Samenvatting plichtenleer
Les 1
1. Intro over recht
Recht en ethiek overlappen sterk
veel regels behoren zowel tot recht als ethiek
MAAR verschillen toch hard: veel puur reglementaire regels
! Moeilijk de grens te behouden
men moet proberen steeds ethisch te handelen maar toch binnen de lijnen
van het recht te blijven
Deontologie = toegepaste ethiek in de professionele context
= plichtenleer
wordt dagelijks gebruikt (ethisch handelen zit in kleine dingen)
2. Definitie van het recht
Recht = het geheel van regels die in een bepaalde maatschappij op een bepaald ogenblik
door een daartoe bevoegde overheid opgelegd zijn en afdwingbaar zijn door
bevoegd instanties
- Geheel van regels: het is een heel systeem
je kan niet 1 regel eruit pikken die je nuttig vindt
- In een bepaalde maatschappij & op een bepaald ogenblik: veranderlijk per context
relatief per tijdseenheid en locatie
vb wetgeving van 2007 is niet perse nu nog geldig
vb in het buitenland/ander gewest van België zijn andere regels
- Door een bevoegde overheid opgelegd: anders is het onwettig recht
- Afdwingbare regel: er moet een sanctie aan vastgebonden zijn
niet afdwingbaar = slechts een advies/aanbeveling
3. Bronnen van het recht
3.1) Wet
Wet = schriftelijke weergave van een opgelegde rechtsregel die algemeen geldend is
op nationeel niveau/op supranationaal niveau (vb Europees)
vb - decreten van gewestelijke gemeenschappen
- regels van gemeenten/provincies
- koninklijke besluiten
3.2) Rechtspraak
Rechtspraak: geheel van uitspraken van hoven en rechtbanken
geheel: 1 vonnis van 1 bepaalde rechter in eender welke rechtbank
geen antwoord op hoe de wet wordt toegepast
, meer uitspraken nodig over hetzelfde om over rechtspraak te gaan
Functie: zorgt voor de praktijk/toetsing (hoe de wet wordt toegepast)
3.3) Rechtsleer
Rechtsleer: geheel van opvattingen
= theorie rond het recht vanuit geheel van bronnen
vb theorie vanuit publicaties, handboeken, tijdschrift artikelen, monografieën
Functie: academische invalshoek van recht (hoe het wordt onderwezen)
3.4) Gewoonte
Gewoonterecht had groot historisch belang
! Bij ons ondergeschikte bron van wet
vb verwijzen bij recht naar gebruiken in bepaalde gewesten
(= hoe men het gewoon was, geen echte verplichting)
MAAR wordt nu niet vaak gebruikt
3.5) Billijkheid
Billijkheid: instrument om te remediëren wanneer recht niet leidt tot rechtvaardigheid
(Frans: Equité)
als rechter die toch probeert rechtvaardig te spreken dit niet kan vanwege de wet
1e taak van rechter is de wet toepassen
MAAR kan om toch rechtvaardig te zijn, door naar billijkheid recht te
spreken ipv dmv de wetten
4. Staatsstructuren
Opbouw van België: opgebouwd uit gemeenschappen en gewesten
persoon en territorium gebonden
- Persoonsgebonden: gemeenschapsonderwijs
- Territorium gebonden: gewestweg
6 verschillende staatsstructuren:
- België (federale regering)
- Vlaamse gemeenschap & Vlaams geweest (2-in-1, overlappen elkaar)
- Waals gewest
- Franstalige gemeenschap
- Duitstalige gemeenschap
- Brussels hoofdstedelijk gewest
! Geen hiërarchie tussen de regeringen
elke regering heeft eigen bevoegdheden
bij staatshervorming: bevoegdheden worden toegewezen aan deelregeringen
federale regering heeft residuaire bevoegdheden (krijgt de rest van wat er
overschiet qua bevoegdheden)
,5. Scheiding der machten
Historiek: vanuit oud Rome (het triumviraat)
vanuit L’esprit des lois (van Montesquieu)
Idee erachter: 3 machten die elkaar stabiliseren
als 1 macht te sterk wordt, kunnen de 2 anderen dit terug rechttrekken
3 machten: - rechterlijke macht
- uitvoerende macht
- wetgevende macht
! Volgens wet: alle macht gaat uit van de natie (burgers)
wetgevend wij kiezen volksvertegenwoordigers in het parlement de wetten stemmen
uitvoerend de regering zorgt ervoor dat de wetten worden uitgevoerd/naleven
rechterlijk als de regering de wet niet naleeft kan de rechterlijke macht via de
grondwet hen op de vingers tikken / desnoods afzetten
rechterlijke macht wordt “in ’t oog gehouden” door ministerie van justitie
(houden uitspraken in de gaten) en het parlement (budgetair onder
controle houden)
6. Structuur hoven en rechtbanken
Structuur: piramidevorm (er is een hiërarchie tussen de hoven en rechtbanken)
Verloop van rechtspraak: volgens een specifieke procedure
er zijn strafrechtelijke en burgerrechtelijke procedures
! De bevoegdheden liggen wettelijk vast
Verloop : hoe het verloopt
wanneer partij A iets tegen partij B wil beginnen
2 verschillende procedures: arbeidsrechtbank, Hof van Cassatie,…
hebben eenzelfde verloop maar een andere procedure
! Rechtbank van eerste aanleg: algemene bevoegdheid
onderverdeling van bevoegdheid onder andere instanties
Les 2: Patiëntenrechtenwet
1. Algemeen
Patiëntenrechtenwet: wet van 22/8/2002
Doel: totaalwetgeving omtrent rechten van patiënten in de volledige gezondheidszorg
samenvoeging van alle rechtspraak en rechtsleer omtrent patiënten
duidelijker voor gezondheidsmedewerkers: welke regels op hen van belang zijn
2. Doel
Doel: verbetering van kwaliteit van de dienstverlening van de gezondheidszorg
door: rechten van patiënt te formuleren in overzichtelijke en duidelijke wet
! belang hechten aan vertegenwoordiging van wilsonbekwame mensen
vb mensen met beperkte vermogens, minderjarigen,..
! bij minderjarigen: er wordt met mening van patiënt rekening gehouden vanaf
moment dat men denkt dat hij/zij begrijpt wat je bedoelt
, 3. De wetten
Van toepassing: op alle gezondheidsverstrekkingen die vernoemd worden in de wet
! Ook van toepassing: op beroepsbeoefenaars die niet geconventioneerd zijn (medisch EN
paramedisch)
3.1) Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening
Recht: best mogelijke zorg moet worden verleend met kennis van actuele wetenschap dat
gericht is op de behoeften van de patiënt
respecteren van de religieuze/culturele/filosofische waarden van de patiënt
- beantwoord aan de behoeften: geen dienstverlening die niet noodzakelijk is voor de patiënt
vb 30-er die een pacemaker wil omdat dit een goed apparaat is
- zonder onderscheid: onderscheid naar ras, afstamming,…..
= non discriminatie
3.2) Recht op vrije keuze van de zorgverstrekker
Normaal altijd
! Uitzondering:
- militairen moeten verplicht naar een toegewezen arts
indien ze een burgerarts willen, geen financiële tussenkomst leger/ziekenkas
- mensen die gedwongen in de psychiatrie zitten
reden: gevaar voor jezelf of derden
- arbeidsgeneesheren (controle artsen/preventie artsen): worden toegewezen
Ook recht op second opinion: je hebt steeds een recht om een tweede mening te gaan
vragen bij een andere zorgverstrekker
MAAR zorgverstrekker heeft ook steeds het recht een patiënt te weigeren
3.3) Recht op informatie en uitzonderingen
Recht: op volledig geïnformeerd worden mbt gezondheidstoestand en verwachte evolutie
zowel diagnose, prognose, specifieke voorgestelde behandeling, eventuele
alternatieve behandelingen, kostprijs, vereiste nazorg, risico’s,..
! Alternatieve behandeling: niet perse alternatieve geneeskunde
MAAR behandeling die minder invasief is, die nog wat kan wachten
! Maar volledig informeren doet men niet steeds
soms weet de patiënt de informatie al
anders ben je soms +20min aan het uitleggen
MAAR 30% van de uitleg wordt onthouden door de patiënt
- onthouden vooral het slechte nieuws
- teveel jargon gebruik (soms niet te vermijden)
Bewijslast ligt bij de patiënt
patiënt moet in de rechtbank aantonen onvoldoende geïnformeerd te zijn
>< therapeut die zou moeten bewijzen dat hij voldoende info gaf
Les 1
1. Intro over recht
Recht en ethiek overlappen sterk
veel regels behoren zowel tot recht als ethiek
MAAR verschillen toch hard: veel puur reglementaire regels
! Moeilijk de grens te behouden
men moet proberen steeds ethisch te handelen maar toch binnen de lijnen
van het recht te blijven
Deontologie = toegepaste ethiek in de professionele context
= plichtenleer
wordt dagelijks gebruikt (ethisch handelen zit in kleine dingen)
2. Definitie van het recht
Recht = het geheel van regels die in een bepaalde maatschappij op een bepaald ogenblik
door een daartoe bevoegde overheid opgelegd zijn en afdwingbaar zijn door
bevoegd instanties
- Geheel van regels: het is een heel systeem
je kan niet 1 regel eruit pikken die je nuttig vindt
- In een bepaalde maatschappij & op een bepaald ogenblik: veranderlijk per context
relatief per tijdseenheid en locatie
vb wetgeving van 2007 is niet perse nu nog geldig
vb in het buitenland/ander gewest van België zijn andere regels
- Door een bevoegde overheid opgelegd: anders is het onwettig recht
- Afdwingbare regel: er moet een sanctie aan vastgebonden zijn
niet afdwingbaar = slechts een advies/aanbeveling
3. Bronnen van het recht
3.1) Wet
Wet = schriftelijke weergave van een opgelegde rechtsregel die algemeen geldend is
op nationeel niveau/op supranationaal niveau (vb Europees)
vb - decreten van gewestelijke gemeenschappen
- regels van gemeenten/provincies
- koninklijke besluiten
3.2) Rechtspraak
Rechtspraak: geheel van uitspraken van hoven en rechtbanken
geheel: 1 vonnis van 1 bepaalde rechter in eender welke rechtbank
geen antwoord op hoe de wet wordt toegepast
, meer uitspraken nodig over hetzelfde om over rechtspraak te gaan
Functie: zorgt voor de praktijk/toetsing (hoe de wet wordt toegepast)
3.3) Rechtsleer
Rechtsleer: geheel van opvattingen
= theorie rond het recht vanuit geheel van bronnen
vb theorie vanuit publicaties, handboeken, tijdschrift artikelen, monografieën
Functie: academische invalshoek van recht (hoe het wordt onderwezen)
3.4) Gewoonte
Gewoonterecht had groot historisch belang
! Bij ons ondergeschikte bron van wet
vb verwijzen bij recht naar gebruiken in bepaalde gewesten
(= hoe men het gewoon was, geen echte verplichting)
MAAR wordt nu niet vaak gebruikt
3.5) Billijkheid
Billijkheid: instrument om te remediëren wanneer recht niet leidt tot rechtvaardigheid
(Frans: Equité)
als rechter die toch probeert rechtvaardig te spreken dit niet kan vanwege de wet
1e taak van rechter is de wet toepassen
MAAR kan om toch rechtvaardig te zijn, door naar billijkheid recht te
spreken ipv dmv de wetten
4. Staatsstructuren
Opbouw van België: opgebouwd uit gemeenschappen en gewesten
persoon en territorium gebonden
- Persoonsgebonden: gemeenschapsonderwijs
- Territorium gebonden: gewestweg
6 verschillende staatsstructuren:
- België (federale regering)
- Vlaamse gemeenschap & Vlaams geweest (2-in-1, overlappen elkaar)
- Waals gewest
- Franstalige gemeenschap
- Duitstalige gemeenschap
- Brussels hoofdstedelijk gewest
! Geen hiërarchie tussen de regeringen
elke regering heeft eigen bevoegdheden
bij staatshervorming: bevoegdheden worden toegewezen aan deelregeringen
federale regering heeft residuaire bevoegdheden (krijgt de rest van wat er
overschiet qua bevoegdheden)
,5. Scheiding der machten
Historiek: vanuit oud Rome (het triumviraat)
vanuit L’esprit des lois (van Montesquieu)
Idee erachter: 3 machten die elkaar stabiliseren
als 1 macht te sterk wordt, kunnen de 2 anderen dit terug rechttrekken
3 machten: - rechterlijke macht
- uitvoerende macht
- wetgevende macht
! Volgens wet: alle macht gaat uit van de natie (burgers)
wetgevend wij kiezen volksvertegenwoordigers in het parlement de wetten stemmen
uitvoerend de regering zorgt ervoor dat de wetten worden uitgevoerd/naleven
rechterlijk als de regering de wet niet naleeft kan de rechterlijke macht via de
grondwet hen op de vingers tikken / desnoods afzetten
rechterlijke macht wordt “in ’t oog gehouden” door ministerie van justitie
(houden uitspraken in de gaten) en het parlement (budgetair onder
controle houden)
6. Structuur hoven en rechtbanken
Structuur: piramidevorm (er is een hiërarchie tussen de hoven en rechtbanken)
Verloop van rechtspraak: volgens een specifieke procedure
er zijn strafrechtelijke en burgerrechtelijke procedures
! De bevoegdheden liggen wettelijk vast
Verloop : hoe het verloopt
wanneer partij A iets tegen partij B wil beginnen
2 verschillende procedures: arbeidsrechtbank, Hof van Cassatie,…
hebben eenzelfde verloop maar een andere procedure
! Rechtbank van eerste aanleg: algemene bevoegdheid
onderverdeling van bevoegdheid onder andere instanties
Les 2: Patiëntenrechtenwet
1. Algemeen
Patiëntenrechtenwet: wet van 22/8/2002
Doel: totaalwetgeving omtrent rechten van patiënten in de volledige gezondheidszorg
samenvoeging van alle rechtspraak en rechtsleer omtrent patiënten
duidelijker voor gezondheidsmedewerkers: welke regels op hen van belang zijn
2. Doel
Doel: verbetering van kwaliteit van de dienstverlening van de gezondheidszorg
door: rechten van patiënt te formuleren in overzichtelijke en duidelijke wet
! belang hechten aan vertegenwoordiging van wilsonbekwame mensen
vb mensen met beperkte vermogens, minderjarigen,..
! bij minderjarigen: er wordt met mening van patiënt rekening gehouden vanaf
moment dat men denkt dat hij/zij begrijpt wat je bedoelt
, 3. De wetten
Van toepassing: op alle gezondheidsverstrekkingen die vernoemd worden in de wet
! Ook van toepassing: op beroepsbeoefenaars die niet geconventioneerd zijn (medisch EN
paramedisch)
3.1) Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening
Recht: best mogelijke zorg moet worden verleend met kennis van actuele wetenschap dat
gericht is op de behoeften van de patiënt
respecteren van de religieuze/culturele/filosofische waarden van de patiënt
- beantwoord aan de behoeften: geen dienstverlening die niet noodzakelijk is voor de patiënt
vb 30-er die een pacemaker wil omdat dit een goed apparaat is
- zonder onderscheid: onderscheid naar ras, afstamming,…..
= non discriminatie
3.2) Recht op vrije keuze van de zorgverstrekker
Normaal altijd
! Uitzondering:
- militairen moeten verplicht naar een toegewezen arts
indien ze een burgerarts willen, geen financiële tussenkomst leger/ziekenkas
- mensen die gedwongen in de psychiatrie zitten
reden: gevaar voor jezelf of derden
- arbeidsgeneesheren (controle artsen/preventie artsen): worden toegewezen
Ook recht op second opinion: je hebt steeds een recht om een tweede mening te gaan
vragen bij een andere zorgverstrekker
MAAR zorgverstrekker heeft ook steeds het recht een patiënt te weigeren
3.3) Recht op informatie en uitzonderingen
Recht: op volledig geïnformeerd worden mbt gezondheidstoestand en verwachte evolutie
zowel diagnose, prognose, specifieke voorgestelde behandeling, eventuele
alternatieve behandelingen, kostprijs, vereiste nazorg, risico’s,..
! Alternatieve behandeling: niet perse alternatieve geneeskunde
MAAR behandeling die minder invasief is, die nog wat kan wachten
! Maar volledig informeren doet men niet steeds
soms weet de patiënt de informatie al
anders ben je soms +20min aan het uitleggen
MAAR 30% van de uitleg wordt onthouden door de patiënt
- onthouden vooral het slechte nieuws
- teveel jargon gebruik (soms niet te vermijden)
Bewijslast ligt bij de patiënt
patiënt moet in de rechtbank aantonen onvoldoende geïnformeerd te zijn
>< therapeut die zou moeten bewijzen dat hij voldoende info gaf
