Samenvatting

INLEIDING
WAT IS GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE?

 Integratie cognitieve, ontwikkelings- en sociale theorieën
 Toegepast op gezondheid, ziekte en gezondheidszorg
 Onderzoek via vragenlijsten, interviews en testen


Chronische aandoeningen zoals depressie, hoge bloeddruk en diabetes verhogen de
gezondheidskosten

Sommige chronische aandoeningen zijn te voorkomen met een gezondere levensstijl

De ziekenfondsen pleiten daarom voor meer preventieve maatregelen

Belgen scoren slecht op 4 belangrijke gezondheidsparameters:

1) Roken: 15,4% rookt dagelijks
2) Alcohol: Belgen drinken meer dan het gemiddelde in OESO-landen en doen vaker
aan bingedrinking
3) Beweging: slechts 29% haalt de aanbevolen 150 minuten intensieve fysieke
activiteit per week
4) Voeding: slechts 15% van de volwassenen eet voldoende groenten of fruit


Wat is het verband tussen psychologie en gezondheid?

Koppeling psychologie en gezondheid

- Ideeën, kennis en oordelen over gezondheid beïnvloeden gedrag en emoties
- Waarom gedragen mensen zich gezond of niet?

Doelen van gezondheidspsychologie

- Bevordering en behoud van gezondheid
- Verbetering gezondheidszorg en beleid
- Preventie en behandeling van ziekte
- Identificatie van oorzaken van ziekte en risicofactoren




H1: WAT IS GEZONDHEID?
1

,1.1 VERANDERENDE PERSPECTIEVEN


Gezondheid = lichamelijke en geestelijke aspecten

BIOMEDISCH ZIEKTEMODEL


In het biomedisch ziektemodel wordt gezondheid gedefinieerd als afwezigheid van
ziekte

 Diagnose-receptmodel
 Ziekte heeft een oorzaak die via medische interventie kan worden genezen
 Wegnemen oorzaak zal leiden tot verdwijnen symptomen en dus tot herstel
gezondheid
 Symptomen het gevolg van een ziekte die zijn oorsprong buiten het lichaam heeft
(bacteriële infecties) of via inwendige veranderingen (celmutaties)
 Reductionistisch: concentreert zich op lichaamscellen en biochemische processen

Vaccinatieprogramma’s (polio, mazelen, covid)

Kritiek:

- Reductionistisch: één oorzaak voor ziekte
- Negeert psychologische en sociale factoren



VRAAGTEKENS BIJ DUALISME: PSYCHOSOCIALE MODELLEN VOOR GEZONDHEID
EN ZIEKTES


Veel ziekten = organische oorzaken, maar veroorzaken unieke individuele reacties

De rol van de geest is cruciaal in de manifestatie van en reactie op ziekten

Bv. fantoompijn  complexiteit van de relatie tussen lichaam en geest

Freud: “probleem van bewustzijn”  ontwikkeling van psychosomatische geneeskunde

 Noodzaak psychologische en sociale factoren bij etiologie van ziekten


BIOPSYCHOSOCIAAL ZIEKTEMODEL


Het standpunt dat ziekten en symptomen door een combinatie van lichamelijke, sociale,
culturele en psychologische factoren kunnen worden verklaard

Definitie van gezondheid: integratie van biologische, psychologische en sociale factoren

Sociale en culturele factoren bepalen mede of iemand ziek te noemen is of zich ziek voelt

Bv. positieve gezondheid, fantoompijn


2

,Kritiek:

- Tijdsintensieve aanpak
- Onduidelijkheid over de weging van verschillende aspecten


GEDRAG, DOOD EN ZIEKTE


Stijging levensverwachtingen

- Vooruitgang medische technologie en verbeterde behandelingen
- Geloof in effectiviteit in traditionele geneeskunde
- Introductie geneesmiddelen
- Vaccinatie
- Verbeterde sanitaire voorzieningen

Mannen: 80,2 jaar

Vrouwen: 84,3 jaar

Gemiddeld: 82,3 jaar

Grote verschillen in levensverwachting: verschil in manier van leven, leefomstandigheden
en voeding


Oorzaken mortaliteit

- Verandering infectieziekten naar chronische ziekten
- Gedragscomponent in belangrijkste doodsoorzaken

Bv. daling sterfgevallen door infectieziekten, toename door tabak-gerelateerde
aandoeningen




1.2 INDIVIDUELE, CULTURELE EN LEEFTIJDGERELATEERDE
PERSPECTIEVEN OP GEZONDHEID

LEKENTHEORIEËN OVER GEZONDHEID


Gezondheid wordt door leken vaak gezien als een toestand van evenwicht tussen
lichamelijk, psychologisch, emotioneel en sociaal welzijn. Verschillende onderzoeken
tonen aan dat opvattingen over gezondheid variëren per individu en context




DEFINITIE VAN GEZONDHEID VAN DE WERELDGEZONDHEIDSORGANISATIE


= “een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn + niet alleen als de
afwezigheid van ziekte of invaliditeit”


3

, Beleidsdoelen en Nationale programma’s:

 Streven naar wereldwijde gezondheidszorg, -gelijkheid, verhoogde
levensverwachting en toegang tot essentiële zorg
 Bv. “De Vlaming leeft gezonder in 2025”

Kritische overwegingen:

- Compleet? (Vergrijzing en toename chronische aandoeningen)
- Focus op gedrag en levensstijl, minder aandacht voor SES en culturele invloeden



CROSSCULTURELE PERSPECTIEVEN OP GEZONDHEID


Definitie van gezondheid

- Varieert per cultuur
- Afhankelijk van economische en politieke contexten
- Bv. personen met een beperking, zwangerschap (Islam: geschenk van God, wij:
ontkennen dat iemand Downsyndroom heeft)

Holistische vs Westerse opvattingen

(Holistische benadering: men kijkt niet alleen naar het zuivere lichamelijke of
waarneembare, maar naar het hele wezen)

- Westerse scheiding van geest, lichaam en ziel
- Holistische benadering o.a. in Afrikaanse culturen: 3 elementen geïntegreerd

Culturele invloeden op gezondheidsgedrag

- Verschillen in spiritueel welzijn en ziekteattributie
- Collectivistische vs individualistische culturen
- Opkomt van alternatieve geneeskunde wereldwijd


LEVENSLOOP EN GEZONDHEID (GROTE LIJNEN)


Opvattingen over gezondheid veranderen gedurende de levensloop. Kinderen hebben
een zwart-wit kijk op gezondheid, volwassenen en ouderen een meer complexe en
contextuele opvatting. Incidentie en prevalentie van ziekten nemen toe met de leeftijd,
waarbij psychosociaal welzijn en sociale netwerken belangrijk zijn voor succesvol ouder
worden.




1.3 WAT IS GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE?

VERBAND TUSSEN PSYCHOLOGIE EN GEZONDHEID


Gezondheidspsychologie integreert cognitieve, ontwikkelings- en sociale theorieën in de



4