Inleiding sociologie en sociologische verbeelding
EXAMEN
Examenoefeningen : geen giscorectie/geen cesuur
- associatieoefening (koppeling kunnen maken - structuur van de lessen goed kennen)
- meerkeuzevragen (toepassingsvragen) ( als je vind dat 1 stelling fout is zet eronder in
potlood fout voor je te helpen) ( altijd 1 aanduiden geen meerdere)
- Begrippen ( op 2 manieren definities en woord geven + andere richting 10 concepten, kiezen
er 5 en uitleggen) ( je mag definities letterlijk vertellen maar mag ook met eigen woorden,
bepaalde woorden moeten wel vernoemd worden)
- Open vraag ( gaat over het leerprad)
Sociologie : wetenschap die maatschappelijke patronen en structuren bestudeert in hun
ontstaan, voortbestaan en veranderen + sociaal handelen van mensen in wisselwerking met
deze patronen en structuren
(staat niet in cursus)
● Leven niet op een eiland maar gelinkt met vaste land (de samenleving)
● Iedereen behoort tot verschillende groep van SL
● verbonden aan elkaar
● horen tot verschillende groepen in de samenleven = interrelationeel verband (staan in relatie
ten opzichte van elkaar)
vb. gezin, studenten
1. Macro : niet met iedereen in contact ( Belgische samenleving)
2. Meso : niveau van organisaties, instituties
3. Micro : kleinere groepen waar je veel contact mee hebt (vb. gezin, vrienden)
● Speelveld (is begrensd) : veel mensen volwaardig participeren aan de samenleving (vb. job,
rechten gebruiken)
→ kunnen niet volledig participeren, worden sociaal uitgesloten (vb.
armoede,schulden)
→ je wordt aan de zijlijn geduwd (vb. vluchten : niet meer kunnen wonen in eigen
land)
SPELERS
● Actoren/spelers (vb. mensen, organisaties, structuren)
● Verschillende rollen = specifieke functie toegewezen
● Sociale waardering : hoge/lage waardering die je krijgt als je een bepaalde rol gaat innemen
SPEL
● We gaan elkaar beïnvloeden bewust of onbewust
● samenkomen = sociaal handelen (zodra iemand aanwezig is word je bewust van een
andere en gaat afstemmen op anderen)
SPELREGELS
● geschreven en ongeschreven regels (hoe ga je om met elkaar)
● Socioloog = bekijken op een afstand en dit bestuderen
SOCIOLOGIE => SAMENLEVINGSKUNDE
● Door welke kenmerken worden de groepen gevormd
Sociologen interesse in :
1. Hoe leven mensen samen in allerhande sociale verbanden?
2. Wat zijn de kenmerken van die samenlevingsverbanden?
3. Door welke wetmatigheden worden ze gestuurd?
● Vis in het water = vis is niet bewust van het water
→ Leren kijken op een andere manier
1
, ! Impact hebben op de omgeving !
● Als je enkel observeert en zien wat zichtbaar is, ga je nooit het gedrag van
mensen volledig begrijpen → je gaat het gedrag niet kunnen verklaren
● Gedrag proberen te beschrijven en op zoek gaan naar de structuren achter het gedrag(niet
alleen kijken naar wat je ziet)
Sociologische verbeelding : Vermogen om persoonlijke ervaringen en uitdagingen te begrijpen in de
context van grotere maatschappelijke structuren en historische processen
→ het bewustzijn dat onze individuele ervarings- en belevingswereld verband
houd met de bredere samenleving
● Economische recessie = met de economie gaat het niet goed
HET DAGELIJKSE LEVEN DOOR DE BRIL VAN DE SOCIOLOOG
3 componenten :
1. Geschiedenis
↳ leert hoe de samenleving tot stand kwam en hoe het verandert
↳ moeten het verleden kennen om te begrijpen wat vandaag gebeurt
2. Biografie : gelinkt aan sociale relaties die je hebt
↳ gebeurtenissen in ons persoonlijk leven die ons hebben gemaakt zoals we nu zijn
vb. Welke rol speelt onze waarneming van onze omgeving?
3. Sociale structuur
↳ gaat over instituties ( kerk, vakbonden, scholen) dat ons leven bepaalt
↳ Hoe werken ze?
● Geen individuele keuze’s : ouders, leerkrachten
→ sociale relaties (vrienden)
→ veel meer jongeren de kans om deze keuze te maken
● Sociale relaties : belgische samenleving ( onstaan door historische momenten)
● Kijken niet naar individuen, maar naar patronen
vb. waarom beginnen mensen pas aan hun 38 jaar aan kinderen
OVER ETEN EN DRINKEN
= Primaire behoeften
● gekoppeld aan de sociale structuur
● Samenleving verandert (meer opties) : koken is niet alleen meer om te voorzien in de
primaire behoeften, maar is een belangrijke vrijetijdsbesteding geworden
● Historisch = veel veranderd (koffiehuizen waren verzamelplekken waar men kon
discussiëren met elkaar)
vb. kookboeken zien er anders uit dan 20 jaar geleden
Statussymbool : een symbool , dat verwijst naar de status
vb. rijkdom, macht (vb. keuken design)
1.1.2. OVER SPORT
vb. golf, skiën, paardrijden (dure sporten)
● Link tussen sociaal systeem en welke sport dat je speelt
● Finesse en lichaamscontact vermijden (hogere klassen)
vb. hockey, tennis
2
, ● Ruwere sporten (boksen) + ( arbeidersklasse) → meer contact
OVER LIFESTYLE EN LIJFSTIJL
Levensstijl : De manier waarop mensen hun leven inrichten. Wat je belangrijk vindt en welk beeld jij
wil geven aan je omgeving
bv. hobby, muziek, uiterlijk.
● Beïnvloed door samenleving : cultuur, massamedia, omgeving
● meedoen met laatste trends : tik toks, insta-post
● Lifestylebladen geven ze informatie niet over wat men is, maar wat men lijkt (tonen wat ideaal
is, maar in werkelijkheid is dit niet)
Onderzoek naar alle klassen & hoe vrouwen hun rijkdom anders tonen
→ vroeger : rijkdom materieel tonen
vb. gouden lepels wanneer bezoek kwam
● Hogere klassen wil rijkdom niet meer tonen (meer subtieler)
→ willen tonen hoe ze denken, de juiste visie, bezig zijn duurzaamheid
( vb. grijs is het nieuwe modekleur, maar de rijkere kant gaan subtiele paarse
kant ) → onderscheiden van anderen
OVER LIEFDE
= liefde is blind
● Partner kiezen waar je veel gemeenschappelijk hebt (verkleint risico op conflicten)
→ vb. van in een vriendengroep
● Mensen huwen vaak binnen dezelfde religieuze overtuiging, opleiding,...
● Soms gericht gaan kiezen met dezelfde sociale structuren
● Sociale druk : gearrangeerde huwelijken of werkt subtieler (door vrienden of roddels)
● Mogelijkheid om een partner te vinden in eigen kring groter is naarmate de kring groter wordt
● Eremoord gepleegd ( vandaag op de dag nog) : verliefden ingaan tegen de cultuur van de
gemeenschap
● Leven is niet makkelijk voor wie verliefd wordt op iemand van hetzelfde geslacht
● Transgenders/holibi’s :
→ vaak te maken met mishandelingen, pesterijen
→ overtreden nog altijd de regels van heteronormativiteit
→ verliefdheid wordt dus sociaal gestuurd
1.1.5.CONTINGENT MAAR NIET ARBITRAIR (EXAMEN !!!)
● samenleving verandert : niets blijft gelijk
● arbitrair = toevallig
● contingent = Verwijst naar de maatschappelijke context die ook anders kon geweest zijn. Dat
wil niet zeggen dat die context arbitrair zou zijn.
→ vb. hoe we ons eten maken, kleren wassen, drinken
● Ons leven is niet arbitrair
● Mensen hebben behoefte aan roesmiddelen (alcohol en drugs)
● Sociologen zoeken naar factoren die verklaren dat de gewoonten, waarden in de
samenleving zich zo en niet anders ontwikkelen
3
, EEN STAP VERDER : SOCIOLOGISCHE BLIK DOET BETER BEGRIJPEN
ECHTSCHEIDING
● Gevolgen voor onze samenleving
1. eenoudergezinnen hebben het vaak zeer moeilijk
vb. financieel moeilijk
2. impact op woningmarkt ( meer huizen weg)
3. kan problemen geven bij het kind (vb. leerachterstand)
4. Historische pril : samenleving verbinden aan de context
5. Druk om samen te blijven is minder (taboe is weg) +
( Scheidingsprocedures zijn verkort)
● Echtscheiding is een sociaal feit
● Sociale omstandigheden waaronder mensen scheiden, trouwen
1. echtgenoten economische onafhankelijk (man en vrouw verdienen zelf eigen geld)
2. Minder sociale druk om samen te blijven voor de kinderen
3. Langere levensverwachting (mensen leven langer)
4. Verandering in de wetgeving (makkelijker scheiden)
5. Druk van de lockdowns (24/7 bij elkaar)
Latente deprivatiemodel : Model van Marie Jahoda waarin ze stelt dat betaalde arbeid, naast de
bekende manifeste functie (een inkomen en andere materiële voordelen verwerven), ook een
aantal latente, verborgen functies bezit.
ZIEKTE EN DOOD
● Ontwikkeling welvaartsstaan : ongelijkheid en gezondheidszorg
→ niet gebeurt
● Lagere klassen minder gezonde jaren & sterven vroeger
● Financiële beperktheid : niet gezond, woning, weinig voeding
→ chronische stress ontstaat
Sociaaleconomische status (SES) = indicator die iemands (hogere of lagere) plaats in de
samenleving aanduidt en die wordt gemeten a.d.h.v. het onderwijsniveau, het beroep en het inkomen
( waar je een plekje in de samenleving hebt vb. hoge/lage klassen)
● SES als verklaring : aantal factoren waardoor mensen sneller ziek/doodgaan
→ bv. leef- en arbeidsomstandigheden,levensstijl, kennis
Maatschappelijke patronen en structuren :
1. Positionele dimensie : sociaal netwerk
2. Symbolische structuren/cultuurpatronen : gaat over opvattingen
vb. wat we lelijk vinden, wat we willen verbieden in de samenleving
→ impact op het sociaal handelen : betekenis afstemmen op een ander
Sociaal handelen : betekenisvol betrokken is op dat van de anderen, en kan gericht zijn op verleden,
heden en toekomst. Hoeft niet over samenwerking te gaan; ook strijd is sociaal handelen. Niet alle
handelen in de publieke ruimte is sociaal handelen en ook niet-handelen kan sociaal handelen zijn.
vb. vechten, pesten, terrorisme
HOOFDSTUK 2
SAMENLEVING = COMPLEX
4
EXAMEN
Examenoefeningen : geen giscorectie/geen cesuur
- associatieoefening (koppeling kunnen maken - structuur van de lessen goed kennen)
- meerkeuzevragen (toepassingsvragen) ( als je vind dat 1 stelling fout is zet eronder in
potlood fout voor je te helpen) ( altijd 1 aanduiden geen meerdere)
- Begrippen ( op 2 manieren definities en woord geven + andere richting 10 concepten, kiezen
er 5 en uitleggen) ( je mag definities letterlijk vertellen maar mag ook met eigen woorden,
bepaalde woorden moeten wel vernoemd worden)
- Open vraag ( gaat over het leerprad)
Sociologie : wetenschap die maatschappelijke patronen en structuren bestudeert in hun
ontstaan, voortbestaan en veranderen + sociaal handelen van mensen in wisselwerking met
deze patronen en structuren
(staat niet in cursus)
● Leven niet op een eiland maar gelinkt met vaste land (de samenleving)
● Iedereen behoort tot verschillende groep van SL
● verbonden aan elkaar
● horen tot verschillende groepen in de samenleven = interrelationeel verband (staan in relatie
ten opzichte van elkaar)
vb. gezin, studenten
1. Macro : niet met iedereen in contact ( Belgische samenleving)
2. Meso : niveau van organisaties, instituties
3. Micro : kleinere groepen waar je veel contact mee hebt (vb. gezin, vrienden)
● Speelveld (is begrensd) : veel mensen volwaardig participeren aan de samenleving (vb. job,
rechten gebruiken)
→ kunnen niet volledig participeren, worden sociaal uitgesloten (vb.
armoede,schulden)
→ je wordt aan de zijlijn geduwd (vb. vluchten : niet meer kunnen wonen in eigen
land)
SPELERS
● Actoren/spelers (vb. mensen, organisaties, structuren)
● Verschillende rollen = specifieke functie toegewezen
● Sociale waardering : hoge/lage waardering die je krijgt als je een bepaalde rol gaat innemen
SPEL
● We gaan elkaar beïnvloeden bewust of onbewust
● samenkomen = sociaal handelen (zodra iemand aanwezig is word je bewust van een
andere en gaat afstemmen op anderen)
SPELREGELS
● geschreven en ongeschreven regels (hoe ga je om met elkaar)
● Socioloog = bekijken op een afstand en dit bestuderen
SOCIOLOGIE => SAMENLEVINGSKUNDE
● Door welke kenmerken worden de groepen gevormd
Sociologen interesse in :
1. Hoe leven mensen samen in allerhande sociale verbanden?
2. Wat zijn de kenmerken van die samenlevingsverbanden?
3. Door welke wetmatigheden worden ze gestuurd?
● Vis in het water = vis is niet bewust van het water
→ Leren kijken op een andere manier
1
, ! Impact hebben op de omgeving !
● Als je enkel observeert en zien wat zichtbaar is, ga je nooit het gedrag van
mensen volledig begrijpen → je gaat het gedrag niet kunnen verklaren
● Gedrag proberen te beschrijven en op zoek gaan naar de structuren achter het gedrag(niet
alleen kijken naar wat je ziet)
Sociologische verbeelding : Vermogen om persoonlijke ervaringen en uitdagingen te begrijpen in de
context van grotere maatschappelijke structuren en historische processen
→ het bewustzijn dat onze individuele ervarings- en belevingswereld verband
houd met de bredere samenleving
● Economische recessie = met de economie gaat het niet goed
HET DAGELIJKSE LEVEN DOOR DE BRIL VAN DE SOCIOLOOG
3 componenten :
1. Geschiedenis
↳ leert hoe de samenleving tot stand kwam en hoe het verandert
↳ moeten het verleden kennen om te begrijpen wat vandaag gebeurt
2. Biografie : gelinkt aan sociale relaties die je hebt
↳ gebeurtenissen in ons persoonlijk leven die ons hebben gemaakt zoals we nu zijn
vb. Welke rol speelt onze waarneming van onze omgeving?
3. Sociale structuur
↳ gaat over instituties ( kerk, vakbonden, scholen) dat ons leven bepaalt
↳ Hoe werken ze?
● Geen individuele keuze’s : ouders, leerkrachten
→ sociale relaties (vrienden)
→ veel meer jongeren de kans om deze keuze te maken
● Sociale relaties : belgische samenleving ( onstaan door historische momenten)
● Kijken niet naar individuen, maar naar patronen
vb. waarom beginnen mensen pas aan hun 38 jaar aan kinderen
OVER ETEN EN DRINKEN
= Primaire behoeften
● gekoppeld aan de sociale structuur
● Samenleving verandert (meer opties) : koken is niet alleen meer om te voorzien in de
primaire behoeften, maar is een belangrijke vrijetijdsbesteding geworden
● Historisch = veel veranderd (koffiehuizen waren verzamelplekken waar men kon
discussiëren met elkaar)
vb. kookboeken zien er anders uit dan 20 jaar geleden
Statussymbool : een symbool , dat verwijst naar de status
vb. rijkdom, macht (vb. keuken design)
1.1.2. OVER SPORT
vb. golf, skiën, paardrijden (dure sporten)
● Link tussen sociaal systeem en welke sport dat je speelt
● Finesse en lichaamscontact vermijden (hogere klassen)
vb. hockey, tennis
2
, ● Ruwere sporten (boksen) + ( arbeidersklasse) → meer contact
OVER LIFESTYLE EN LIJFSTIJL
Levensstijl : De manier waarop mensen hun leven inrichten. Wat je belangrijk vindt en welk beeld jij
wil geven aan je omgeving
bv. hobby, muziek, uiterlijk.
● Beïnvloed door samenleving : cultuur, massamedia, omgeving
● meedoen met laatste trends : tik toks, insta-post
● Lifestylebladen geven ze informatie niet over wat men is, maar wat men lijkt (tonen wat ideaal
is, maar in werkelijkheid is dit niet)
Onderzoek naar alle klassen & hoe vrouwen hun rijkdom anders tonen
→ vroeger : rijkdom materieel tonen
vb. gouden lepels wanneer bezoek kwam
● Hogere klassen wil rijkdom niet meer tonen (meer subtieler)
→ willen tonen hoe ze denken, de juiste visie, bezig zijn duurzaamheid
( vb. grijs is het nieuwe modekleur, maar de rijkere kant gaan subtiele paarse
kant ) → onderscheiden van anderen
OVER LIEFDE
= liefde is blind
● Partner kiezen waar je veel gemeenschappelijk hebt (verkleint risico op conflicten)
→ vb. van in een vriendengroep
● Mensen huwen vaak binnen dezelfde religieuze overtuiging, opleiding,...
● Soms gericht gaan kiezen met dezelfde sociale structuren
● Sociale druk : gearrangeerde huwelijken of werkt subtieler (door vrienden of roddels)
● Mogelijkheid om een partner te vinden in eigen kring groter is naarmate de kring groter wordt
● Eremoord gepleegd ( vandaag op de dag nog) : verliefden ingaan tegen de cultuur van de
gemeenschap
● Leven is niet makkelijk voor wie verliefd wordt op iemand van hetzelfde geslacht
● Transgenders/holibi’s :
→ vaak te maken met mishandelingen, pesterijen
→ overtreden nog altijd de regels van heteronormativiteit
→ verliefdheid wordt dus sociaal gestuurd
1.1.5.CONTINGENT MAAR NIET ARBITRAIR (EXAMEN !!!)
● samenleving verandert : niets blijft gelijk
● arbitrair = toevallig
● contingent = Verwijst naar de maatschappelijke context die ook anders kon geweest zijn. Dat
wil niet zeggen dat die context arbitrair zou zijn.
→ vb. hoe we ons eten maken, kleren wassen, drinken
● Ons leven is niet arbitrair
● Mensen hebben behoefte aan roesmiddelen (alcohol en drugs)
● Sociologen zoeken naar factoren die verklaren dat de gewoonten, waarden in de
samenleving zich zo en niet anders ontwikkelen
3
, EEN STAP VERDER : SOCIOLOGISCHE BLIK DOET BETER BEGRIJPEN
ECHTSCHEIDING
● Gevolgen voor onze samenleving
1. eenoudergezinnen hebben het vaak zeer moeilijk
vb. financieel moeilijk
2. impact op woningmarkt ( meer huizen weg)
3. kan problemen geven bij het kind (vb. leerachterstand)
4. Historische pril : samenleving verbinden aan de context
5. Druk om samen te blijven is minder (taboe is weg) +
( Scheidingsprocedures zijn verkort)
● Echtscheiding is een sociaal feit
● Sociale omstandigheden waaronder mensen scheiden, trouwen
1. echtgenoten economische onafhankelijk (man en vrouw verdienen zelf eigen geld)
2. Minder sociale druk om samen te blijven voor de kinderen
3. Langere levensverwachting (mensen leven langer)
4. Verandering in de wetgeving (makkelijker scheiden)
5. Druk van de lockdowns (24/7 bij elkaar)
Latente deprivatiemodel : Model van Marie Jahoda waarin ze stelt dat betaalde arbeid, naast de
bekende manifeste functie (een inkomen en andere materiële voordelen verwerven), ook een
aantal latente, verborgen functies bezit.
ZIEKTE EN DOOD
● Ontwikkeling welvaartsstaan : ongelijkheid en gezondheidszorg
→ niet gebeurt
● Lagere klassen minder gezonde jaren & sterven vroeger
● Financiële beperktheid : niet gezond, woning, weinig voeding
→ chronische stress ontstaat
Sociaaleconomische status (SES) = indicator die iemands (hogere of lagere) plaats in de
samenleving aanduidt en die wordt gemeten a.d.h.v. het onderwijsniveau, het beroep en het inkomen
( waar je een plekje in de samenleving hebt vb. hoge/lage klassen)
● SES als verklaring : aantal factoren waardoor mensen sneller ziek/doodgaan
→ bv. leef- en arbeidsomstandigheden,levensstijl, kennis
Maatschappelijke patronen en structuren :
1. Positionele dimensie : sociaal netwerk
2. Symbolische structuren/cultuurpatronen : gaat over opvattingen
vb. wat we lelijk vinden, wat we willen verbieden in de samenleving
→ impact op het sociaal handelen : betekenis afstemmen op een ander
Sociaal handelen : betekenisvol betrokken is op dat van de anderen, en kan gericht zijn op verleden,
heden en toekomst. Hoeft niet over samenwerking te gaan; ook strijd is sociaal handelen. Niet alle
handelen in de publieke ruimte is sociaal handelen en ook niet-handelen kan sociaal handelen zijn.
vb. vechten, pesten, terrorisme
HOOFDSTUK 2
SAMENLEVING = COMPLEX
4
