VOLLEDIGE samenvatting Academisch en Juridisch Nederlands

Academisch en juridisch Nederlands
Wat is goed Nederlands?
Taal varieert

 Diachroon (verticaal; door de tijd)
- Woordenschat
- Uitspraak
- Grammatica
o Evolueert het traagste; het minste
 Synchroon (horizontaal; verschillende varianten op dezelfde moment)
- Dialecten
- Regiolecten
o Grote groepen dialecten
- Sociolecten
o Taalvarianten van bepaalde sociale groepen

Standaardtaal

 Gestandaardiseerde variant:
- Codificatie
o Standaardtaal is gecodificeerd, want je kan het gaan opzoeken
- Normbepalend
- Publieke domein
 Onbewust maatschappelijk + bewust politiek gestuurd
 Differentiatie

1. Uniform
- Een standaardtaal is in principe uniform (weinig variatie) in de gemeenschap
waarin ze gebruikt wordt, en bevat bij voorkeur geen systematische variatie
die subgroepen aanduidt.
2. Gecodificeerd
- Een standaardtaal is in principe gecodificeerd of codificeerbaar in de zin dat de
spelregels van ‘goed’ of ‘slecht’ (of ‘algemeen’ vs ‘niet algemeen’) vastliggen
in grammatica’s en woordenboeken.
3. Prestigieus
- Een standaardtaal is prestigieus in de zin dat het gebruik van standaardtaal in
het algemeen met hoge opleiding, fraaie beschaving, goede manieren en
professionele competentie geassocieerd wordt, zowel voor de sprekers als door
niet-sprekers van die standaardtaal.

 Nederlandse Taalunie:
- Definieert standaardtaal: “De Nederlandse standaardtaal is het Nederlands dat
algemeen bruikbaar is in contacten met mensen buiten de eigen vertrouwde
omgeving (in zgn. secundaire relaties).”
o Thuis doe je wat je wilt, maar als je in professionele of publieke context
gaat opereren heb je standaardtaal nodig.
 Geografische + stilistische variatie:
- Vb. geografische variatie:
o Tussen België en Nederland is er bv. Een duidelijk geografische variatie,
zowel op het gebied van uitspraak, woordgebruik als zinsbouw.
o Nederlanders noemen bv. hun therapeut een ‘terapuit’, terwijl Belgen
het over een ‘terapeut’ hebben.
- Vb. stilistische variatie;
o Het verschil tussen geschreven en gesproken standaardtaal.
 Woorden als ingevolge, ofschoon en thans zijn bv. typisch voor
geschreven taal; in de gesproken taal zul je eerder door, hoewel
en nu horen.

,Standaardtaal als ui




 Je hebt een centrale kern van woorden en zinconstructies waaraan niemand
twijfelt of het correct is.
- Hoe verder je van het midden gaat, hoe meer twijfel dat er is over de
correctheid.
Wie bepaalt wat standaardtaal is?

 Standaardtaal is geen geconstrueerde taal, maar een levende taalvariëteit, die
vanzelf tot stand komt door een samenspel van maatschappelijke factoren en
gesproken en geschreven wordt door mensen met een zeker prestige in de
samenleving.
- De spraakmakende gemeente = een niet duidelijk af te bakenen groep
gezaghebbende schrijvers en sprekers die in de publieke, sociaal-culturele
sector een belangrijke rol spelen. Het taal gebruik van die groep taalgebruikers
wordt door anderen meestal onbewust, maar ook wel bewust als norm
geaccepteerd en krijgt op die manier de status van standaardtaal.
- Ideaal t.o.v. praktijk
Soorten taalnormen

Taalnormen spelen een rol bij het vastleggen van de taal.
1. Historische norm
- We vinden iets goed Nederlands, omdat het altijd al zo geweest is.
2. Autoriteitsnorm
- Dat is juist, want … heeft dat gebruikt.
- Puur de autoriteit van bepaalde instanties om iets te verantwoorden.
3. Logische norm
- Taal heeft een bepaalde logica
4. Statistische norm
- Kijkt naar hoeveel mensen het gebruiken en dat is dan onze norm.
5. Zuiverheidsnorm
- Kijken naar wat “echt” en zuiver Nederlands is en als het uit een andere taal
komt willen we het niet.
6. Effectnorm
- Zolang je verstaanbaar bent, gebruik je die vormen.
7. Esthetische norm
- Mensen die dingen kiezen omdat ze het mooi vinden.
 Effectnorm en statistische norm winnen altijd.

,Van Dale, 16e editie: inleiding

 Beperkt tot standaardtaal
- Basiswoorden staan erin.
- Woord er niet in = waarschijnlijk geen standaardtaal.

 Woorden die algemeen gebruikt worden, krijgen in dat woordenboek geen label.
- Kan je zonder problemen gebruiken.
 Woorden die in gebruik beperkt zijn, krijgen een label:
- Een label bij een woord, betekenis of verbinding betekent niet dat de taalvorm
in kwestie wordt afgekeurd:
o Het gebruik ervan in de standaardtaal kan in bepaalde
omstandigheden, bepaalde contexten, met bepaalde bedoelingen
zonder meer functioneel en dus volkomen verantwoord zijn.
- Gelabelde elementen kun je beter vermijden als je je standaardtaalgebruik een
neutraal karakter wil geven.

 Verschillende soorten labels:
- Vaktaallabels:
o Geven aan dat het woord voornamelijk tussen vakgenoten wordt
gebruikt
o Bv. juridisch
- Stilistische labels:
o Woord met bepaalde gevoelswaarde of woord dat tot een bepaald
stijlregister behoort.
o Bv. vulgair
- Tijdslabels
- Regiolabels:
o Bv. BE (België) en NL (Nederland)

 BE en NL:
- Worden gebruikt voor woorden die tot de Nederlandse standaardtaal in België
respectievelijk Nederland behoren. Als dergelijke woorden niet tot de
standaardtaal gerekend worden, is een extra label toegevoegd.
o Vroeger: alles wat Vlamingen zeiden dat Nederlanders niet begrepen =
fout.
Algemene Nederlandse Spraakkunst

(Lees dit stukje, p. 29-30, in het boekje)
 De Nederlandse Spraakkunst herkent dat er variatie is in onze standaardtaal.
 Is aan het afstappen dat de taal die alleen Vlamingen gebruiken fout is.
Algemene Nederlandse Spraakkunst: standaardtaal als ui




 Hoe verder je van de kern gaat, hoe dichter je bij het dialect zit.

, Taaladvies: uitleg

 Is een bepaalde variant standaardtaal of niet?
- We onderscheiden ‘standaardtaal’ (in het gehele taalgebied), ‘standaardtaal in
België’ en ‘standaardtaal in Nederland’
Taaladvies: voorbeeld

 Vraag:
- Is het beroep doen op of een beroep doen op?
 Antwoord:
- Een beroep doen is op standaardtaal, beroep doen op niet.
o Komt uit het Frans, omdat het daar geen lidwoord heeft, maar dat is dus
fout in het Nederlands.

Nederlands, Vlaams?
Huidige situatie

 De drie grote componenten:
1. Taalgedrag
2. Taalattitude
 Gaan vragen aan mensen welke taal dat ze spreken, vragen of ze vinden
dat ze Vlaams Nederlands spreken en wat ze ervan vinden.
3. Taalbeleid
 Taal dat men in de politiek aansturen.
Taalgedrag

 20e eeuw: succesvolle standaardisering
- Vanaf jaren 60; met de ABN kernen heek erg populair geworden.
 Overname en toenadering Noord-Nederlandse norm?
- Er werd vooral gekeken naar Nederland.
- Als je een Vlaams en Hollands artikel naar elkaar legt zie je zo goed als het
verschil niet.
 Opvallende variatie:
- Uitspraak
o Je hoort na twee zinnen of iemand van Vlaanderen of Nederland is.
o Woordenschat
 Afstand informele spreektaal – verzorgd Nederlands groter
- Vanaf dat je Vlamingen hoort spreken gaan die een bepaalde variant van het
Nederlands spreken die niet behoort tot de standaardtaal.