Belangrijkste zaken:
Seculiere bril Religie wordt hier vaak beschouwd als iets
uit het verleden, iets dat we “ontgroeid”
zijn. Dat maakt het lastig om religieuze
invloeden en spanningen in andere delen
van de wereld goed in te schatten of serieus
te nemen. Toch is religie voor een groot deel
van de wereldbevolking nog steeds een
essentiële bron van identiteit, zingeving en
zelfs conflict.
Desecularisatie Tegenbeweging: heropleving van religie
Secularisatiethes Religie vanzelf aan belang verliest in moderne,
e geïndividualiseerde en welvarende
samenlevingen.
José Casanova in Public Religions in the Modern
World (1994), onderscheidt drie dimensies
van secularisatie:
1. Scheiding van kerk en staat – Dit is
positief: religie en politiek moeten
elkaars domein respecteren.
2. Terugtrekking van religie uit het
publieke leven – Religieuze
instellingen verliezen maatschappelijk
gewicht.
3. Privatisering van religie – Dit
laatste noemt Casanova
problematisch. Het idee dat religie
enkel een privézaak is, ondermijnt
volgens hem het recht om religieuze
overtuigingen ook in het publieke
debat te laten klinken.
Charles Taylor A Secular Age, Hij benadrukt dat een seculiere
staat niet tot doel heeft religie te weren, maar
juist gewetensvrijheid en wederzijds respect wil
bevorderen.
Dus, scheiding tussen kerk en staat als hulpmiddel
Grace Davie “believing without belonging”, “belonging without
believing” en “vicarious religon”
Alain de Botton Zegt in Religion for Atheists dat religie nuttige
sociale functies vervult, zoals zingeving, rituelen
en gemeenschapsvorming.
Peter Berger In The Desecularization of the World (1999) gaf hij
toe dat zijn eerdere inschattingen fout waren.
Waarom had hij zich vergist?
West-Europa bleek een uitzondering,
geen regel: hoewel secularisering daar sterk
, doorzette, zagen we in de rest van de wereld
een religieuze heropleving.
Academische bias: Berger wees op
een seculiere bubbel binnen de
academische wereld, waar religie vaak als
irrelevant werd beschouwd. Deze blinde vlek
beïnvloedde zijn eerdere analyses.
Samuel Clash of civilizations
Huntington
De Heilige van Andrej Roebljov (ca. 1410), een icoon
Drievuldigheid die gastvrijheid en goddelijke
gemeenschap uitdrukt.
orthodox icoon
Ecclesia Indivisa De onverdeelde Kerk (eerste 1.000 jaar)
De pentarchie vijf belangrijke centra (patriarchaten) van macht
en gezag:
Rome, Constantinopel, Antiochië, Alexandrië, en
Jeruzalem
1917 De breuk met het tsarendom, de russische
revoluties:
Februarirevolutie (1917):
Val van het tsarendom
Tijdelijke heropleving van de
kerk: Patriarchaat wordt hersteld
Kortstondig liberaal regime → de Kerk
probeert positie te herwinnen
Oktoberrevolutie (1917):
Communistische machtsovername
Begin van een decennialange
onderdrukking van religie
Ceasaropapisme politieke leider is ook (indirect) religieus leider
Ottomaanse rijk Constantinopel onder Ottomaans gezag
Val van Constantinopel (1453): bloedige
overgang, maar verrassend tolerante
behandeling van christenen onder de
Ottomanen
In contrast met Spanje in 1492 (na val van
Granada) waar joden en moslims
verdreven werden
Ottomaanse houding t.o.v. niet-moslims:
Dhimmi-status: tweederangsburgers
o Moeten jizya (hoofdelijke belasting)
betalen voor geloofsbehoud
Millet-systeem: religieuze
gemeenschappen krijgen autonomie
o Zelfbestuur op vlak van religie,
rechtspraak, familierecht
o De patriarch van Constantinopel wordt
hoofd van de orthodoxe Rum-Millet
, (Rum = romeinen)
Filletisme Kerkelijk nationalisme. Het idee dat elke natie zijn
eigen onafhankelijke (autocefale) kerk moet
hebben
Staat haaks op het
oorspronkelijke supranationale karakter van de
Orthodoxie
Het Oecumenisch Patriarchaat probeert deze
tendens in te dammen, maar verliest gezag
Verdrag van 1923, bevestigt het definitieve einde van het
Lausanne Ottomaanse rijk. Grote bevolkingsuitwisseling en
Turkije wordt een etnisch-nationalistische staat
onder Atatürk.
Panorthodox Kreta, 2016. Eerste poging tot gezamelijke
concilie orthodoxe vergadering sinds eeuwen mislukt
deels door boycot Moskou.
Orthodoxe 1. Patriarchaat van Moskou (Metropoliet
verdeeldheid Onufry)
Oekraïne → Loyaal aan Moskou, groot deel van
Oekraïne
2. Autocefale Orthodoxe Kerk van
Oekraïne
o Ontstaan uit scheuringen van 1921 en
1989
o In 2018 erkend door
Constantinopel, wat leidde tot crisis
met Moskou
3. Patriarchaat van Kiev (1992,
Metropoliet Filaret)
o Ex-KGB, riep eigen patriarchaat uit
o Was eerst niet erkend, maar vormde
kern van nieuwe autocefale kerk
Katholieke Grieks-katholieke Kerk (Lviv)
aanwezigheid → Hervormde oosterse rite, ontstaan via
Oekraïne de Synode van Brest-Litovsk (1596)
→ Werd onderdrukt onder Sovjets, herleefde
na 1991
Rooms-katholieke Kerk
→ Vooral in West-Oekraïne, Pools getint
→ Spanning tussen Pools-Latijnse identiteit
en Slavisch-Oosters
2016, Cuba Franciscus is de enige paus ooit die een
Russisch patriarch (Kiril) heeft ontmoet
Eerste keer in de geschiedenis dat Rome en
Moskou elkaar officieel ontmoeten, en dit door de
geamelijke ervaring van martelarenschap (conflict
in Syrië, Irak en andere)
Donatio Pepini De schenking van gebieden in Midden-Italië door
de Frankische koning Pepijn de Korte aan de paus.
, Hieruit ontstond de Kerkelijke Staat
Investituurstrijd Een conflict tussen de paus en de Duitse keizer
over het recht om bisschoppen te benoemen
Concordaat van Deze strijd beslecht met het Concordaat van
Wroms Worms, waarin bepaald werd dat de paus het
recht op bisschopsbenoemingen behield, terwijl de
keizer een rol speelde in de wereldlijke aanstelling
van bisschoppen binnen zijn rijk
Schisma’s Momenten in de geschiedenis van christendom
van diepe verdeeldheid, waar de positie van de
paus ter discussie kwam te staan:
1054 – Het Oosters Schisma: De formele
breuk tussen de Latijnse Kerk (met Rome als
centrum) en de Oosters-Orthodoxe Kerken.
Hoewel de breuk toen werd bezegeld,
groeide de vervreemding al eerder, onder
meer door culturele, theologische en
politieke verschillen. Rome bleef sindsdien
de zetel van het westerse christendom,
zonder band met het oosten.
1378–1417 – Het Westers Schisma: In
deze periode claimden meerdere pausen
tegelijkertijd het leiderschap van de Kerk –
een crisis van gezag, waarbij het pausdom
tijdelijk in Avignon gevestigd was. Pas met
het Concilie van Konstanz kwam hieraan een
einde.
1517 – De Reformatie: Maarten Luthers
optreden leidde tot de breuk met Rome in
een groot deel van Europa. De katholieke
Kerk verloor haar religieuze monopolie in het
westen. De Contrareformatie, met onder
meer het Concilie van Trente (1545–
1563), trachtte het gezag van Rome te
herstellen en leidde tot grondige
hervormingen binnen de Kerk.
1799 – Dood van paus Pius VI in
gevangenschap: Tijdens de Franse
Revolutie werden de wereldlijke macht van
de Kerk en het pausdom zwaar aangevallen.
Napoleon sprak zelfs de gevleugelde
woorden: “Le dernier pape est mort.” Toch
bleek dat oordeel voorbarig.
Pauselijke Uitgeroepen voordat 1e vaticaans concilie werd
onfeilbaarheid stopgezet, dit betekend niet dat de paus geen
fouten kan maken in het algemeen, maar wel dat
hij, wanneer hij als opperherder en leraar van alle
gelovigen een leerstellige uitspraak doet over
geloof en moraal daarin niet kan dwalen.
Seculiere bril Religie wordt hier vaak beschouwd als iets
uit het verleden, iets dat we “ontgroeid”
zijn. Dat maakt het lastig om religieuze
invloeden en spanningen in andere delen
van de wereld goed in te schatten of serieus
te nemen. Toch is religie voor een groot deel
van de wereldbevolking nog steeds een
essentiële bron van identiteit, zingeving en
zelfs conflict.
Desecularisatie Tegenbeweging: heropleving van religie
Secularisatiethes Religie vanzelf aan belang verliest in moderne,
e geïndividualiseerde en welvarende
samenlevingen.
José Casanova in Public Religions in the Modern
World (1994), onderscheidt drie dimensies
van secularisatie:
1. Scheiding van kerk en staat – Dit is
positief: religie en politiek moeten
elkaars domein respecteren.
2. Terugtrekking van religie uit het
publieke leven – Religieuze
instellingen verliezen maatschappelijk
gewicht.
3. Privatisering van religie – Dit
laatste noemt Casanova
problematisch. Het idee dat religie
enkel een privézaak is, ondermijnt
volgens hem het recht om religieuze
overtuigingen ook in het publieke
debat te laten klinken.
Charles Taylor A Secular Age, Hij benadrukt dat een seculiere
staat niet tot doel heeft religie te weren, maar
juist gewetensvrijheid en wederzijds respect wil
bevorderen.
Dus, scheiding tussen kerk en staat als hulpmiddel
Grace Davie “believing without belonging”, “belonging without
believing” en “vicarious religon”
Alain de Botton Zegt in Religion for Atheists dat religie nuttige
sociale functies vervult, zoals zingeving, rituelen
en gemeenschapsvorming.
Peter Berger In The Desecularization of the World (1999) gaf hij
toe dat zijn eerdere inschattingen fout waren.
Waarom had hij zich vergist?
West-Europa bleek een uitzondering,
geen regel: hoewel secularisering daar sterk
, doorzette, zagen we in de rest van de wereld
een religieuze heropleving.
Academische bias: Berger wees op
een seculiere bubbel binnen de
academische wereld, waar religie vaak als
irrelevant werd beschouwd. Deze blinde vlek
beïnvloedde zijn eerdere analyses.
Samuel Clash of civilizations
Huntington
De Heilige van Andrej Roebljov (ca. 1410), een icoon
Drievuldigheid die gastvrijheid en goddelijke
gemeenschap uitdrukt.
orthodox icoon
Ecclesia Indivisa De onverdeelde Kerk (eerste 1.000 jaar)
De pentarchie vijf belangrijke centra (patriarchaten) van macht
en gezag:
Rome, Constantinopel, Antiochië, Alexandrië, en
Jeruzalem
1917 De breuk met het tsarendom, de russische
revoluties:
Februarirevolutie (1917):
Val van het tsarendom
Tijdelijke heropleving van de
kerk: Patriarchaat wordt hersteld
Kortstondig liberaal regime → de Kerk
probeert positie te herwinnen
Oktoberrevolutie (1917):
Communistische machtsovername
Begin van een decennialange
onderdrukking van religie
Ceasaropapisme politieke leider is ook (indirect) religieus leider
Ottomaanse rijk Constantinopel onder Ottomaans gezag
Val van Constantinopel (1453): bloedige
overgang, maar verrassend tolerante
behandeling van christenen onder de
Ottomanen
In contrast met Spanje in 1492 (na val van
Granada) waar joden en moslims
verdreven werden
Ottomaanse houding t.o.v. niet-moslims:
Dhimmi-status: tweederangsburgers
o Moeten jizya (hoofdelijke belasting)
betalen voor geloofsbehoud
Millet-systeem: religieuze
gemeenschappen krijgen autonomie
o Zelfbestuur op vlak van religie,
rechtspraak, familierecht
o De patriarch van Constantinopel wordt
hoofd van de orthodoxe Rum-Millet
, (Rum = romeinen)
Filletisme Kerkelijk nationalisme. Het idee dat elke natie zijn
eigen onafhankelijke (autocefale) kerk moet
hebben
Staat haaks op het
oorspronkelijke supranationale karakter van de
Orthodoxie
Het Oecumenisch Patriarchaat probeert deze
tendens in te dammen, maar verliest gezag
Verdrag van 1923, bevestigt het definitieve einde van het
Lausanne Ottomaanse rijk. Grote bevolkingsuitwisseling en
Turkije wordt een etnisch-nationalistische staat
onder Atatürk.
Panorthodox Kreta, 2016. Eerste poging tot gezamelijke
concilie orthodoxe vergadering sinds eeuwen mislukt
deels door boycot Moskou.
Orthodoxe 1. Patriarchaat van Moskou (Metropoliet
verdeeldheid Onufry)
Oekraïne → Loyaal aan Moskou, groot deel van
Oekraïne
2. Autocefale Orthodoxe Kerk van
Oekraïne
o Ontstaan uit scheuringen van 1921 en
1989
o In 2018 erkend door
Constantinopel, wat leidde tot crisis
met Moskou
3. Patriarchaat van Kiev (1992,
Metropoliet Filaret)
o Ex-KGB, riep eigen patriarchaat uit
o Was eerst niet erkend, maar vormde
kern van nieuwe autocefale kerk
Katholieke Grieks-katholieke Kerk (Lviv)
aanwezigheid → Hervormde oosterse rite, ontstaan via
Oekraïne de Synode van Brest-Litovsk (1596)
→ Werd onderdrukt onder Sovjets, herleefde
na 1991
Rooms-katholieke Kerk
→ Vooral in West-Oekraïne, Pools getint
→ Spanning tussen Pools-Latijnse identiteit
en Slavisch-Oosters
2016, Cuba Franciscus is de enige paus ooit die een
Russisch patriarch (Kiril) heeft ontmoet
Eerste keer in de geschiedenis dat Rome en
Moskou elkaar officieel ontmoeten, en dit door de
geamelijke ervaring van martelarenschap (conflict
in Syrië, Irak en andere)
Donatio Pepini De schenking van gebieden in Midden-Italië door
de Frankische koning Pepijn de Korte aan de paus.
, Hieruit ontstond de Kerkelijke Staat
Investituurstrijd Een conflict tussen de paus en de Duitse keizer
over het recht om bisschoppen te benoemen
Concordaat van Deze strijd beslecht met het Concordaat van
Wroms Worms, waarin bepaald werd dat de paus het
recht op bisschopsbenoemingen behield, terwijl de
keizer een rol speelde in de wereldlijke aanstelling
van bisschoppen binnen zijn rijk
Schisma’s Momenten in de geschiedenis van christendom
van diepe verdeeldheid, waar de positie van de
paus ter discussie kwam te staan:
1054 – Het Oosters Schisma: De formele
breuk tussen de Latijnse Kerk (met Rome als
centrum) en de Oosters-Orthodoxe Kerken.
Hoewel de breuk toen werd bezegeld,
groeide de vervreemding al eerder, onder
meer door culturele, theologische en
politieke verschillen. Rome bleef sindsdien
de zetel van het westerse christendom,
zonder band met het oosten.
1378–1417 – Het Westers Schisma: In
deze periode claimden meerdere pausen
tegelijkertijd het leiderschap van de Kerk –
een crisis van gezag, waarbij het pausdom
tijdelijk in Avignon gevestigd was. Pas met
het Concilie van Konstanz kwam hieraan een
einde.
1517 – De Reformatie: Maarten Luthers
optreden leidde tot de breuk met Rome in
een groot deel van Europa. De katholieke
Kerk verloor haar religieuze monopolie in het
westen. De Contrareformatie, met onder
meer het Concilie van Trente (1545–
1563), trachtte het gezag van Rome te
herstellen en leidde tot grondige
hervormingen binnen de Kerk.
1799 – Dood van paus Pius VI in
gevangenschap: Tijdens de Franse
Revolutie werden de wereldlijke macht van
de Kerk en het pausdom zwaar aangevallen.
Napoleon sprak zelfs de gevleugelde
woorden: “Le dernier pape est mort.” Toch
bleek dat oordeel voorbarig.
Pauselijke Uitgeroepen voordat 1e vaticaans concilie werd
onfeilbaarheid stopgezet, dit betekend niet dat de paus geen
fouten kan maken in het algemeen, maar wel dat
hij, wanneer hij als opperherder en leraar van alle
gelovigen een leerstellige uitspraak doet over
geloof en moraal daarin niet kan dwalen.
