Samenvatting Grondwettelijk Recht - Verhoudingen in de Gelaagde Rechtsorde (KUL Rechten)

Verhoudingen tussen rechtsnormen van de internationale, Europese en nationale rechtsordes

REGELS

MONISTISCH STELSEL
 Eén rechtssysteem waarbij internationaal recht interne werking heeft;
 Rechtstreekse toepasselijkheid & directe werking: geen omzettingswet nodig om deel uit te maken van interne
rechtsorde en direct inroepbaar voor de nationale rechter;
 Voorrang: lex superior derogat legi inferiori-beginsel waarbij strijdig nationaal recht buiten toepassing wordt gelaten;
 Voordelen: systeem dat beste toelaat internationaalrechtelijke verplichtingen na te komen (particulieren beroepen
zich direct op werkende bepalingen), snelle en efficiënte toepassing, minder kans op conflicten, bescherming van
rechten;
 Nadelen: minder nationale soevereiniteit, minder democratische controle, moeilijk te wijzigen.

DUALISTISCH STELSEL
 Afzonderlijke rechtssferen
 Onrechtstreekse toepasselijkheid & indirecte werking: omzetting nodig om van kracht te zijn op nationaal niveau;
 Lex posterior-beginsel: internationaal/EU norm kan buiten spel worden gezet door latere wetgeving;
 Voordelen: bescherming nationale soevereiniteit, democratieargument (verdrag goedkeuren via omzettingswet) ,
flexibiliteit (aanpassing);
 Nadelen: langzamere implementatie (kans op discriminatie hoger), risico op inconsistentie, beperkte
rechtsbescherming voor burgers.

VOORBEELD: DOORWERKING EVRM IN NATIONALE RECHTSORDES
 VK is sinds 1953 partij bij EVRM;
 EVRM maakt pas deel uit van nationale rechtsorde sinds aannemen van Human Rights act in 1998;
 Na 1953 konden particulieren zich enkel beroepen op Europees Hof voor Rechten van Mens;
 Na 1998 kon nationale rechter overheidshandelingen toetsen aan in wet aangenomen verdragsrechten;
 Stel dat nationale wetgeving mensrechten zou schenden, kan deze niet ongeldig worden verklaard door rechter
wegens Sovereignty of Parliament: rechter moet dan wet zo veel mogelijk verdragsconform interpreteren en als dat
niet gaat brengt rechter een verklaring uit (‘wet is strijdig’).

Internationaal perspectief
 In beginsel neutraal;
 Nationale (grondwet)gever is vrij om te bepalen hoe staat aan zijn internationale verplichtingen gevolg geeft;
 Pacta sunt servanda (art 26 WVV): verbindt verdragsstaat met elke in werking getreden verdrag en moet GT worden
uitgevoerd, verdragsstaat mag zich niet beroepen op bepalingen van zijn nationaal recht om niet-uitvoering van
verdrag te rechtvaardigen (art 27 WVV, §1);
 Internationaal recht heeft voorrang op nationaal recht;
 Internationaalrechtelijke aansprakelijkheid bij niet-nakoming van verdrag, maar bij onmiskenbare strijdigheid met
nationaal recht (=van fundamentele belang voor nationaal recht) kan men beroepen op (art 46 WVV).

EU-perspectief
 Grondslag van normatieve kracht van het EU-recht is in het EU-recht zelf gelegen;
 Europese rechtsorde heeft autonoom/zelf-referentieel karakter.

RECHTSTREEKSE TOEPASSELIJHEID – VAN GEND & LOOS (1963, HVJ)
 EU-recht maakt automatisch deel uit van de nationale rechtsorde;
 Lidstaten hebben soevereiniteit/bevoegdheden overgedragen;
 EU-recht is onafhankelijk van de nationale wetgeving;
 Bijzonder karakter, want anders dan ‘gewone’ verdragen;
 Arrest - ‘Geen wettelijke tussenkomst der staten behoeft’, arrest betreft art 30 VWEU.

DIRECTE WERKING – VAN GEND & LOOS (1963, HVJ)
 Burgers van lidstaten ontlenen rechten die ze voor hun nationale rechters kunnen inroepen;
 Gelet op geest, inhoud, bewoordingen, zijn EU-verdragen meer als overeenkomsten, want ze belangen de burgers van
lidstaten rechtstreeks aan;
 Objectieve criteria: onvoorwaardelijk en duidelijk;
 Subjectief criterium: intentie om door verdrag gebonden te worden;
 Interne gevolgen voor de lidstaat;