INHOUDSOPGAVE
H1: Basisprincipes van de economie................................................................................................................. 9
Wat valt er onder economics? ............................................................................................................................ 9
Economische modellen ....................................................................................................................................... 9
De economische kringloop .......................................................................................................................... 10
De basisprincipes van de economie .................................................................................................................. 11
H2: Denken als een economist ....................................................................................................................... 14
Economie als wetenschap ................................................................................................................................ 14
De 2 functies van de economist .................................................................................................................. 14
Positieve vs Normatieve analyse ................................................................................................................. 14
Waarom economisten het niet eens zijn ..................................................................................................... 15
Micro- en macroeconomie................................................................................................................................ 15
H3: Vraag en aanbod ...................................................................................................................................... 15
Soorten Markten .............................................................................................................................................. 16
Georganiseerde markten ............................................................................................................................. 16
Concurrerende markt .................................................................................................................................. 16
Perfecte concurrentie .................................................................................................................................. 16
Monopolie ................................................................................................................................................... 16
Oligopolie..................................................................................................................................................... 16
Monopolistiche concurrentie ...................................................................................................................... 17
De vraag ........................................................................................................................................................... 17
Determinanten van de vraag ....................................................................................................................... 17
Ceteris paribus .................................................................................................................................................. 18
Functioneel verband tussen vraag en deze factoren ........................................................................................ 18
Aanbod ............................................................................................................................................................. 20
Determinanten van het aanbod .................................................................................................................. 20
verband tussen aanbod van een goed en beïnvloedende factoren .................................................................. 21
Veranderingen in de aangeboden hoeveelheid versus verandering van het aanbod ................................ 21
Het samenkomen van vraag en aanbod ........................................................................................................... 21
Drie Stappen om een wijziging in het marktevenwicht te analyseren .............................................................. 23
H4: Elasticiteit ................................................................................................................................................ 23
Prijselasticiteit van de vraag ............................................................................................................................ 23
Determinanten van de prijselasticiteit van de vraag ................................................................................... 23
De vraag naar een goed is meer elastisch als: ............................................................................................. 23
De vraag naar een goed is meer inelastisch als: .......................................................................................... 23
Berekening van de prijselasticiteit .................................................................................................................... 24
Soorten elasticiteit............................................................................................................................................ 24
Elasticiteit en totale opbrengsten..................................................................................................................... 25
1
, Inkomenselasticiteit van de vraag .................................................................................................................... 26
Kruisprijselasticiteit van de Vraag .................................................................................................................... 26
Prijselasticiteit van het aanbod ........................................................................................................................ 27
H5: Overheidstussenkomsten en de marktwerking ........................................................................................ 28
Prijsreguleringen .............................................................................................................................................. 28
Belastingen ....................................................................................................................................................... 29
Gevolgen van een belasting op de koper .................................................................................................... 29
Gevolgen van een belasting op de verkoper ............................................................................................... 29
Subsidies ........................................................................................................................................................... 30
Gevolgen van een subsidie aan de koper .................................................................................................... 30
Gevolgen van een subsidie aan de verkoper ............................................................................................... 30
Elasticiteit en belastingsheffing ........................................................................................................................ 31
Elasticiteit en subsidies ..................................................................................................................................... 31
H6: Consumenten- en producentensurplus .................................................................................................... 31
Consumentensurplus ........................................................................................................................................ 31
Producentensurplus .......................................................................................................................................... 32
Marktefficiëntie ................................................................................................................................................ 32
H7 Externaliteiten .......................................................................................................................................... 33
Marktfalen: externaliteit .................................................................................................................................. 33
De Markt voor Aluminium en Welvaartseconomie .......................................................................................... 33
Externaliteiten bij productie ............................................................................................................................. 34
Externaliteiten bij consumptie .......................................................................................................................... 34
OverheidsOplossingen voor Externaliteiten ..................................................................................................... 35
Private oplossingen voor externaliteiten .......................................................................................................... 35
Publieke oplossingen voor externaliteiten ........................................................................................................ 36
H8 Publieke goederen en gemeenschappelijke hulpbronnen ......................................................................... 37
De verschillende soorten goederen .................................................................................................................. 37
Gratis Goederen ............................................................................................................................................... 38
Publieke goederen ....................................................................................................................................... 39
Gemeenschappelijke hulpbronnen ............................................................................................................. 39
Eigendomsrechten ............................................................................................................................................ 40
H9: Het belastingsysteem ............................................................................................................................... 40
Inkomsten vd overheid ..................................................................................................................................... 40
Belastingen en efficiëntie ................................................................................................................................. 40
De effecten van een belasting .......................................................................................................................... 41
2
, De invloed van belastingen op de economische welvaart ................................................................................ 41
Hoe subsidies de markt beïnvloeden ................................................................................................................ 43
De administratieve rompslomp ........................................................................................................................ 44
Belastingsvoeten .............................................................................................................................................. 45
Een billijk belastingstelsel ................................................................................................................................. 45
H10: De productiekosten................................................................................................................................ 46
De kosten en opbrengsten ve onderneming ..................................................................................................... 47
Productiefactoren en tijdsperspectief .............................................................................................................. 47
Productiekosten ................................................................................................................................................ 48
Vaste en variabele kosten ................................................................................................................................ 49
De vorm van de kostencurven .......................................................................................................................... 50
De Lange termijn kosten ................................................................................................................................... 51
Schaaleffecten .................................................................................................................................................. 52
H11: Volmaakte concurrentie......................................................................................................................... 53
Definitie ............................................................................................................................................................ 53
De basiskarakteristieken .................................................................................................................................. 53
Opbrengsten in volmaakte concurrentie .......................................................................................................... 54
Winstmaximalisatie .......................................................................................................................................... 55
Verliezen op korte en lange termijn ................................................................................................................. 56
Winst of verlies op de figuur ............................................................................................................................. 58
Marktaanbod.................................................................................................................................................... 59
Korte termijn: marktaanbod met een vast aantal ondernemingen ............................................................ 59
Lange termijn: marktaanbod met entry en exit .......................................................................................... 60
Waarom zaken doen als er geen winst is? ....................................................................................................... 61
Invloed van vraagverschuiving op korte en lange termijn ................................................................................ 61
Volmaakte concurrentie incompatibel met schaalvoordelen ........................................................................... 62
Positieve effecten van volmaakte concurrentie ................................................................................................ 62
De beperkingen van volmaakte/perfecte concurrentie .................................................................................... 62
Volmaakte/perfecte concurrentie versus andere marktvormen ...................................................................... 63
H12: Monopolie ............................................................................................................................................. 63
Basisvoorwaarden ............................................................................................................................................ 63
Opbrengsten van een monopolist .................................................................................................................... 65
Winstmaximalisatie .......................................................................................................................................... 66
Monopolies op lange termijn............................................................................................................................ 67
Overheidsingrijpen op monopolistische markten ............................................................................................. 67
3
, Prijsdiscriminatie .............................................................................................................................................. 68
Nadelen van een monopolie ............................................................................................................................. 68
Voordelen van een monopolie .......................................................................................................................... 69
H13: Oligopolie .............................................................................................................................................. 69
Definitie ............................................................................................................................................................ 69
Invloed op prijs ................................................................................................................................................. 70
Toetredingsbarrières ........................................................................................................................................ 70
Soorten oligopolie............................................................................................................................................. 71
Onderlinge afhankelijkheid............................................................................................................................... 71
Voorbeeld duopolie .......................................................................................................................................... 72
Belang van het aantal oligopolisten ................................................................................................................. 72
Het marktevenwicht onder een oligopolie ....................................................................................................... 72
Politieke houding tov oligopolies ...................................................................................................................... 73
Nadelen van het oligopolie ............................................................................................................................... 74
Voordelen van het oligopolie ............................................................................................................................ 74
H14: Monopolistische concurrentie................................................................................................................ 75
Definitie ............................................................................................................................................................ 75
De basisvoorwaarden ....................................................................................................................................... 75
Invloed op de prijs ....................................................................................................................................... 75
Toetreden tot de markt ............................................................................................................................... 75
Aard van het product ................................................................................................................................... 76
Evenwicht op korte termijn .............................................................................................................................. 76
Evenwicht op de lange termijn ......................................................................................................................... 77
Monopolistische concurrentie versus perfecte/volmaakte concurrentie ......................................................... 77
Monopolistische concurrentie versus monopolie ............................................................................................. 78
Impact van het aantal ondernemingen ............................................................................................................ 78
Politiek houding tgo monopolistische concurrentie ......................................................................................... 78
H15: berekening van het nationaal inkomen .................................................................................................. 79
Macro-economie .............................................................................................................................................. 79
Inkomsten en uitgaven in de economie ............................................................................................................ 79
Binnenlands product (BBP) ......................................................................................................................... 79
De economische kringloop ......................................................................................................................... 79
Bruto binnenlands product: BBP ....................................................................................................................... 80
De meting van het BBP ................................................................................................................................ 80
Andere meeteenheden ..................................................................................................................................... 82
Bruto Nationaal Product (BNP) .................................................................................................................. 82
4
H1: Basisprincipes van de economie................................................................................................................. 9
Wat valt er onder economics? ............................................................................................................................ 9
Economische modellen ....................................................................................................................................... 9
De economische kringloop .......................................................................................................................... 10
De basisprincipes van de economie .................................................................................................................. 11
H2: Denken als een economist ....................................................................................................................... 14
Economie als wetenschap ................................................................................................................................ 14
De 2 functies van de economist .................................................................................................................. 14
Positieve vs Normatieve analyse ................................................................................................................. 14
Waarom economisten het niet eens zijn ..................................................................................................... 15
Micro- en macroeconomie................................................................................................................................ 15
H3: Vraag en aanbod ...................................................................................................................................... 15
Soorten Markten .............................................................................................................................................. 16
Georganiseerde markten ............................................................................................................................. 16
Concurrerende markt .................................................................................................................................. 16
Perfecte concurrentie .................................................................................................................................. 16
Monopolie ................................................................................................................................................... 16
Oligopolie..................................................................................................................................................... 16
Monopolistiche concurrentie ...................................................................................................................... 17
De vraag ........................................................................................................................................................... 17
Determinanten van de vraag ....................................................................................................................... 17
Ceteris paribus .................................................................................................................................................. 18
Functioneel verband tussen vraag en deze factoren ........................................................................................ 18
Aanbod ............................................................................................................................................................. 20
Determinanten van het aanbod .................................................................................................................. 20
verband tussen aanbod van een goed en beïnvloedende factoren .................................................................. 21
Veranderingen in de aangeboden hoeveelheid versus verandering van het aanbod ................................ 21
Het samenkomen van vraag en aanbod ........................................................................................................... 21
Drie Stappen om een wijziging in het marktevenwicht te analyseren .............................................................. 23
H4: Elasticiteit ................................................................................................................................................ 23
Prijselasticiteit van de vraag ............................................................................................................................ 23
Determinanten van de prijselasticiteit van de vraag ................................................................................... 23
De vraag naar een goed is meer elastisch als: ............................................................................................. 23
De vraag naar een goed is meer inelastisch als: .......................................................................................... 23
Berekening van de prijselasticiteit .................................................................................................................... 24
Soorten elasticiteit............................................................................................................................................ 24
Elasticiteit en totale opbrengsten..................................................................................................................... 25
1
, Inkomenselasticiteit van de vraag .................................................................................................................... 26
Kruisprijselasticiteit van de Vraag .................................................................................................................... 26
Prijselasticiteit van het aanbod ........................................................................................................................ 27
H5: Overheidstussenkomsten en de marktwerking ........................................................................................ 28
Prijsreguleringen .............................................................................................................................................. 28
Belastingen ....................................................................................................................................................... 29
Gevolgen van een belasting op de koper .................................................................................................... 29
Gevolgen van een belasting op de verkoper ............................................................................................... 29
Subsidies ........................................................................................................................................................... 30
Gevolgen van een subsidie aan de koper .................................................................................................... 30
Gevolgen van een subsidie aan de verkoper ............................................................................................... 30
Elasticiteit en belastingsheffing ........................................................................................................................ 31
Elasticiteit en subsidies ..................................................................................................................................... 31
H6: Consumenten- en producentensurplus .................................................................................................... 31
Consumentensurplus ........................................................................................................................................ 31
Producentensurplus .......................................................................................................................................... 32
Marktefficiëntie ................................................................................................................................................ 32
H7 Externaliteiten .......................................................................................................................................... 33
Marktfalen: externaliteit .................................................................................................................................. 33
De Markt voor Aluminium en Welvaartseconomie .......................................................................................... 33
Externaliteiten bij productie ............................................................................................................................. 34
Externaliteiten bij consumptie .......................................................................................................................... 34
OverheidsOplossingen voor Externaliteiten ..................................................................................................... 35
Private oplossingen voor externaliteiten .......................................................................................................... 35
Publieke oplossingen voor externaliteiten ........................................................................................................ 36
H8 Publieke goederen en gemeenschappelijke hulpbronnen ......................................................................... 37
De verschillende soorten goederen .................................................................................................................. 37
Gratis Goederen ............................................................................................................................................... 38
Publieke goederen ....................................................................................................................................... 39
Gemeenschappelijke hulpbronnen ............................................................................................................. 39
Eigendomsrechten ............................................................................................................................................ 40
H9: Het belastingsysteem ............................................................................................................................... 40
Inkomsten vd overheid ..................................................................................................................................... 40
Belastingen en efficiëntie ................................................................................................................................. 40
De effecten van een belasting .......................................................................................................................... 41
2
, De invloed van belastingen op de economische welvaart ................................................................................ 41
Hoe subsidies de markt beïnvloeden ................................................................................................................ 43
De administratieve rompslomp ........................................................................................................................ 44
Belastingsvoeten .............................................................................................................................................. 45
Een billijk belastingstelsel ................................................................................................................................. 45
H10: De productiekosten................................................................................................................................ 46
De kosten en opbrengsten ve onderneming ..................................................................................................... 47
Productiefactoren en tijdsperspectief .............................................................................................................. 47
Productiekosten ................................................................................................................................................ 48
Vaste en variabele kosten ................................................................................................................................ 49
De vorm van de kostencurven .......................................................................................................................... 50
De Lange termijn kosten ................................................................................................................................... 51
Schaaleffecten .................................................................................................................................................. 52
H11: Volmaakte concurrentie......................................................................................................................... 53
Definitie ............................................................................................................................................................ 53
De basiskarakteristieken .................................................................................................................................. 53
Opbrengsten in volmaakte concurrentie .......................................................................................................... 54
Winstmaximalisatie .......................................................................................................................................... 55
Verliezen op korte en lange termijn ................................................................................................................. 56
Winst of verlies op de figuur ............................................................................................................................. 58
Marktaanbod.................................................................................................................................................... 59
Korte termijn: marktaanbod met een vast aantal ondernemingen ............................................................ 59
Lange termijn: marktaanbod met entry en exit .......................................................................................... 60
Waarom zaken doen als er geen winst is? ....................................................................................................... 61
Invloed van vraagverschuiving op korte en lange termijn ................................................................................ 61
Volmaakte concurrentie incompatibel met schaalvoordelen ........................................................................... 62
Positieve effecten van volmaakte concurrentie ................................................................................................ 62
De beperkingen van volmaakte/perfecte concurrentie .................................................................................... 62
Volmaakte/perfecte concurrentie versus andere marktvormen ...................................................................... 63
H12: Monopolie ............................................................................................................................................. 63
Basisvoorwaarden ............................................................................................................................................ 63
Opbrengsten van een monopolist .................................................................................................................... 65
Winstmaximalisatie .......................................................................................................................................... 66
Monopolies op lange termijn............................................................................................................................ 67
Overheidsingrijpen op monopolistische markten ............................................................................................. 67
3
, Prijsdiscriminatie .............................................................................................................................................. 68
Nadelen van een monopolie ............................................................................................................................. 68
Voordelen van een monopolie .......................................................................................................................... 69
H13: Oligopolie .............................................................................................................................................. 69
Definitie ............................................................................................................................................................ 69
Invloed op prijs ................................................................................................................................................. 70
Toetredingsbarrières ........................................................................................................................................ 70
Soorten oligopolie............................................................................................................................................. 71
Onderlinge afhankelijkheid............................................................................................................................... 71
Voorbeeld duopolie .......................................................................................................................................... 72
Belang van het aantal oligopolisten ................................................................................................................. 72
Het marktevenwicht onder een oligopolie ....................................................................................................... 72
Politieke houding tov oligopolies ...................................................................................................................... 73
Nadelen van het oligopolie ............................................................................................................................... 74
Voordelen van het oligopolie ............................................................................................................................ 74
H14: Monopolistische concurrentie................................................................................................................ 75
Definitie ............................................................................................................................................................ 75
De basisvoorwaarden ....................................................................................................................................... 75
Invloed op de prijs ....................................................................................................................................... 75
Toetreden tot de markt ............................................................................................................................... 75
Aard van het product ................................................................................................................................... 76
Evenwicht op korte termijn .............................................................................................................................. 76
Evenwicht op de lange termijn ......................................................................................................................... 77
Monopolistische concurrentie versus perfecte/volmaakte concurrentie ......................................................... 77
Monopolistische concurrentie versus monopolie ............................................................................................. 78
Impact van het aantal ondernemingen ............................................................................................................ 78
Politiek houding tgo monopolistische concurrentie ......................................................................................... 78
H15: berekening van het nationaal inkomen .................................................................................................. 79
Macro-economie .............................................................................................................................................. 79
Inkomsten en uitgaven in de economie ............................................................................................................ 79
Binnenlands product (BBP) ......................................................................................................................... 79
De economische kringloop ......................................................................................................................... 79
Bruto binnenlands product: BBP ....................................................................................................................... 80
De meting van het BBP ................................................................................................................................ 80
Andere meeteenheden ..................................................................................................................................... 82
Bruto Nationaal Product (BNP) .................................................................................................................. 82
4