Samenvatting De burger en het recht

De burger en het recht

Module 1: de persoon

1. Begrip persoon
o Juridische wereld = wereld van personen
 ben je geen persoon, dan besta je niet
o = Geen wettelijke definitie
o Persoon = houder van rechten en plichten
 een persoon is iemand of iets dat rechten en plichten kan hebben
in het rechtsverkeer.

Soorten personen:

1. Natuurlijke persoon: een mens, een individueel persoon.
 levend; dus geen embryo of een lijk
2. Rechtspersoon: een juridische constructie
Bv. Organisatie of instelling (OCMW) die als rechtssubject kan
functioneren

Basisonderscheid tot 2021

Personen – Rechtssubject Voorwerpen – Rechtsobject
Houder van rechten en plichten Object waarop rechten worden
 Natuurlijk persoon uitgeoefend of ten aanzien
 Rechtspersoon waarvan plichten gelden
 Dieren
 Natuur
 Producten…


Vanaf 2021: extra categorie

Dieren
Dieren hebben een gevoeligheid en biologische noden (art
3;39 BW)


Voor 2021:

o Voorwerpen en dieren zouden geen personen kunnen zijn omdat zij,
anders dan mensen, niet in staat zouden zijn om als denkend en
voelend wezen rechten en plichten op te nemen en zo hun stoffelijke
wereld te controleren
o Voorwerpen en dieren hebben geen bevoegdheden noch rechten, ze
zijn slechts het voorwerp van rechten en plichten van personen
o De tweedeling personen en voorwerpen staat in toenemende mate
onder druk!

,Dieren:

o 3de categorie van entiteit naast persoon en voorwerp
o MAAR: de regels m.b.t de lichamelijke goederen zijn van toepassing
 praktisch weinig nut
 volgens Art. 3:39 BW gelden voor zulke entiteiten toch de
regels van lichamelijke goederen. Dus juridisch behandel
je ze toch bijna hetzelfde als dingen/voorwerpen. = dus
praktisch overbodi

 Symbolische betekenis: Door zo’n aparte categorie te
maken, erkent de wet de speciale status van zulke entiteiten, ook al
verandert dat niet veel aan hoe ze juridisch behandeld worden.



Andere dragers van het leven: lucht, aarde, water, planten, bomen,..

o Objectiefrechtelijke bescherming = wetten die deze dingen
beschermen ook al zijn het geen rehtspersonen
 meer aandacht sinds de SDG’s van de VN
o Gelden nu ook plichten tegenover deze objecten: bv. Milieuregels
 dus: ze krijgen bescherming, ookal zijn ze geen personen

Alle levende mensen = rechtsbekwaam
= bekwaam om rechten en plichten te hebben

o Het is verboden mensen volledig rechtsonbekwaam te
maken
 Burgerlijke dood werd in 1831 in de Grondwet verboden
= was een straf waarbij men door de overheid als dood werd
beschouwd.
Men was niet langer een rechtssubject en werd
rechtsonbekwaam. Juridisch gezien bestond de persoon niet
meer en werd zijn natuurlijke persoonlijkheid ontnomen.
 Slavernij is verboden

o Gedeeltelijke rechtsonbekwaamheid kan wel
 Iemand bezit slechts een gedeelte van de recchten en de plichten
 In kader van specifieke context; bv
 Vreemdelingen in bepaalde situaties

,  Sommige strafrechterlijk veroordeelden worden ontzet uit de
burgerlijke en politieke rechten



2.De natuurlijke persoon

Geboorte en NIET de verwekking

o Embryo/ foetus
 geen persoon of rechtssubject
 rechtsobject maar met bijzondere bescherming
Vb: ongeboren kind kan erkend worden, recht op schadevergoeding,
…

Art 4.4 BW: erfrecht & ongeboren kind

o Niet erfgerechtigd = het kind dat nog niet verwekt is
o Erfgerechtigd = het kind dat verwekt is = a contrario:
 Het kind moet levend en levensvatbaar geboren worden
 Het kind moet verwekt zijn voor het overlijden van de erflater
 wet houdt een wettelijke verwekkingstermijn aan



MBV-wet (Medische Begeleide Voortplanting)

Abortus

o Embryo of foetus heeft geen recht op leven & is geen houder van
rechten, geen persoon
o ‘abortus’ hoort juridisch tot het leerstuk met betrekking tot het
‘Zelfbeschikkingsrecht over de fysieke bestanddelen van het
lichaam’
 Zelfbeschikking over de fysieke bestandelen van het lichaam gaat
in principe in tegen de “OO” (= Openbare Orde)
 Daarom worden uitzonderingen op het verbod tot zelfbeschikking
zeer strikt beperkt



Abortuswet Belgie:

o 3 april 1990: abortus toegestaan binnen strafrecht
 Niet gelijk aan moord, want foetus is geen persoon.
o 15 oktober 2018: nieuwe wet (vanaf 8 nov 2018) →
 Abortus uit Strafwetboek gehaald
 Nu een medische handeling binnen gezondheidsrecht

Maar:

, o Er blijven sancties in de nieuwe wet voor als men de voorwaarden
overtreedt
o Dus in de praktijk is er weinig veranderd




Abortuswet

o Wettelijke voorwaarden
 Voor 12de week van de bevruchting
 Door een arts
 Informed consent: risico’s, alle andere opties
 6 dagen bedenktijd
 Info anticonceptiemethoden
o Indien voldaan = onweerlegbaar vermoeden van medische
noodzaak

Opmerkelijk bij de abortuswet:

o Uitzonderlijk ook na 12 weken zonder einddatum
Voorwaarden:
 Ernstig gevaar gezondheid vrouw
 Fysiek & psychisch
 Wanneer kind een uiterst zware ongeneeslijke kwaal heeft
 MAAR: ongeneeslijk  terminaal: het kind hoeft niet per se
op korte termijn te overlijden, maar de aandoening is
welblijvend en ernstig
o De biologishe vader speelt geen enkele rol
 Beslissing ligt volledig bij de vrouw

Nieuwe voorstellen:

o Termijn van 12 weken naar 18 weken optrekken
o Bedenktijd van 6 dagen inkorten