Personen -en familierecht
PowerPoint + lesnotities
Inleiding tot het recht (Vrije Universiteit Brussel)
1
,Inhoud
Hoofdstuk 1: Wat is personen -en familierecht?...................................................................................12
1. Kwadranten..............................................................................................................................................12
2. Tendenzen.................................................................................................................................................13
2.1 Emancipatie.......................................................................................................................................13
2.2 Individualisering...............................................................................................................................13
2.3. Grondrechten...................................................................................................................................14
2.4. Verfeitelijking..................................................................................................................................14
Hoofdstuk 2: personen...................................................................................................................................14
1. Waarover gaat het?................................................................................................................................14
1.1. Het begrip ‘persoon’......................................................................................................................14
1.1.1. Algemeen..................................................................................................................................14
1.1.2. Voorbijgestreefd?....................................................................................................................15
2. De natuurlijke persoon..........................................................................................................................16
2.1. De geboorte......................................................................................................................................16
2.1.1. De kennisgeving......................................................................................................................17
2.1.2. De geboorteakte......................................................................................................................18
2.1.3. Vanaf de geboorte..................................................................................................................19
2.1.3.1. De doodgeboorte: 180 dagen of later......................................................................19
2.1.3.2. De doodgeboorte: tussen 140 en 180 dagen.......................................................19
2.1.3.3. De doodgeboorte: minder dan 140 dagen.............................................................20
2.1.4. Akte van levenloos kind........................................................................................................20
2.1.4.1. Nog geen geboorte........................................................................................................21
2.2. Het overlijden...................................................................................................................................22
2.5.1. Het attest van overlijden......................................................................................................22
2.5.2. De akte van overlijden...........................................................................................................22
2.3. De afwezigheid................................................................................................................................23
2.3.1. Fase 1: statuut van afwezigheid........................................................................................23
2.3.2. Fase 2: verklaring van afwezigheid...................................................................................24
2.4. De gerechtelijke vaststelling van overlijden...........................................................................25
3. De persoonlijkheidsrechten.................................................................................................................26
2
, 3.1. De menselijke persoon en zijn persoonlijkheidsrechten.....................................................26
3.1.1. Waarover gaat het?...............................................................................................................26
3.1.2. Heikele kwesties.....................................................................................................................26
3.1.3. Een oplossing...........................................................................................................................29
4. De juridische persoon en zijn staat...................................................................................................29
4.1. De staat..............................................................................................................................................29
4.2. Vorderingen van staat...................................................................................................................32
4.2.1. Vaststellen van een staat.....................................................................................................32
4.2.2. Wijzigingen van een staat...................................................................................................33
4.3. Bezit van staat.................................................................................................................................33
4.3.1. Bezit van staat: voorwaarden.............................................................................................34
4.3.2. Bezit van staat: functies........................................................................................................35
4.3.3. Bezit van staat: Wat is het nut niet?.................................................................................35
5. De identificatie van een persoon........................................................................................................35
5.1. De (familie)naam.............................................................................................................................36
5.1.1. Toekenning bij de geboorte.................................................................................................36
5.1.1.1. Optie 1: twee bekende ouders...................................................................................36
5.1.1.2. Optie 2: één bekende ouder........................................................................................37
5.1.1.3. Optie 3: geen bekende ouders...................................................................................37
5.1.2. Latere wijzigingen..................................................................................................................37
5.1.2.1. Uitzondering 1: geslaagde betwisting van afstamming....................................37
5.1.2.2. Uitzondering 2: de vestiging van afstamming......................................................38
5.1.2.3. Uitzondering 3: de adoptie..........................................................................................39
5.1.2.3.1. Type 1: De volle adoptie.......................................................................................39
5.1.2.3.2. Type 2: de gewone adoptie.................................................................................39
5.1.2.4. De huwelijksnaam..........................................................................................................40
5.1.2.5. De Naamsverbetering...................................................................................................40
5.1.2.6. De naamsverandering...................................................................................................40
5.1.2.6.1. Restrictieve voorwaarden....................................................................................40
5.1.2.6.2. Negatief/positief oordeel......................................................................................41
5.2. De voornaam....................................................................................................................................41
3
, 5.2.1. Toekenning bij de geboorte.................................................................................................41
5.2.2. Latere wijzigingen..................................................................................................................42
5.2.2.1. De adoptie.........................................................................................................................42
5.2.2.2. Een materiële vergissing..............................................................................................42
5.2.2.3. Voornaamsverandering................................................................................................42
5.3. De woon -en verblijfplaats...........................................................................................................43
5.4. Van geslacht naar geslacht en gender.....................................................................................43
5.4.1. Eerste toekenning – latere wijziging.................................................................................45
5.4.1.1. Toekenning bij geboorte...............................................................................................45
5.4.1.2. Latere wijzigingen..........................................................................................................45
5.4.1.2.1. Optie 1: verbetering van akte van burgerlijke stand...................................46
5.4.1.2.2. Optie 2: aanpassing van registratie geslacht................................................46
Hoofdstuk 3: Belgen en vreemdelingen...................................................................................................47
1. Waarover gaat het?................................................................................................................................47
1.1. Element van de staat.....................................................................................................................48
1.2. Begrip nationaliteit.........................................................................................................................48
1.3. Nationaliteit in een geglobaliseerde wereld...........................................................................48
1.4. Rechten gekoppeld aan nationaliteit (5).................................................................................49
1.5. Vorderingen van staat...................................................................................................................50
1.6. Wijziging afstamming...................................................................................................................51
2. De Belgische nationaliteit verwerven...............................................................................................51
2.1. Toekenning vs. Verkrijging..........................................................................................................51
2.2. Toekenning.......................................................................................................................................51
2.2.1. 1ste manier: Ius Sanguinis.....................................................................................................52
2.2.1.1. Via afstamming...............................................................................................................52
2.2.1.1.1. Optie 1: je wordt zelf in België geboren..........................................................52
2.2.1.1.2. Optie 2: Je wordt in het buitenland geboren..................................................52
2.2.1.2. Via adoptie........................................................................................................................53
2.2.1.3. Via gezamenlijk gevolg.................................................................................................53
2.2.2. 2de manier: Ius Soli..................................................................................................................53
2.2.2.1. Staatsloosheid vermijden.............................................................................................53
4
, 2.2.2.2. Derdegeneratie vreemdelingen..................................................................................54
2.2.2.3. Tweedegeneratie vreemdelingen..............................................................................54
2.3. verkrijging..........................................................................................................................................55
2.3.1. Nationaliteitsverklaring.........................................................................................................55
2.3.1.1. 1ste manier: Ius soli..........................................................................................................55
2.3.1.1.1. Tweedegeneratie vreemdelingen......................................................................55
2.3.1.1.2. Lang verblijf in België............................................................................................56
2.3.1.1.3. Kort verblijf in België..............................................................................................56
2.3.1.1.3.1. Wanneer jij gehuwd bent met een Belg.................................................57
2.3.1.1.3.2. Wanneer je ouder of adoptant bent van een minderjarige Belg.....57
2.3.1.2. 2de manier: Bezit van staat...........................................................................................57
2.3.1.3. 3de manier: herkrijging...................................................................................................58
2.3.1.4. 4de manier: naturalisatie................................................................................................58
2.3.2. Procedure Belgische nationaliteit bij naturalisatie.......................................................59
2.3.2.1. Fase 1: registratierecht betalen..................................................................................59
2.3.2.2. Fase 2: naturalisatieverzoek........................................................................................59
2.3.2.3. Fase 3: advies door OM, Dv en Sv.............................................................................59
2.3.2.4. Fase 4: stemming in de Kvv.........................................................................................59
2.3.3. Procedure Belgische nationaliteit als recht verkrijgen................................................59
2.3.3.1. Fase 1: registratierechten betalen.............................................................................60
2.3.3.2. Fase 2: nationaliteitsverklaring afleggen bij ABS.................................................60
2.3.3.3. Fase 3: controle door openbaar ministerie.............................................................61
2.3.3.4. Fase 4: overzending aan familierechtbank.............................................................62
3. De Belgische nationaliteit verliezen..................................................................................................62
3.1. Afstand...............................................................................................................................................63
3.2. Automatisch......................................................................................................................................63
3.2.1. 1ste manier: Ius soli..................................................................................................................63
3.2.2. 2de manier: ius Sanguinis......................................................................................................64
3.2.2.1. Optie 1: na afstand of automatisch verlies van nationaliteit ouder................64
3.2.2.2. Optie 2: na adoptie door vreemdeling.....................................................................64
3.2.2.3. Optie 3: na succesvolle betwisting van afstamming...........................................65
5
, 3.3. Vervallenverklaring.........................................................................................................................65
3.3.1. 1ste manier: fraude...................................................................................................................66
3.3.1.1. Optie 1: fraude bij verkrijgen nationaliteit of voorgaande verblijfstitel.........66
3.3.1.2. Optie 2: vernietiging huwelijk wegens schijnhuwelijk........................................66
3.3.2. 2de manier: wegens deliquentie/wangedrag..................................................................67
3.3.2.1. Optie 1: ernstige tekortkomingen als Belg.............................................................67
3.3.2.2. Optie 2: ernstige misdrijven.........................................................................................67
3.3.2.3. Optie 3: misdrijf vergemakkelijken door Belgische nationaliteit......................67
3.3.2.4. Optie 4: terrorisme..........................................................................................................68
3.4. Tot slot................................................................................................................................................68
Hoofdstuk 4: onbekwamen en onder bewind gesteld.........................................................................69
1. Waarover gaat het?................................................................................................................................69
2. Onbekwaamheid.....................................................................................................................................70
2.1. Rechtsonbekwaam.........................................................................................................................70
2.2. Handelingsonbekwaam................................................................................................................70
2.3. Wilsonbekwaam.............................................................................................................................72
3. Bewind.......................................................................................................................................................72
3.1. Onbekwaamheid en bewind.......................................................................................................72
3.2. Bewindsdoel en bewindsdaden.................................................................................................74
Hoofdstuk 5: minderjarigen..........................................................................................................................75
1. Waarover gaat het?................................................................................................................................75
1. Niet-ontvoogde minderjarigen...........................................................................................................76
1.1. onbekwaamheid..............................................................................................................................76
1.1.1. Daden van bewaring.............................................................................................................77
1.1.2. Daden van beheer..................................................................................................................77
1.1.3. Daden van beschikking.........................................................................................................78
1.1.4. De weg naar verfeitelijking..................................................................................................79
1.1.4.1. Tendens1: toenemende bekwaamheid...................................................................79
1.1.4.2. Tendens 2: de toenemende inspraak.......................................................................81
1.2. De positieve zijde: het ouderlijk bewind..................................................................................81
1.2.1. Bewind.......................................................................................................................................81
6
, 1.2.1.1. Band met ouderlijk gezag............................................................................................81
1.2.1.1.1. Gezamenlijk ouderlijk gezag....................................................................................82
1.2.1.1.2. Exclusief ouderlijk gezag..........................................................................................82
1.2.1.2. Belangenconflict bij het bewind.................................................................................83
1.2.1.2.1. Tussen één ouder en het kind.............................................................................83
1.2.1.2.2. Tussen beide ouders en het kind.......................................................................83
1.2.1.2.3. Tussen beide ouders..............................................................................................83
1.2.1.3. Bevoegdheden ouders..................................................................................................83
1.2.1.4. Waarborgen waarmee (ouderlijk) bewind gepaard gaat..................................84
1.3. De positieve zijde: de voogdij.....................................................................................................84
1.3.1. Voogdij-organen.....................................................................................................................85
1.3.1.1. Kenmerken voogd en toeziend voogd.....................................................................88
2.3.2. Werking.....................................................................................................................................89
2.3.2.1. Stap 1: dringende maatregelen (Art. 391 oud Bw).............................................89
2.3.2.2. Stap 2: Boedelbeschrijving (Art. 406 oud Bw)......................................................90
2.3.2.3. Stap 3: Basisbeschikking (Art. 306-309 oud Bw)...............................................90
2.3.2.4. Stap 4: de eigenlijke werking......................................................................................91
2.3.2.5. Stap 5: einde.....................................................................................................................93
2.3.3. Conclusie...................................................................................................................................93
3. Ontvoogde minderjarigen....................................................................................................................94
3.1. Ontvoogding.....................................................................................................................................94
3.2. Onbekwaamheid.............................................................................................................................95
3.3. Bewind...............................................................................................................................................96
Hoofdstuk 6: beschermde meerderjarigen..............................................................................................96
1. Waarover gaat het?................................................................................................................................96
1.1. De handelingsbekwaamheid van de meerderjarige............................................................96
1.2. Privaat – publieke maatregel.......................................................................................................98
1.3. Een recent vernieuwd leerstuk...................................................................................................99
2. Toepassingsgebied..............................................................................................................................100
2.1. Voor wie vindt het recht bescherming belangrijk ?...........................................................100
2.1.1. gezondheidstoestand..............................................................................................................100
7
, 2.2.2. Verkwisting.................................................................................................................................101
2.3. Buitengerechtelijke bescherming................................................................................................102
2.3.1. De (on)geldigheid van rechtshandelingen........................................................................103
2.3.1.1. Artikel 1108 oud Bw.......................................................................................................103
2.3.1.1.1. Bij leven.......................................................................................................................104
2.3.1.1.2. Na overlijden..............................................................................................................106
2.3.2. De zorgvolmacht.......................................................................................................................107
2.3.2.1. Situering..............................................................................................................................107
2.3.2.2. toepassingsgebied...........................................................................................................108
2.3.2.2.1. Wie kan als lastgever een zorgvolmacht opstellen?.....................................108
2.3.2.2.2. Wat is het voorwerp van de overeenkomst?...................................................109
2.3.2.2.3. Wie is je lasthebber?...............................................................................................109
2.3.2.2.4. Registratie zorgvolmacht.......................................................................................110
2.3.2.3. Aanvang..............................................................................................................................110
2.3.2.4. Gevolgen.............................................................................................................................111
2.3.2.4.1. Bekwaamheid............................................................................................................111
2.3.2.4.2. Bewind.........................................................................................................................111
2.3.2.5. Einde.....................................................................................................................................113
2.4. Rechterlijke bescherming...............................................................................................................113
2.4.1. Algemeen....................................................................................................................................114
2.4.2. De negatieve zijde van onbekwaamheid..........................................................................115
2.4.1.1. Onbekwaamheid...............................................................................................................115
2.4.1.1.1. De uitzondering op de regel..................................................................................115
2.4.1.1.2. Omvang.......................................................................................................................116
2.4.1.1.3. Sanctionering.............................................................................................................117
2.4.1.1.4. Aanvang......................................................................................................................118
2.4.1.1.5. Einde.............................................................................................................................118
2.4.3. De positieve zijde het bewind..............................................................................................118
2.4.3.1. Bewind.................................................................................................................................118
2.4.3.1.1. Organisatie.................................................................................................................118
2.4.3.1.1.1. Kenmerken..........................................................................................................122
8
, 2.4.3.1.1.1.1. Kenmerk 1: enkelvoudig.........................................................................122
2.4.3.1.1.1.2. Kenmerk 2: facultatief.............................................................................123
2.4.3.1.1.1.3. Kenmerk 3: niet voor iedereen.............................................................123
2.4.3.1.1.1.4. Kenmerk 4: persoonlijk...........................................................................124
2.4.3.1.1.1.5. Kenmerk 5: bezoldigd.............................................................................124
2.4.3.1.2. De werking.................................................................................................................125
2.4.3.1.2.1. Algemene bepalingen.....................................................................................125
2.4.3.1.2.2. Bijstand................................................................................................................125
2.4.3.1.2.3. Vertegenwoordiging en beheer...................................................................126
2.4.3.1.2.4. Ouderlijk bewind...............................................................................................127
2.4.3.1.3. controle........................................................................................................................127
Hoofdstuk 7: geesteszieken.......................................................................................................................129
1. Waarover gaat het?.............................................................................................................................129
1.1. Preventieve vrijheidsberoving..................................................................................................129
1.2. Verbod op vrijheidsberoving....................................................................................................130
1.3. Normaliseringsbeginsel..............................................................................................................130
1.4. In België...........................................................................................................................................131
2. Exclusief karakter van de wet..........................................................................................................131
3. Materiele toepassingsvoorwaarden...............................................................................................131
3.1. 5 voorwaarden..............................................................................................................................131
3.2. Procedure........................................................................................................................................134
4. Maatregelen...........................................................................................................................................135
4.1. Locatie en verblijfstype...............................................................................................................135
4.2. Behandeling in een ziekenhuis................................................................................................135
4.2.1. Observatieperiode................................................................................................................135
4.2.2. Verder verblijf........................................................................................................................136
5. Bekwaamheid van de geesteszieke...............................................................................................136
5.1. Geen element van de staat.......................................................................................................136
1. Aangaan......................................................................................................................................................150
1.1. Inhoud van het huwelijk..................................................................................................................150
1.2. Grondvoorwaarden..........................................................................................................................150
9
, 1.2.1. Voorwaarde 1 : leven..............................................................................................................151
1.2.2. Voorwaarde 2 : geslacht........................................................................................................151
1.2.3. Voorwaarde 3 : toestemming...............................................................................................151
1.2.4. Voorwaarde 4 : bekwaamheid = cultuurgebonden.......................................................152
1.2.5. Voorwaarde 5 : twee personen = cultuurgebonden.....................................................152
1.2.6. Voorwaarde 6 : niet gehuwd = cultuurgebonden..........................................................152
1.2.7. Voorwaarde 7 : geen nauw verwantschap......................................................................153
1.3. Vormvoorwaarden...........................................................................................................................153
1.3.1. Fase 1: aangifte.........................................................................................................................153
1.3.2. Fase 2: wachtperiode..............................................................................................................153
1.3.3. Fase 3: voltrekking...................................................................................................................154
1.4. Nietigheid............................................................................................................................................154
1.5. Bewijs...................................................................................................................................................155
2. Algemene inhoud.................................................................................................................................155
2.1. Persoonsrechtelijke inhoud...........................................................................................................157
2.1.1. Voorwaarde 1: samenwoning..............................................................................................157
2.1.2. Voorwaarde 2: bijstand..........................................................................................................157
2.1.3. Voorwaarde 3: getrouwheid.................................................................................................158
2.1.4. Voorwaarde 4: normale seksuele betrekkingen.............................................................158
2.1.5. Voorwaarde 5: voortplanting................................................................................................158
2.2. Vermogensrechtelijke inhoud.......................................................................................................159
2.2.1. De bescherming van de voornaamste gezinswoning en het huisraad...................159
2.2.1.1. De gezinswoning..............................................................................................................159
2.2.1.2. De huisraad.........................................................................................................................160
2.2.2. De hulp -en bijdrageplicht.....................................................................................................160
2.2.3. De hoofdelijke gehoudenheid...............................................................................................160
2.3. Nietigverklaring van handelingen................................................................................................161
2.4. Dringende maatregelen..................................................................................................................161
2.5. De feitelijke scheiding.....................................................................................................................162
3. Ontbinding..................................................................................................................................................163
3.1. Ontbinding door overlijden............................................................................................................163
10