Samenvatting H10 denken over denken

Hoofdstuk 10 Wittegenstein
0. Inleiding
* Wittgenstein:
- fascinerende figuur: avontuurlijke levensloop én grote bijdrage aan filosofie
- twee filosofische theorieën: lijnrecht tegenover elkaar qua inhoud als vorm
over Taal, verhouding tussen taal en werkelijkheid, onderscheid
tussen zin en onzin
Tractatus Logico Philophicus (1921): betekenis ontstaat als een
uitspraak een afbeelding vormt van een stand van zaken in de
werkelijkheid
Philosophische Untersuchungen (1953): betekenis wordt vooral
bepaald door de manier waarop & de context waarin die uitspraak
wordt gebruikt
- Bekommernis: filosofie van zichzelf genezen door het verkeerd begrip of
gebruik van taal bloot te leggen
- Modernist: gedreven om steeds opnieuw te beginnen (cfr Descartes en
Nietzsche)
o Fundamentele betekenis: modern=nieuw
o Verzamelnaam voor een aantal revolutionaire esthetische en
intellectuele bewegingen eind 19de-begin 20ste E om komaf te maken
met doorgedreven realisme van de 19de E (oa. Pointillisme,
dadaïsme, surrealisme, impressionisme)

1. Een man van extremen

- Geboren in Wenen, zeer rijke & disfunctionele familie
o Vader : staalmagnaat en mecenas voor bekende kunstenaars (Klimt,
Richard Straus)
o 2 broers: zelfdoding, overblijvende: pianist maar verloor hand in WOI
-beroemde pianisten componeerden werk op maat voor broer (M.
Ravel en B Britten)
- Enkel zussen, 1 zus haar bruidsportret getekend door Klimt
- Studies
o Eerst ingenieurswetenschappen in Berlijn, dan in Manchester
(luchtvaartingenieur)
o In Engeland: interesse filosofie van de wiskunde en in contact met
Bertrand Russell! Russell onder indruk van Wittgenstein- veel
discussies over taal
- WOI: sloot zich aan bij het Oostenrijkse leger: kalm en heldhaftig
- In rustigere perioden schreef hij eerste manuscript dat “Tractatus” zou
worden.
in 2015 aan Russell dat de waarheid van zijn gedachten in dat boek
onaantastbaar en definitief waren…



1

, 2. Geen gezwets! Over Wittgenstein 1

 Tractatus: duidelijke criteria: onderscheid zin en onzin in taalgebruik en in
de filosofie
o Veel filosofische problemen door oneigenlijk taalgebruik (gezwets:
als je de grenzen niet respecteert)
o Duidelijke grenzen=> oplossing voor alle filosofische problemen!
 Bertrand Russell:
o Bekend owv het logische atomisme: verband tussen taal en
werkelijkheid
 Hoe komt het dat wat je nu leest betekenis heeft?
 Hoe kan je er vervolgens waarheid of onwaarheid aan
toevoegen?
o Russell:
 fundamentele bouwstenen van onze taal zijn een spiegel van
wat er zich in de werkelijkheid afspeelt
Door de logica kunnen we die bouwstenen identificeren
(soms wel abstractie maken van omgangstaal)
Die uitspraken kan je dan verder opdelen in atomaire
uitspraken
Die atomaire uitspraken komen overeen met dingen en hun
eigenschappen in de wkh
 Wittgenstein bouwt daarop verder én voegt daaraan kleine elementen toe:

 Die atomaire uitspraken komen overeen met samenhangen
tussen dingen = ‘stand van zaken’
 Dingen komen overeen met namen: tafel, stoel,
waterglas….
 Stand van zaken: een stoel onder tafel, een glas op een
tafel
 Die atomaire uitspraken zijn zinvol als ze verwijzen naar
standen van zaken in de werkelijkheid!
Taal krijgt betekenis aan het feit dat ze een afbeelding is van
de wkh
 Wat is ‘afbeelden’
Mooie vergelijking: taal en wkh // partituur en muziek
//landkaart en landschap
Geen reële gelijkenis (object/foto) maar structurele
gelijkenis: uitspraken en dingen hebben dezelfde logische
opbouw (evenveel elementen én die staan in dezelfde
verhouding tot elkaar)
 Hoe behoeden voor gezwets?

2