Samenvatting cursus Medische diagnostiek - radiologie

Radiologie
1. Ontdekking en evolutie radiologie

 Wilhelm Conrad Röntgen in 1895 – X-stralen ontdekt
 Ontwikkeling van radiologie en radiotherapie
 Verminderd door nieuwe technieken (echo en MRI)



1. Röntgenzaal en apparatuur

Veiligheid
 Röntgenzalen zijn gecontroleerde zones met radioactieve waarschuwingssymbolen

Belangrijk apparatuur
Bedieningsconsole:
 Voor het instellen van onderzoeksPM zoals type onderzoek, spanning (kV), stroom
(mAs), automatische belichting, focusgrootte, en diafragmeren van het stralingsveld
 Hier wordt ook de stralingsbelasting afgelezen na elke opname

Loodscherm:
 Biedt bescherming tegen straling voor personeel en begeleiders
 Bevat loodglas zodat de patiënt tijdens de opname geobserveerd kan worden

Generator:
 Geplaatst in een muurkast en levert de benodigde hoog- en laagspanning voor het
röntgentoestel

Toestel of modaliteit:
 Verschillende soorten röntgentoestellen met specifieke functies, waarvan de meeste
volledig digitaal werken

PC met radiologiesoftware:
 Voor het beheren van beelden en patiënteninformatie


Voor- en nadelen digitale beeldvorming
Voordelen:
 Verbeterde beeldkwaliteit en lagere stralingsdosis
 Efficiënter opnameproces zonder filmcassettes
 Beelden kunnen digitaal worden aangepast (bijsnijden, inzoomen, contrast aanpassen)
 Gemakkelijke archivering en hergebruik van beelden
Nadelen:
 Vereist nauwkeurige identificatie van de zorgvrager en juiste instelling van apparatuur
 Fouten kunnen leiden tot heropnames, stralingsbelasting ↑ en comforttijd patiënt ↓

,Belangrijke röntgentoestellen
Telebediende röntgentafel:
 Standaardtoestel voor beeldvorming van groot en klein bot
 Belangrijke onderdelen:
- Stralingsbundel: divergeert van de röntgenbuis naar de detector
- Diafragma/collimator: Vier verstelbare loden lamellen die het stralingsveld
afbakenen. Hierdoor wordt enkel het relevante lichaamsdeel bestraald
- Röntgenbuis: produceert de röntgenstraling en kan kantelen afh. van de opname
- Bedieningsconsole aan het toestel: voor het bedienen van de tafel en röntgenarm
- Detector: een digitale flat panel die beelden opvangt en registreert. Onder de
tafel zit een strooistralenrooster (grid) om ongewenste straling te filteren

Mobiel röntgentoestel (Bobby)
 Voor opnamen aan het bed, vooral op intensieve zorgen of spoed
 Ideaal bij patiënten die moeilijk te verplaatsen zijn

Mammografietoestel:
 Speciaal ontworpen voor borstkankeronderzoek
 Heeft een kleine steunplaat en draaibare röntgenbuis voor verschillende opnamen

OPG-Toestel (orthopantomografie)
 Maakt panoramische opnamen van de tanden en kaken
 Zorgt voor een volledige en symmetrische weergave van de kaak en tandwortels

Botdensitometer (DEXA)
 Meet de botdichtheid met een lage dosis röntgenstraling
 Wordt gebruikt voor het opsporen van osteoporose
 Meet meestal de niet-dominante heup en de lumbale wervels



Radiologiesoftware en informatiesystemen
RIS (Radiologie Informatiesysteem)
 Beheert administratieve gegevens en onderzoeksaanvragen
 Zorgt voor koppeling van patiëntgegevens met onderzoek

PACS (Picture Archiving and Communication System)
 Voor het digitaal opslaan en verspreiden van medische beelden en verslagen
 Beelden kunnen eenvoudig worden teruggevonden voor follow-up

PACS-on-web
 Webgebaseerde distributie van beelden en verslagen
 Zorgvragers ontvangen een persoonlijke code om hun beelden veilig te raadplegen



1. Het röntgentoestel

, Röntgenstralen
 Röntgenstralen (X-stralen) behoren tot de elektromagnetische straling, net zoals
zichtbaar licht
 Ze hebben een extreem korte golflengte en verplaatsen zich in de ruimte als een
stralingsgolf, zonder dat er een medium nodig is


Ontstaan
 De röntgenbuis vormt het hart van elke röntgeninstallatie en zet elektrische energie
om in stralingsenergie
 Rendement: slechts 1% van de energie wordt omgezet in röntgenstraling; de overige
99% wordt omgezet in warmte

Opbouw van de röntgenbuis
 Luchtledige glazen buis van loodglas voor bescherming tegen straling.
 Kathode (negatieve elektrode):
- Bestaat uit een gloeispiraal van hittebestendig materiaal (zoals wolfraam)
- Verhit door elektrische stroom, waardoor elektronen vrijkomen. Hoe hoger de
stroom, hoe meer elektronen
 Anode (positieve elektrode):
- Bestaat uit een ronddraaiende metalen schijf, die de elektronen opvangt
- Rotatie voorkomt oververhitting en verlengt de levensduur

Proces van röntgenstraling:
 Elektrische stroom verwarmt de kathode, waardoor elektronen vrijkomen
 Spanningsverschil (hoogspanning) zorgt ervoor dat elektronen naar de positief
geladen anode worden aangetrokken
 De elektronen botsen met hoge snelheid op de anode, waarbij voornamelijk warmte
en een klein deel röntgenstraling vrijkomt
 De röntgenstraling ontsnapt via een venster in het loodomhulsel
 Een filter van aluminium houdt de schadelijke, zachte stralen tegen
 Een diafragma met loden lamellen vernauwt de stralingsbundel en voorkomt
onnodige bestraling

Focus en stralingsbundel:
 Focus = het punt waar de elektronenbundel de anode raakt
 Vanuit de focus verspreidt de straling zich in alle richtingen
 De divergerende stralingsbundel verlaat de buis via het venster

Koeling van de röntgenbuis:
 Essentieel vanwege de hoge temperaturen
 Een draaiende anode helpt oververhitting voorkomen, omdat de botsingspunten van
de elektronen constant wisselen


Eigenschappen van straling