termenlijst

Lijst met termen

Les 1 – Algemene inleiding
Globale Zuiden (Global South) Geografische wortel, onontwikkelde landen met corruptie en gebrek
aan democratie. Moeilijk te definiëren want elk globaal noorden heeft
en globaal zuiden door de relatie kern vs. periferie. Ook een historische,
politieke en economische term.
Verloop in tijd:
 Voor WWII: raciaal concept
 KO: 1e wereld, ideologisch concept, 2e wereld: Sovjet, 3e wereld:
ontwikkelingslanden en oude kolonies
 1990: culturele aspect belangrijker
“Global South”
De manier waarop een bepaalde geografische regio vorm krijgt binnen
en vorm geeft aan een wereldsysteem; de globalisering
Nuttig omwille van gelijkaardige structurele kenmerken, dynamieken en
machtsrelaties
Aandacht voor economische ongelijkheid met het Globale Noorden
Derde Wereld
Eurocentrisme Machtsrelaties terug geworteld in de wereldbeeld. Wereld vanuit een
westers perspectief bekijken waarbij wij rationele mens zijn en dat is
anti-universeel.

Definitie: Onweerlegbare culturele verschillen die het verloop van de
geschiedenis van verschillende volkeren bepalen (Wij vs. Zij) waarbij het
Westen (liberale democratie) als universeel model wordt gezien en er
minder aandacht is voor de structurele dynamieken binnen een
wereldsysteem.

Ongelijke ontwikkeling Ene ontwikkeling is altijd ten koste van een andere ontwikkeling
(uneven development) Clash van ongelijke ontwikkeling die naast elkaar gebeurt.
Perceptie van ontwikkeling als een lineair proces (transitie):
• Ongelijke ontwikkeling (uneven development) als concept
verbindt armoede met rijkdom, sloppenwijken met skyscrapers,
het “Westen” met de rest van de wereld, verzet met financiële
crisis (bv. Occupy Wallstreet), enz. …
• Ontwikkeling en onderontwikkeling vallen samen en ze kunnen
niet afzonderlijk begrepen worden
Structurele verklaringen:
• De huidige globalisering is een kapitalistische globalisering
• Het is het resultaat van een historisch proces (o.a. kolonisering)
• Huidige vorm is ook niet onoverkomelijk, laat staan natuurlijk:
tot stand gekomen door menselijk handelen
• Aan de basis lag/ligt macht, geweld en conflict

Kritisch perspectief • Onderzoekers van de (geglobaliseerde) samenleving, staan ook
altijd in de (geglobaliseerde) samenleving
• Onderzoekers staan niet altijd op dezelfde manier in die
samenleving
• Neutraal en ‘objectief’ kunnen zijn, is misschien een luxe die

, veel onderzoekers (in/uit het Zuiden) niet hebben
Volgens Edward Said:
• Een kritische houding is geen goed nieuwsshow, maar altijd
ongemakkelijk, tegendraads, zelfs vervelend…
• Een kritische houding stelt autoriteit en macht altijd in vraag,
ondermijnt ze zelfs…
• Een kritische houding vertegenwoordigt die mensen en zaken
die gewoonlijk vergeten worden of onder de mat geveegd
worden, geeft hen een stem zonder in hun plaats te spreken

Les 2: de geboorte van een nieuw wereldsysteem
Zijderoute

Bronzen beelden van Benin Beelden die gebruikt werden om stereotypen te weerleggen

Tenochtitlan Hoofdstad van Mexico rond 11e eeuw
Technologische vooruitgang op verschillende plekken ontstaan
Aztekenrijk waarbij centrum was
Zheng He • He: admiraal van vloot
• In Slavernij maar enkel van vrijheid beroofd via geweld in functie
van politieke organisatie  uitbuiting en trans-Atlantische
slavenhandel
• Azië in kaart brengen
Mansa Moussa heerser van het Mali-Empire – 13-14de eeuw bekend tot in Europa als
machtig persoon
Mercantilisme Toenemende handel en ontwikkeling van het mercantilisme
• Meerwaarde uit (internationale) “handel”
• Goud en zilver als motor van de globalisering (ontstaan
geldeconomie)
• opkomst van de burgerij als klasse & de compagnie
• Materiële welvaart  politieke macht
Kenmerken:
• Technologische dominantie op zee
– Kogge  Karveel  Kraak
– Groter laadruim, kompas, stevenroer, etc. (technologie uit
China, Arabische wereld)
– Dominantie pas vanaf 16de-17de eeuw
• Superioriteit van transportmiddelen
– Het schip als een “world-changing machine”
• Kennis en controle over handelsroutes (militaire controle)
• Controle over de productie en omloop van edele metalen
– Opkomst van de Spaanse en Portugese maritieme rijken
– Exploitatie van de Latijns-Amerikaanse kolonies
Feodalisme Grote beschavingen waren feodale samenlevingen
• Landbouwsamenlevingen en controle van een aristocratische
klasse
• Politieke macht  materiële welvaart (tribuut of belasting)
• Overal vormen van proto-kapitalisme (steden en havens)

protokapitalisme Moderne kapitalisme en Europese hegemonie
• Nood aan grotere productie (fabriek en ontstaan van een