homo sapiens
De eerste mensen maakten werktuigen van keien, takken en beenderen. Ze aten
zowel vlees als planten en bleven niet altijd op dezelfde plaats. Ze zwierven rond in
familieverband op zoek naar wortels en vruchten. Ze sliepen in tenten of grotten.
Voor de jacht maakte ze wapens. Vuur was ook zeer belangrijk vooral tegen de
,Ramya Peeters
1EBALO 2024-2025
koud, ze bleven de techniek verbeteren. Ze maakte vuur door 2 stokken of twee
stenen tegen elkaar te wrijven (vuursteen en ijzerhoud gesteente).
Later warmde de aarde op en op vruchtbare gronden (naast rivieren) begonnen ze
graan te oogsten. Ook kweekte ze dieren en bouwde ze hutten. Ze gingen van
zwerver naar boer.
Lang leefden voedselverzamelaars en boeren naast elkaar en maakte ze veel
gebruik van de natuur.
In de laatste ijstijd was de rendier gegeerd (voor eten, kleding, tentmateriaal of
werktuig). Ook begonnen ze potten te bakken met klei en vuur. Steen was het
belangrijkste voor werktuigen. Vuurstenen werden ontgonnen, gepolijst en geslepen
tot bijlen, pijlpunten en sikkels. Ze deden ook aan kunst. In grootten en op
grafwanden werden dieren geschilderd. Ook op potten kregen versieren en er
werden juwelen gemaakt van edelmetaal.
Natuur:
- Rendier
o Huid: tentzeil, kledij, riemen
o Schouderblad: schop, kan, vishaak, mes
o Gewei: werktuigen, speerpunten, harpoen, naalden
o Haren: bindmateriaal, kussens
o Beenderen: harpoenen, pijlpunten, naalden
o Pezen: bindmateriaal
o Maaginhoud: voedsel
o Vet: olielampjes
o Blaas: waterzak
o Vlees: voedsel
o (Voeding, kleding, werktuigen, wapens...)
- Potten bakken
- Steen!
- Vuursteen
o Bijlen
o Pijlpunten
o Sikkels
- Kunst
o Schilderingen dieren
o Potten versieren
o Juwelen
In België gebruikte mensen grotten in het zuiden van ons land om te schuilen voor
de koude. Daarna verschenen de boeren. Zij leefde in Haspengouw waar water en
vruchtbare grond was, maar ook silex: een vuursteen (werktuigen en wapens).
Oudheid
3500 v.C. tot 500
- Oudste tijden in Egypte: 3500 v.C. tot 800 v.C.
- Oudheid in Griekenland en Rome: 800 v.C. tot 500
, Ramya Peeters
1EBALO 2024-2025
EGYPTE
In het oude Egypte bepaalde de rivier De Nijl het werk.
De rivier overstroomde jaarlijks (juli – oktober) en laat vruchtbaar slib achter waar ze
het graan in kunnen zaaien (november – maart). Ze bewerkten de bodem met
werktuigen als sikkels en ploegen. Ze verbouwde graan en weefde vlas (gewas) tot
kleding.
(Vee en klei?)
Begrippen
- Farao: het hoofd van het land (koning of koningin)
- Hiërogliefen: het Egyptische schrift (een pictogram dat een woord,
morfeem of klank uitbeeldt)
- Mummie: een stoffelijk overschot waarbij het ontbindingsproces na het
overlijden tot stilstand is gekomen, zodat niet alleen het skelet overblijft
maar ook de zachte delen (zoals de huid)
- Sarcofaag: een kist waarin menselijke resten worden bewaard
GRIEKENLAND EN ROME
- Acropolis: (Grieks) het hoogste punt van de stad en de naam die gegeven
werd aan een stadsburcht of citadel
- Heerbaan: strategisch aangelegde verharde langeafstandsweg in het
Romeinse Rijk
- Belgica: de Keltische en Germaanse bewoners van het huidige België en
aangrenzende gebieden (Tongeren!)
- Colosseum: monument waarin grootse gevechten gehouden werden ter
vermaak van de bevolking (symboliseerde de macht van het Romeinse Rijk)
o Verschil amfitheater: groter, vooral voor spelen
- Circus Maximus: (Latijns) grootste circus, werd voornamelijk gebruikt voor de
populaire wagenrennen
