Nieuws en factchecking: tekst
H1: JOURNALIST VAN BEROEP
1. INTRODUCTIE
1.1 DILEMMA’S
Dilemma 1: Is dit nieuws voor jou? Moet De Standaard zulke berichten brengen?
Dilemma 2: Moet je een reanimatie
tonen in een live verslag?
Dilemma 3: Mag je de naam van de
verdachten in de zaak Sanda Dia
publiceren? De naam van de
veroordeelden? Of wie lid was van de
club Reuzegom?
Dilemma 4: Laat je mensen aan het
woord die geloven dat corona een
complot is?
1
,Nieuws en factchecking: tekst
1.2 VRAGEN DIE JE ALS JOURNALIST MOET BEANTWOORDEN OP HET SOLLICITATIEGESPREK
Wat vind jij onrechtvaardig?
Waar lig jij wakker van?
Waarover weet jij heel veel?
Wat is jouw passie in de journalistiek en daarbuiten?
2. WAT IS JOURNALISTIEK?
Volgens Van Dale Het via de media regelmatig verstrekken van in- en
voorlichting omtrent het dagelijks gebeuren.
Volgens de Vlaamse Vereniging van Journalisten Journalisten brengen verslag uit van actuele dingen
die gebeuren (nieuws) voor een publiek. Ze doen
dat via een nieuwsmedium.
Volgens Karel Van Den Berg Journalistiek wil zo veel mogelijk mensen zo goed
mogelijk informeren door wat belangrijk is
interessant en / of relevant te maken.
Een goede journalist zwemt tegen de stroom in, maar alle nieuws is ook relatief.
3. MAG IEDEREEN ZICH JOURNALIST NOEMEN?
3.1 JOURNALIST ALS BEROEP (PROFESSIONEEL)
Een beroepsjournalist:
Maakt al minstens twee jaar zijn (hoofd)beroep van journalistiek in een medium dat algemene
berichtgeving verstrekt.
Is meestal ook aangesloten bij de Vlaamse Vereniging voor Journalisten (VVJ).
Kan ook een persfotograaf, redactiechef en cameraman zijn.
Deze titel is wettelijk beschermd door de Algemene Vereniging voor Beroepsjournalisten (ABVV).
Een journalist van beroep:
Werkt voor de periodieke pers of gespecialiseerde media.
3.2 JOURNALIST ALS VAKMAN (NIET-PROFESSIONEEL)
Iedereen die dat wil, mag in België en Nederland journalistiek actief zijn. Dat maakt deel uit van de
persvrijheid. Je moet er geen specifieke opleidingen of vaardigheden voor bezitten, al helpt dat natuurlijk
wel om je werk beter te doen.
Voorbeeld: Een VRT-journalist met een manager. Ruben Van Gucht mag commerciële activiteiten
uitoefenen omdat hij geen perskaart heeft van de Vlaamse Vereniging van Journalisten. Maar het feit dat
Van Gucht als sportanker in Het Journaal zit, naast nieuwsankers die allemaal wél een perskaart hebben
en zich aan strenge ethische regels moeten houden, is toch wel merkwaardig.
2
,Nieuws en factchecking: tekst
4. VERSCHIL JOURNALISTEN EN ANDERE BRENGERS VAN INFORMATIE
4.1 MISSIE VAN DE JOURNALISTIEK
De missie van de journalistiek volgens Bill Kovach en Thomas Rosenstiel (2014):
De journalistiek moet de waarheid dienen.
Haar eerste loyaliteit ligt bij de burgers, niet bij de organisaties.
Feiten en beweringen moeten gecheckt worden.
Zaken van belang moeten gepresenteerd worden als interessant en relevant.
Journalisten moeten onafhankelijk zijn van degenen die ze ‘verslaan’.
Journalisten moeten hun eigen geweten kunnen volgen.
Journalistiek moet dienen als onafhankelijke inspectie van de macht.
Journalistiek moet een forum voor openbare kritiek en debat verschaffen.
Journalistiek moet het nieuws begrijpelijk maken en in de juiste verhoudingen plaatsen.
4.2 WAAROM EEN INFLUENCER OF BLOGGER GÉÉN JOURNALIST IS
Een influencer of blogger is géén journalist om zes redenen:
Doet meestal aan nieuwsgaring in zijn vrije tijd.
Promoot uit interesse en enthousiasme een product of dienst als hij denkt dat het zijn lezers
interesseert.
Staat open voor commerciële voorstellen van bedrijven.
Is meestal niet transparant over zijn werkwijze.
Dient vaak zijn persoonlijk belang.
Geeft vaak zijn eigen mening over het onderwerp in plaats van de feiten.
Dit betekent uiteraard niet dat journalisten geen influencer kunnen zijn.
5. PROFESSIONELE JOURNALISTIEK
5.1 VIJF GEBODEN VAN DE PROFESSIONELE JOURNALISTIEK
Er zijn vijf geboden die een professionele journalist onderscheidt van de rest. Een professionele journalist:
Werkt onafhankelijk en vrij. Hij zoekt, verzamelt, verwerkt, controleert en publiceert actuele,
relevante en geverifieerde informatie voor een breed publiek. Als journalist dien je het algemeen
belang.
Is eerlijk. Het publiek moet kunnen vertrouwen op jouw info. Daarom gebruik je bronnen die je
kent en die controleerbaar zijn. Fouten zet je zo snel mogelijk recht.
Werkt transparant. Je kan en wil je werkwijze verantwoorden tegenover de lezer/kijker/luisteraar.
Werkt evenwichtig. Je past waar nodig het principe van hoor en wederhoor toe. Je toont
verschillende kanten van een verhaal (zeker wanneer het conflicten betreft).
Werkt zorgvuldig. Als journalist baseer je je op eigen waarnemingen en info die klopt. Je maakt een
duidelijk onderscheid tussen feiten, beweringen en meningen.
3
, Nieuws en factchecking: tekst
De Ideale Wereld is professionele journalistiek, maar het
moet duidelijk zijn dat het satire is.
POW-nieuws is ook professionele journalistiek, maar de
muziek eronder zorgt voor vooroordelen. Voor de rest is er
sprake van hoor-wederhoor.
5.2 WAT MET OBJECTIVITEIT?
Objectiviteit is neutraliteit en onpartijdigheid. Voor veel journalisten is het al decennialang de standaard,
voor anderen is het een onhaalbaar ideaal. Tijdens je verslaggeving maak je voortdurend keuzes: welke
verhalen je wel/niet brengt, welke getuigen je aan het woord laat, hoe diep je doorvraagt…
De hamvraag is: hoe ver kan/mag de maatschappelijke rol van journalisten gaan? Kunnen/mogen
journalisten een kant kiezen? De wereld (proberen te) veranderen? Of louter beschrijven?
Het online platform ‘De Correspondent’ is expliciet subjectief: de correspondenten spreken zich geregeld
uit voor positieve veranderingen in de maatschappij en dragen daar ook actief aan bij. Hoofdredacteur Rob
Wijnberg noemt objectiviteit zelfs een ‘misleidende en gevaarlijke illusie’.
Een politiek mandaat is duidelijk onverenigbaar met een statuut als beroepsjournalist, hoewel er veel
journalisten na hun carrière aan de slag gaan als woordvoerder of zelfs politicus.
5.3 BEWERING OF FEIT?
Of iets een bewering of feit is, hangt af van de aanhalingstekens.
Mening = “Wie partner doodt, moet levenslang kunnen krijgen”
Feit = Gents proefproject slaat aan, steeds meer vraag naar alarmknop voor slachtoffers van
partnergeweld
Mening + feit = "Belangrijkste beursgang op Euronext in 14 jaar": waarom het Antwerpse Azelis
plots zoveel aandacht oogst
6. FUNCTIES VAN DE JOURNALISTIEK
Venster op de wereld
Spiegel van de samenleving
Journalist als waakhond
4
H1: JOURNALIST VAN BEROEP
1. INTRODUCTIE
1.1 DILEMMA’S
Dilemma 1: Is dit nieuws voor jou? Moet De Standaard zulke berichten brengen?
Dilemma 2: Moet je een reanimatie
tonen in een live verslag?
Dilemma 3: Mag je de naam van de
verdachten in de zaak Sanda Dia
publiceren? De naam van de
veroordeelden? Of wie lid was van de
club Reuzegom?
Dilemma 4: Laat je mensen aan het
woord die geloven dat corona een
complot is?
1
,Nieuws en factchecking: tekst
1.2 VRAGEN DIE JE ALS JOURNALIST MOET BEANTWOORDEN OP HET SOLLICITATIEGESPREK
Wat vind jij onrechtvaardig?
Waar lig jij wakker van?
Waarover weet jij heel veel?
Wat is jouw passie in de journalistiek en daarbuiten?
2. WAT IS JOURNALISTIEK?
Volgens Van Dale Het via de media regelmatig verstrekken van in- en
voorlichting omtrent het dagelijks gebeuren.
Volgens de Vlaamse Vereniging van Journalisten Journalisten brengen verslag uit van actuele dingen
die gebeuren (nieuws) voor een publiek. Ze doen
dat via een nieuwsmedium.
Volgens Karel Van Den Berg Journalistiek wil zo veel mogelijk mensen zo goed
mogelijk informeren door wat belangrijk is
interessant en / of relevant te maken.
Een goede journalist zwemt tegen de stroom in, maar alle nieuws is ook relatief.
3. MAG IEDEREEN ZICH JOURNALIST NOEMEN?
3.1 JOURNALIST ALS BEROEP (PROFESSIONEEL)
Een beroepsjournalist:
Maakt al minstens twee jaar zijn (hoofd)beroep van journalistiek in een medium dat algemene
berichtgeving verstrekt.
Is meestal ook aangesloten bij de Vlaamse Vereniging voor Journalisten (VVJ).
Kan ook een persfotograaf, redactiechef en cameraman zijn.
Deze titel is wettelijk beschermd door de Algemene Vereniging voor Beroepsjournalisten (ABVV).
Een journalist van beroep:
Werkt voor de periodieke pers of gespecialiseerde media.
3.2 JOURNALIST ALS VAKMAN (NIET-PROFESSIONEEL)
Iedereen die dat wil, mag in België en Nederland journalistiek actief zijn. Dat maakt deel uit van de
persvrijheid. Je moet er geen specifieke opleidingen of vaardigheden voor bezitten, al helpt dat natuurlijk
wel om je werk beter te doen.
Voorbeeld: Een VRT-journalist met een manager. Ruben Van Gucht mag commerciële activiteiten
uitoefenen omdat hij geen perskaart heeft van de Vlaamse Vereniging van Journalisten. Maar het feit dat
Van Gucht als sportanker in Het Journaal zit, naast nieuwsankers die allemaal wél een perskaart hebben
en zich aan strenge ethische regels moeten houden, is toch wel merkwaardig.
2
,Nieuws en factchecking: tekst
4. VERSCHIL JOURNALISTEN EN ANDERE BRENGERS VAN INFORMATIE
4.1 MISSIE VAN DE JOURNALISTIEK
De missie van de journalistiek volgens Bill Kovach en Thomas Rosenstiel (2014):
De journalistiek moet de waarheid dienen.
Haar eerste loyaliteit ligt bij de burgers, niet bij de organisaties.
Feiten en beweringen moeten gecheckt worden.
Zaken van belang moeten gepresenteerd worden als interessant en relevant.
Journalisten moeten onafhankelijk zijn van degenen die ze ‘verslaan’.
Journalisten moeten hun eigen geweten kunnen volgen.
Journalistiek moet dienen als onafhankelijke inspectie van de macht.
Journalistiek moet een forum voor openbare kritiek en debat verschaffen.
Journalistiek moet het nieuws begrijpelijk maken en in de juiste verhoudingen plaatsen.
4.2 WAAROM EEN INFLUENCER OF BLOGGER GÉÉN JOURNALIST IS
Een influencer of blogger is géén journalist om zes redenen:
Doet meestal aan nieuwsgaring in zijn vrije tijd.
Promoot uit interesse en enthousiasme een product of dienst als hij denkt dat het zijn lezers
interesseert.
Staat open voor commerciële voorstellen van bedrijven.
Is meestal niet transparant over zijn werkwijze.
Dient vaak zijn persoonlijk belang.
Geeft vaak zijn eigen mening over het onderwerp in plaats van de feiten.
Dit betekent uiteraard niet dat journalisten geen influencer kunnen zijn.
5. PROFESSIONELE JOURNALISTIEK
5.1 VIJF GEBODEN VAN DE PROFESSIONELE JOURNALISTIEK
Er zijn vijf geboden die een professionele journalist onderscheidt van de rest. Een professionele journalist:
Werkt onafhankelijk en vrij. Hij zoekt, verzamelt, verwerkt, controleert en publiceert actuele,
relevante en geverifieerde informatie voor een breed publiek. Als journalist dien je het algemeen
belang.
Is eerlijk. Het publiek moet kunnen vertrouwen op jouw info. Daarom gebruik je bronnen die je
kent en die controleerbaar zijn. Fouten zet je zo snel mogelijk recht.
Werkt transparant. Je kan en wil je werkwijze verantwoorden tegenover de lezer/kijker/luisteraar.
Werkt evenwichtig. Je past waar nodig het principe van hoor en wederhoor toe. Je toont
verschillende kanten van een verhaal (zeker wanneer het conflicten betreft).
Werkt zorgvuldig. Als journalist baseer je je op eigen waarnemingen en info die klopt. Je maakt een
duidelijk onderscheid tussen feiten, beweringen en meningen.
3
, Nieuws en factchecking: tekst
De Ideale Wereld is professionele journalistiek, maar het
moet duidelijk zijn dat het satire is.
POW-nieuws is ook professionele journalistiek, maar de
muziek eronder zorgt voor vooroordelen. Voor de rest is er
sprake van hoor-wederhoor.
5.2 WAT MET OBJECTIVITEIT?
Objectiviteit is neutraliteit en onpartijdigheid. Voor veel journalisten is het al decennialang de standaard,
voor anderen is het een onhaalbaar ideaal. Tijdens je verslaggeving maak je voortdurend keuzes: welke
verhalen je wel/niet brengt, welke getuigen je aan het woord laat, hoe diep je doorvraagt…
De hamvraag is: hoe ver kan/mag de maatschappelijke rol van journalisten gaan? Kunnen/mogen
journalisten een kant kiezen? De wereld (proberen te) veranderen? Of louter beschrijven?
Het online platform ‘De Correspondent’ is expliciet subjectief: de correspondenten spreken zich geregeld
uit voor positieve veranderingen in de maatschappij en dragen daar ook actief aan bij. Hoofdredacteur Rob
Wijnberg noemt objectiviteit zelfs een ‘misleidende en gevaarlijke illusie’.
Een politiek mandaat is duidelijk onverenigbaar met een statuut als beroepsjournalist, hoewel er veel
journalisten na hun carrière aan de slag gaan als woordvoerder of zelfs politicus.
5.3 BEWERING OF FEIT?
Of iets een bewering of feit is, hangt af van de aanhalingstekens.
Mening = “Wie partner doodt, moet levenslang kunnen krijgen”
Feit = Gents proefproject slaat aan, steeds meer vraag naar alarmknop voor slachtoffers van
partnergeweld
Mening + feit = "Belangrijkste beursgang op Euronext in 14 jaar": waarom het Antwerpse Azelis
plots zoveel aandacht oogst
6. FUNCTIES VAN DE JOURNALISTIEK
Venster op de wereld
Spiegel van de samenleving
Journalist als waakhond
4
