Communicatieve vaardigheden
COMMUNICATIE: BASISBEGRIPPEN ................................................................................................. 4
1.1 Inleiding – pagina 8-9 .............................................................................................................. 4
1.2 Het communicatieschema– pagina 9-11................................................................................. 5
1.3 Binnenkant – buitenkant – pagina 12-15 ................................................................................ 6
1.3.1 Het schema – pagina 12-14 ..................................................................................................... 6
1.3.2 Binnenkant en buitenkant in het communicatieproces – pagina14-15 ................................... 8
1.4 Inhouds – betrekkingsniveau – pagina 16 - 18 ...................................................................... 10
1.5 Eigenschappen van de communicatie – pagina 19-23 .......................................................... 12
1.5.1 Circulair proces – pagina 19 .................................................................................................. 12
1.5.2 Elk gedrag is communicatie – pagina 19-20 .......................................................................... 12
1.5.3 Elk spreken is steeds een dubbel spreken: inhouds- en betrekkingsniveau – pagina 21 ....... 13
1.5.4 Communicatie is zowel verbaal als non-verbaal – pagina 21 ................................................ 13
1.5.5 Communicatie is symmetrisch of aanvullend – pagina 21-22 ............................................... 13
1.5.6 Uit een boodschap haalt elk zijn eigen waarheid – pagina 22-23 ......................................... 14
1.6 Non-verbale communicatie – pagina 24 – 32 ....................................................................... 14
1.6.1 De verschillende aspecten van non-verbale communicatie – pagina 24 – 28 ....................... 14
1.6.2 De rol van non-verbale communicatie – pagina 29 - 32 ........................................................ 16
1.7 Wat zorgt voor een goede zelfexpressie? - pagina 33 .......................................................... 17
ROOS VAN LEARY – GEEN EXAMEN , WEL TAAK ............................................................................ 18
HET BEWUST GEVEN VAN EEN MENING – pagina 42-49 ................................................................ 18
1.8 Wat speelt in dit proces een rol? – pagina 42 ....................................................................... 18
1.8.1 Factoren bij jezelf – pagina 42 ............................................................................................... 18
1.8.2 Factoren bij de ander – pagina 43 ......................................................................................... 19
1.8.3 Factoren in de context – pagina 44 ....................................................................................... 20
1.9 Bewust beïnvloeden…. Wat wil ik? – pagina 46 -49 .............................................................. 20
1.9.1 VRAAG 1: WAT WIL IK? – pagina 46 .................................................................................... 20
1.9.2 VRAAG 2: STA IK ACHTER WAT IK WIL? - pagina 46 ............................................................ 20
1.9.3 VRAAG 3: WIE IS DE ANDER? – pagina 47 ........................................................................... 21
1.9.4 VRAAG 4: MAG DE ANDERE WETEN WAT IK WIL? – pagina 47 ........................................... 21
1
,1.9.5 VRAAG 5: HEB IK HET RECHT DIT TE WILLEN? – pagina 48 .................................................. 21
1.9.6 VRAAG 6: WAT ZIJN DE VOORDELEN ALS IK BEREIK WAT IK WIL? – pagina 48 .................... 21
1.9.7 VRAAG 7: WAT ZIJN DE NADELEN ALS IK BEREIK WAT IK WIL? – pagina 48 ........................ 22
1.9.8 VRAAG 8: WAT ZIJN DE GEVOLGEN ALS IK NIET HANDEL? – pagina 49 .............................. 22
ONTVANGEN EN GEVEN VAN FEEDBACK ....................................................................................... 22
1.10 Wat is feedback? ................................................................................................................... 22
1.11 Het Johari-venster ................................................................................................................. 23
1.11.1 De vrije ruimte ....................................................................................................................... 24
1.11.2 De blinde vlek ........................................................................................................................ 24
1.11.3 De verborgen ruimte ............................................................................................................. 24
1.11.4 Het onbekende zelf (onbewuste) ........................................................................................... 24
1.12 Regels voor het geven en ontvangen van feedback .............................................................. 26
1.12.1 Voor het geven van (positieve en negatieve) feedback: ........................................................ 26
1.12.2 Voor het ontvangen van (positieve en negatieve) feedback ................................................. 28
GEWELDLOZE COMMUNICATIE ..................................................................................................... 29
1.13 Inleiding ................................................................................................................................. 29
1.14 Geweldloze communicatie en assertiviteit ........................................................................... 29
1.15 Model geweldloze communicatie ......................................................................................... 31
1.15.1 Stap 1 = Waarneming (zonder oordeel)................................................................................. 33
1.15.2 Stap 2 = Gevoelens (herkennen, erkennen, uitdrukken). ....................................................... 34
1.15.3 Stap 3 = Behoefte(n) (verantwoordelijkheid nemen voor je gevoelens) ................................ 35
1.15.4 Stap 4 = Verzoek. ................................................................................................................... 36
1.15.5 Tot slot nog enkele belangrijke bedenkingen ........................................................................ 38
OEFENINGEN ................................................................................................................................. 39
1.16 Oefeningen rond communicatieschema: .............................................................................. 39
1.17 Oefening binnenkant – buitenkant ....................................................................................... 39
1.18 Oefening inhouds-betrekkingsniveau ................................................................................... 39
1.19 Oefening rond non-verbale communicatie ........................................................................... 39
1.20 Oefening rond goede zelfexpressie ....................................................................................... 39
1.21 Oefeningen Roos van Leary ................................................................................................... 39
1.22 Oefening op bewust beïnvloeden ......................................................................................... 39
2
,1.23 Oefening op geven van feedback .......................................................................................... 39
1.24 Oefening rond assertiviteit .................................................................................................... 39
1.25 Oefening op geweldloos communiceren............................................................................... 39
3
, COMMUNICATIE: BASISBEGRIPPEN
1.1 Inleiding – pagina 8-9
PPT
Wat is communicatie?
› Uitwisselen van informatie
› In relaties
› Verbaal/nonverbaal
› Misverstanden
› Elk gedrag is communicatie
› Nut van communicatie
› Communicatieschema
Boek
De uitwisseling van informatie van het ene levende wezen met het andere.
› Elk gedrag is communicatie:
Een paar voorbeelden:
§ “ Ik werd gek van zijn traag tempo…”
§ “ Het werd tijd dat Jan iets zei: door te zwijgen gaf hij de indruk akkoord te gaan met
het laatkomen van Miet.”
§ Mieke lust dit niet: ik zie het aan haar reactie!
› Nut van communicatie
§ Door middel van communicatie treedt de mens in contact met anderen en gaat hij
relaties aan.
§ De capaciteit om te communiceren stelt ons in staat om behoeften kenbaar te maken,
frustraties te uiten, vriendschappen te sluiten, een geliefde te vinden,...
4
COMMUNICATIE: BASISBEGRIPPEN ................................................................................................. 4
1.1 Inleiding – pagina 8-9 .............................................................................................................. 4
1.2 Het communicatieschema– pagina 9-11................................................................................. 5
1.3 Binnenkant – buitenkant – pagina 12-15 ................................................................................ 6
1.3.1 Het schema – pagina 12-14 ..................................................................................................... 6
1.3.2 Binnenkant en buitenkant in het communicatieproces – pagina14-15 ................................... 8
1.4 Inhouds – betrekkingsniveau – pagina 16 - 18 ...................................................................... 10
1.5 Eigenschappen van de communicatie – pagina 19-23 .......................................................... 12
1.5.1 Circulair proces – pagina 19 .................................................................................................. 12
1.5.2 Elk gedrag is communicatie – pagina 19-20 .......................................................................... 12
1.5.3 Elk spreken is steeds een dubbel spreken: inhouds- en betrekkingsniveau – pagina 21 ....... 13
1.5.4 Communicatie is zowel verbaal als non-verbaal – pagina 21 ................................................ 13
1.5.5 Communicatie is symmetrisch of aanvullend – pagina 21-22 ............................................... 13
1.5.6 Uit een boodschap haalt elk zijn eigen waarheid – pagina 22-23 ......................................... 14
1.6 Non-verbale communicatie – pagina 24 – 32 ....................................................................... 14
1.6.1 De verschillende aspecten van non-verbale communicatie – pagina 24 – 28 ....................... 14
1.6.2 De rol van non-verbale communicatie – pagina 29 - 32 ........................................................ 16
1.7 Wat zorgt voor een goede zelfexpressie? - pagina 33 .......................................................... 17
ROOS VAN LEARY – GEEN EXAMEN , WEL TAAK ............................................................................ 18
HET BEWUST GEVEN VAN EEN MENING – pagina 42-49 ................................................................ 18
1.8 Wat speelt in dit proces een rol? – pagina 42 ....................................................................... 18
1.8.1 Factoren bij jezelf – pagina 42 ............................................................................................... 18
1.8.2 Factoren bij de ander – pagina 43 ......................................................................................... 19
1.8.3 Factoren in de context – pagina 44 ....................................................................................... 20
1.9 Bewust beïnvloeden…. Wat wil ik? – pagina 46 -49 .............................................................. 20
1.9.1 VRAAG 1: WAT WIL IK? – pagina 46 .................................................................................... 20
1.9.2 VRAAG 2: STA IK ACHTER WAT IK WIL? - pagina 46 ............................................................ 20
1.9.3 VRAAG 3: WIE IS DE ANDER? – pagina 47 ........................................................................... 21
1.9.4 VRAAG 4: MAG DE ANDERE WETEN WAT IK WIL? – pagina 47 ........................................... 21
1
,1.9.5 VRAAG 5: HEB IK HET RECHT DIT TE WILLEN? – pagina 48 .................................................. 21
1.9.6 VRAAG 6: WAT ZIJN DE VOORDELEN ALS IK BEREIK WAT IK WIL? – pagina 48 .................... 21
1.9.7 VRAAG 7: WAT ZIJN DE NADELEN ALS IK BEREIK WAT IK WIL? – pagina 48 ........................ 22
1.9.8 VRAAG 8: WAT ZIJN DE GEVOLGEN ALS IK NIET HANDEL? – pagina 49 .............................. 22
ONTVANGEN EN GEVEN VAN FEEDBACK ....................................................................................... 22
1.10 Wat is feedback? ................................................................................................................... 22
1.11 Het Johari-venster ................................................................................................................. 23
1.11.1 De vrije ruimte ....................................................................................................................... 24
1.11.2 De blinde vlek ........................................................................................................................ 24
1.11.3 De verborgen ruimte ............................................................................................................. 24
1.11.4 Het onbekende zelf (onbewuste) ........................................................................................... 24
1.12 Regels voor het geven en ontvangen van feedback .............................................................. 26
1.12.1 Voor het geven van (positieve en negatieve) feedback: ........................................................ 26
1.12.2 Voor het ontvangen van (positieve en negatieve) feedback ................................................. 28
GEWELDLOZE COMMUNICATIE ..................................................................................................... 29
1.13 Inleiding ................................................................................................................................. 29
1.14 Geweldloze communicatie en assertiviteit ........................................................................... 29
1.15 Model geweldloze communicatie ......................................................................................... 31
1.15.1 Stap 1 = Waarneming (zonder oordeel)................................................................................. 33
1.15.2 Stap 2 = Gevoelens (herkennen, erkennen, uitdrukken). ....................................................... 34
1.15.3 Stap 3 = Behoefte(n) (verantwoordelijkheid nemen voor je gevoelens) ................................ 35
1.15.4 Stap 4 = Verzoek. ................................................................................................................... 36
1.15.5 Tot slot nog enkele belangrijke bedenkingen ........................................................................ 38
OEFENINGEN ................................................................................................................................. 39
1.16 Oefeningen rond communicatieschema: .............................................................................. 39
1.17 Oefening binnenkant – buitenkant ....................................................................................... 39
1.18 Oefening inhouds-betrekkingsniveau ................................................................................... 39
1.19 Oefening rond non-verbale communicatie ........................................................................... 39
1.20 Oefening rond goede zelfexpressie ....................................................................................... 39
1.21 Oefeningen Roos van Leary ................................................................................................... 39
1.22 Oefening op bewust beïnvloeden ......................................................................................... 39
2
,1.23 Oefening op geven van feedback .......................................................................................... 39
1.24 Oefening rond assertiviteit .................................................................................................... 39
1.25 Oefening op geweldloos communiceren............................................................................... 39
3
, COMMUNICATIE: BASISBEGRIPPEN
1.1 Inleiding – pagina 8-9
PPT
Wat is communicatie?
› Uitwisselen van informatie
› In relaties
› Verbaal/nonverbaal
› Misverstanden
› Elk gedrag is communicatie
› Nut van communicatie
› Communicatieschema
Boek
De uitwisseling van informatie van het ene levende wezen met het andere.
› Elk gedrag is communicatie:
Een paar voorbeelden:
§ “ Ik werd gek van zijn traag tempo…”
§ “ Het werd tijd dat Jan iets zei: door te zwijgen gaf hij de indruk akkoord te gaan met
het laatkomen van Miet.”
§ Mieke lust dit niet: ik zie het aan haar reactie!
› Nut van communicatie
§ Door middel van communicatie treedt de mens in contact met anderen en gaat hij
relaties aan.
§ De capaciteit om te communiceren stelt ons in staat om behoeften kenbaar te maken,
frustraties te uiten, vriendschappen te sluiten, een geliefde te vinden,...
4
