ZIEKTEMECHANISMEN
VAN LAERE: NUCLEAIRE GENEESKUNDE
,Inhoudsopgave
H1: INLEIDING: BASISPRINCIPES, MEETAPPARATUUR EN PRINCIPES
RADIOPROTECTIE........................................................................................... 4
BASIS PRINCIPES.................................................................................................................. 4
RADIOFARMACA................................................................................................................... 6
GAMMACAMERA, SPECT, PET, HYBRIDE BEELDVORMING.............................................................8
gammacamera en SPECT-scan.....................................................................................9
PET-scan..................................................................................................................... 10
beeldreconstructie en dataprocessing........................................................................11
hybride beeldvorming................................................................................................12
STRALINGSBELASTING EN ELEMENTEN VAN RADIOPROTECTIE........................................................12
H2: MOLECULAIRE BEELDVORMING IN ONCOLOGIE.........................................17
FDG PET......................................................................................................................... 17
Principe...................................................................................................................... 17
Algemene indicaties voor FDG PET.............................................................................18
Typevoorbeeld: longtumoren en FDG PET..................................................................20
ALTERNATIEVE NON-FDG KLINISCHE ONCOLOGISCHE TARGETS....................................................21
18
F-FET (of 11C-Methionine) voor hersentumoren........................................................21
18
F-PSMA bij prostaatcarcinoom – 11C-choline.............................................................21
68
Ga-DOTATATE bij neuro-endocriene tumoren..........................................................22
68
Ga-FAPI (fibroblast activator proteïne inhibitor) (of 18F-FAPI) voor tumor micro-
omgeving (en fibrose)................................................................................................23
immunotherapie imaging...........................................................................................23
SENTINEL NODE DETECTIE.................................................................................................... 23
ONCOLOGIE EN CONVENTIONELE (SPECT) BEELDVORMING.........................................................25
Schildklier- en bijschildkliertumoren...........................................................................25
Carcinoid tumoren en medullair schildkliercarcinoom................................................25
H3: BASISPRINCIPES VAN RADIONUCLIDETHERAPIE – THERANOSTICS..............26
131
I THERAPIE..................................................................................................................... 26
PIJNBESTRIJDING BIJ BOTMETASTASEN MET 223RA.......................................................................26
BEHANDELING VAN GEMETASTASEERD CASTRAAT-RESISTENT PROSTAATCARCINOOM MET 177LU- OF
225
ACPSMA...................................................................................................................... 27
H4: MOLECULAIRE BEELDVORMING VAN INFECTIE EN INFLAMMATIE................28
GEMERKTE WBC SCINTIGRAFIE............................................................................................. 28
FDG PET BIJ INFECTIE EN INFLAMMATIE..................................................................................28
H5: MOLECULAIRE BEELDVORMING VAN DE HERSENEN...................................30
BASISPRINCIPES................................................................................................................. 30
VOORNAAMSTE KLINISCHE INDICATIES VAN NUCLEAIRE HERSENBEELDVORMING................................32
Dementie................................................................................................................... 32
Bewegingsstoornissen/ziekte van Parkinson..............................................................35
epilepsie..................................................................................................................... 37
H6: MOLECULAIRE BEELDVORMING VAN SKELET.............................................39
PRINCIPE VAN SKELETSCINITIGRAFIE........................................................................................ 39
KINETIEK VAN SKELETSCINTIGRAFIE: 99MTC-HDP EN 18F-.............................................................40
dynamisch: Drie fazen botscan (99mTc-HDP)...............................................................40
, Statisch skeletonderzoek (99mTc-HDP).........................................................................40
SPECT en SPECT/CT (99mTc-HDP).................................................................................41
18
F-fluoride PET........................................................................................................... 41
KLINISCHE INDICATIES VOOR SKELETSCINTIGRAFIE.....................................................................41
Trauma....................................................................................................................... 42
Gewrichtslijden........................................................................................................... 42
Lage rugpijn............................................................................................................... 43
Vasculaire pathologie................................................................................................. 43
Infectie bot................................................................................................................. 44
Metabole skeletziekten...............................................................................................44
bottumoren................................................................................................................ 44
H7: VAAKST VOORKOMENDE MOLECULAIRE BEELDVORMING IN ANDERE
ORGAANSYSTEMEN.......................................................................................47
SCHILDKLIER..................................................................................................................... 47
Basisprincipes van schildklierscintigrafie...................................................................47
beeldvorming bijschildklier......................................................................................... 47
Klinische indicaties..................................................................................................... 48
LONGEN........................................................................................................................... 50
Perfusiescintigrafie van longen..................................................................................50
Ventilatiescintigrafie van longen................................................................................51
HART............................................................................................................................... 52
Nut van MPI bij ischemisch hartlijden.........................................................................52
Perfusietracers: SPECT en gated SPECT.....................................................................52
Klinisch indicatie en performantie van MPI.................................................................53
NIEREN............................................................................................................................ 54
Absolute meting van glomerulaire filtratiesnelheid met 51Cr-EDTA...........................54
Statisch nierschorsonderzoek met 99mTc-DMSA..........................................................54
Dynamisch nieronderzoek met 99mTc-MAG3 of 99mTc-EC..............................................54
GASTRO-INTESTINAAL STELSEL (FACULTATIEF – TER INFO)...........................................................54
Bepaling van maagontlediging...................................................................................54
Opsporen bloedingen in GI kanaal..............................................................................54
Meckel scintigrafie..................................................................................................... 55
Hepatobilliaire scintigrafie (cholescintigrafie)............................................................55
OEFENINGEN................................................................................................ 55
, H1: INLEIDING: BASISPRINCIPES, MEETAPPARATUUR EN
PRINCIPES RADIOPROTECTIE
Burden of disease in Belgium
Ischemische hartaandoening
Trachea, bronchus en longkanker
Rugpijn
BASIS PRINCIPES
radioactiviteit
o = indien instabiele kern (door teveel of tekort aan protonen) teveel energie
bevat: deel ervan uitzenden ovv straling
Nucleaire geneeskunde => moleculaire beeldvorming
o Doel: in beeld brengen van moleculaire processen in menselijk lichaam
dmv radiofarmaca
radiofarmaca = hetgeen uitgezonden door radionuclide dat
gamma of ß-plus (positron) straling uitzendt en zo kan gelokaliseerd
worden
hebben radio-actief label
zorgen voor specifieke moleculaire interactie met doelwit
bepaalt welke fysiologische functie gemeten wordt
radionucliden = zendt bij zijn verval uitwendig detecteerbare
schade uit
ook voor behandeling goedaardige en kwaadaardige
aandoeningen
o => RNT = radionuclide therapie = ‘metabole’
therapie
via radionucliden die energie op korte afstand kunnen
afgeven (ß-min (elektron) en alfastralers
bepaalt welke techniek gebruikt wordt voor uitlezing: PET
of SPECT
medisch bruikbaar maken
1. aangeleverd, na productie in kernreactor of
industriële versneller (= cyclotron)
in cyclotron: protonen versneld
bv zuurstof 18 bombarderen met proton
=> neutron verdwijnt en zo ontstsaat
fluor 18
halfwaardetijd is net geen 2u, dus
ideaal
2. ter plaatse gemaakt, via deeltjesversneller (= klinisch
cyclotron) of via generator
radioliganden = radionuclide + ligand
bv 99mTc-MDP
o sensitief: ++
ziekteprocessen ontstaan eerst genetisch, moleculair of cellulair
alvorens anatomische veranderingen
dus: vroegtijdige detectie, soms zelfs voor symptomen
o specificiteit: afhankelijk van proces dat in beeld gebracht wordt
VAN LAERE: NUCLEAIRE GENEESKUNDE
,Inhoudsopgave
H1: INLEIDING: BASISPRINCIPES, MEETAPPARATUUR EN PRINCIPES
RADIOPROTECTIE........................................................................................... 4
BASIS PRINCIPES.................................................................................................................. 4
RADIOFARMACA................................................................................................................... 6
GAMMACAMERA, SPECT, PET, HYBRIDE BEELDVORMING.............................................................8
gammacamera en SPECT-scan.....................................................................................9
PET-scan..................................................................................................................... 10
beeldreconstructie en dataprocessing........................................................................11
hybride beeldvorming................................................................................................12
STRALINGSBELASTING EN ELEMENTEN VAN RADIOPROTECTIE........................................................12
H2: MOLECULAIRE BEELDVORMING IN ONCOLOGIE.........................................17
FDG PET......................................................................................................................... 17
Principe...................................................................................................................... 17
Algemene indicaties voor FDG PET.............................................................................18
Typevoorbeeld: longtumoren en FDG PET..................................................................20
ALTERNATIEVE NON-FDG KLINISCHE ONCOLOGISCHE TARGETS....................................................21
18
F-FET (of 11C-Methionine) voor hersentumoren........................................................21
18
F-PSMA bij prostaatcarcinoom – 11C-choline.............................................................21
68
Ga-DOTATATE bij neuro-endocriene tumoren..........................................................22
68
Ga-FAPI (fibroblast activator proteïne inhibitor) (of 18F-FAPI) voor tumor micro-
omgeving (en fibrose)................................................................................................23
immunotherapie imaging...........................................................................................23
SENTINEL NODE DETECTIE.................................................................................................... 23
ONCOLOGIE EN CONVENTIONELE (SPECT) BEELDVORMING.........................................................25
Schildklier- en bijschildkliertumoren...........................................................................25
Carcinoid tumoren en medullair schildkliercarcinoom................................................25
H3: BASISPRINCIPES VAN RADIONUCLIDETHERAPIE – THERANOSTICS..............26
131
I THERAPIE..................................................................................................................... 26
PIJNBESTRIJDING BIJ BOTMETASTASEN MET 223RA.......................................................................26
BEHANDELING VAN GEMETASTASEERD CASTRAAT-RESISTENT PROSTAATCARCINOOM MET 177LU- OF
225
ACPSMA...................................................................................................................... 27
H4: MOLECULAIRE BEELDVORMING VAN INFECTIE EN INFLAMMATIE................28
GEMERKTE WBC SCINTIGRAFIE............................................................................................. 28
FDG PET BIJ INFECTIE EN INFLAMMATIE..................................................................................28
H5: MOLECULAIRE BEELDVORMING VAN DE HERSENEN...................................30
BASISPRINCIPES................................................................................................................. 30
VOORNAAMSTE KLINISCHE INDICATIES VAN NUCLEAIRE HERSENBEELDVORMING................................32
Dementie................................................................................................................... 32
Bewegingsstoornissen/ziekte van Parkinson..............................................................35
epilepsie..................................................................................................................... 37
H6: MOLECULAIRE BEELDVORMING VAN SKELET.............................................39
PRINCIPE VAN SKELETSCINITIGRAFIE........................................................................................ 39
KINETIEK VAN SKELETSCINTIGRAFIE: 99MTC-HDP EN 18F-.............................................................40
dynamisch: Drie fazen botscan (99mTc-HDP)...............................................................40
, Statisch skeletonderzoek (99mTc-HDP).........................................................................40
SPECT en SPECT/CT (99mTc-HDP).................................................................................41
18
F-fluoride PET........................................................................................................... 41
KLINISCHE INDICATIES VOOR SKELETSCINTIGRAFIE.....................................................................41
Trauma....................................................................................................................... 42
Gewrichtslijden........................................................................................................... 42
Lage rugpijn............................................................................................................... 43
Vasculaire pathologie................................................................................................. 43
Infectie bot................................................................................................................. 44
Metabole skeletziekten...............................................................................................44
bottumoren................................................................................................................ 44
H7: VAAKST VOORKOMENDE MOLECULAIRE BEELDVORMING IN ANDERE
ORGAANSYSTEMEN.......................................................................................47
SCHILDKLIER..................................................................................................................... 47
Basisprincipes van schildklierscintigrafie...................................................................47
beeldvorming bijschildklier......................................................................................... 47
Klinische indicaties..................................................................................................... 48
LONGEN........................................................................................................................... 50
Perfusiescintigrafie van longen..................................................................................50
Ventilatiescintigrafie van longen................................................................................51
HART............................................................................................................................... 52
Nut van MPI bij ischemisch hartlijden.........................................................................52
Perfusietracers: SPECT en gated SPECT.....................................................................52
Klinisch indicatie en performantie van MPI.................................................................53
NIEREN............................................................................................................................ 54
Absolute meting van glomerulaire filtratiesnelheid met 51Cr-EDTA...........................54
Statisch nierschorsonderzoek met 99mTc-DMSA..........................................................54
Dynamisch nieronderzoek met 99mTc-MAG3 of 99mTc-EC..............................................54
GASTRO-INTESTINAAL STELSEL (FACULTATIEF – TER INFO)...........................................................54
Bepaling van maagontlediging...................................................................................54
Opsporen bloedingen in GI kanaal..............................................................................54
Meckel scintigrafie..................................................................................................... 55
Hepatobilliaire scintigrafie (cholescintigrafie)............................................................55
OEFENINGEN................................................................................................ 55
, H1: INLEIDING: BASISPRINCIPES, MEETAPPARATUUR EN
PRINCIPES RADIOPROTECTIE
Burden of disease in Belgium
Ischemische hartaandoening
Trachea, bronchus en longkanker
Rugpijn
BASIS PRINCIPES
radioactiviteit
o = indien instabiele kern (door teveel of tekort aan protonen) teveel energie
bevat: deel ervan uitzenden ovv straling
Nucleaire geneeskunde => moleculaire beeldvorming
o Doel: in beeld brengen van moleculaire processen in menselijk lichaam
dmv radiofarmaca
radiofarmaca = hetgeen uitgezonden door radionuclide dat
gamma of ß-plus (positron) straling uitzendt en zo kan gelokaliseerd
worden
hebben radio-actief label
zorgen voor specifieke moleculaire interactie met doelwit
bepaalt welke fysiologische functie gemeten wordt
radionucliden = zendt bij zijn verval uitwendig detecteerbare
schade uit
ook voor behandeling goedaardige en kwaadaardige
aandoeningen
o => RNT = radionuclide therapie = ‘metabole’
therapie
via radionucliden die energie op korte afstand kunnen
afgeven (ß-min (elektron) en alfastralers
bepaalt welke techniek gebruikt wordt voor uitlezing: PET
of SPECT
medisch bruikbaar maken
1. aangeleverd, na productie in kernreactor of
industriële versneller (= cyclotron)
in cyclotron: protonen versneld
bv zuurstof 18 bombarderen met proton
=> neutron verdwijnt en zo ontstsaat
fluor 18
halfwaardetijd is net geen 2u, dus
ideaal
2. ter plaatse gemaakt, via deeltjesversneller (= klinisch
cyclotron) of via generator
radioliganden = radionuclide + ligand
bv 99mTc-MDP
o sensitief: ++
ziekteprocessen ontstaan eerst genetisch, moleculair of cellulair
alvorens anatomische veranderingen
dus: vroegtijdige detectie, soms zelfs voor symptomen
o specificiteit: afhankelijk van proces dat in beeld gebracht wordt
