VERZEKERINGSRECHT
H1: Inleiding
1 ALGEMEEN
1.1 RISICO’S
In ons dagelijks leven lopen we allerlei risico’s, zoals ziekte, ongevallen, overlijden, brand,
diefstal, enz.
à Deze risico’s kunnen onze bestaanszekerheid bedreigen.
=> Daarom bestaan er verschillende manieren om ons tegen deze onzekerheden
te beschermen.
Er zijn drie vormen van bescherming tegen risico’s:
• Preventieve maatregelen: acties die je op voorhand neemt om risico’s te
vermijden of de schade te beperken.
o Voorbeeld: rookmelders plaatsen, een brandblusser in de auto,
veiligheidsgordels dragen.
• Intertemporele spreiding: het risico spreiden doorheen de tijd.
o Voorbeeld: sparen voor onverwachte kosten zoals autopech of
brandschade.
• Interpersonele spreiding: kosten spreiden over meerdere mensen,
gebaseerd op solidariteit van anderen en met anderen.
o Voorbeeld: sociale zekerheid of zorgen voor kinderen.
à Deze beschermingswijzen zijn ontoereikend:
• Preventieve maatregelen: de kosten van de preventie kunnen groter zijn
dan de kosten van de schade = heel inefficiënt.
• Intertemporele spreiding: de omvang van de ramp kan soms zo groot zijn
waardoor het onmogelijk is om voldoende op voorhand gespaard te
hebben + inflatie.
• Interpersonele spreiding: de solidariteit van en door anderen die soms
wettelijk is opgelegd (sociale zekerheid), is soms en veelal onvoldoende.
Oplossing: verzekeringen = een combinatie van de intertemporele en
interpersonele spreiding van risico’s tussen dragers van gelijksoortig risico.
1
,1.1.1 INTERPERSOONLIJKE SPREIDING
Kinderen
In veel landen spelen kinderen een belangrijke rol in de bestaanszekerheid van gezinnen.
à Ze dragen op jonge leeftijd bij aan het gezinsinkomen, vooral in
landbouwsamenlevingen. (vooral in ontwikkelingslanden)
Belangrijke punten:
• Kindersterfte
→ In ontwikkelingslanden is kindersterfte vaak nog hoog, waardoor gezinnen
ervoor kiezen om veel kinderen te krijgen.
• Kinderloosheid
→ Adoptie kan een oplossing zijn voor mensen zonder kinderen, ook in het kader
van ondersteuning op latere leeftijd.
• Onderhoudsplicht van kinderen (art. 205 en 206 oud BW)
→ Kinderen zijn wettelijk verplicht om voor hun ouders te zorgen als die hulp
nodig hebben, bijvoorbeeld bij opname in een woonzorgcentrum: als het
pensioen van de ouders niet volstaat, moeten kinderen financieel bijspringen.
Sociale zekerheid: sinds sociaal pact 1944
Sociale zekerheid = een wettelijk systeem waarbij de overheid bijdragen int en sociale risico’s
verzekert.
à Dit systeem zorgt ervoor dat mensen bij bepaalde tegenslagen toch financiële
ondersteuning krijgen.
Sociale risico’s = gebeurtenissen die de levensstandaard bedreigen:
• Ziektekosten bij ziekte
• Werkloosheid
• Arbeidsongevallen
• Kinderlasten (vaderschap of moederschap)
Drie hoofdgroepen binnen het systeem:
1. Werknemers
2. Ambtenaren
3. Zelfstandigen (restcategorie)
2
,Interpersoonlijke spreiding in de sociale zekerheid: de lasten en risico’s worden verdeeld over
de hele bevolking.
Voorbeeld: Mensen zonder kinderen betalen via belastingen mee aan kindergeld voor
mensen met kinderen, ook al hebben ze zelf geen baat bij dat specifieke voordeel.
1.2 OORSPRONG VAN VERZEKERINGEN
Verzekeringen ontstaan meestal uit zeer specifieke omstandigheden en noden van een specifiek
tijdperk.
à Meestal is er een veelvoorkomend risico waardoor verzekeringen ontstaan.
=> Verzekeringen ontstaan meestal niet top-down: dus niet uit wetten of regelgeving
Voorbeelden doorheen de tijd:
• 19e eeuw – Industriële revolutie
→ Veel arbeidsongevallen bij fabrieksarbeid
→ Arbeidsongevallenverzekering ontstaat
• 2001 – Aanslagen op 9/11
→ Nieuwe dreiging: terrorisme
→ Verzekeringen spelen in op terreurrisico’s
• Vandaag – Nieuwe technologieën (bv. drones)
→ Mogelijkheid tot onopzettelijke schade bij dronegebruik
→ Wordt tegenwoordig vaak opgenomen in familiale verzekering
1.3 TEKORTKOMINGEN VAN VERZEKERINGEN
Verzekeringen worde gekenmerkt door tekortkomingen à selectie en antiselectie:
Selectie: verzekeraars willen vooral lage risico’s (risico’s die zich bijna nooit voortdoen)
verzekeren, zodat de kans dat hij een prestatie moet leveren ook heel laag is.
=> Hoge risico’s worden vaak uitgesloten of enkel verzekerd tegen hoge premies.
Antiselectie: Verzekerden willen vaak alleen een verzekering afsluiten als ze een hoog
risico lopen.
à Willen dus geen verzekering nemen met een laag risico.
=> Oplossing om selectie en antiselectie tegen te gaan: verplichte verzekeringen:
• BA-autoverzekering: iedereen moet verzekerd zijn, ongeacht hoeveel je rijdt per
jaar.
• Brandverzekering met overstromingsdekking: ook verplicht voor wie in een
appartement woont of in een gebied met weinig overstromingsrisico.
3
, Naast selectie en antiselectie zijn er nog andere belangrijke tekortkomingen binnen het
verzekeringssysteem:
Moral Hazard = het risicoverhogend gedrag van de verzekerde of verzekeringsnemer.
à Doordat iemand verzekerd is, gaat die zich minder voorzichtig of slordig
gedragen, waardoor de kans op schade stijgt.
Tegengaan van deze gedragingen:
• Maximumdekking → er is een grens aan het bedrag dat de verzekeraar zal
uitbetalen.
• Franchise (vrijstelling) → de verzekerde moet zelf een deel van de schade
betalen.
• Verval van dekking bij zware fout → bij grove nalatigheid (bv. dronken
rijden) keert de verzekering niet uit.
Faillissement van de verzekeraar: als een verzekeringsmaatschappij failliet gaat, kan ze
haar beloofde dekking niet meer bieden.
à Dit ondermijnt de zekerheid waarop de verzekering gebaseerd is.
Muntontwaarding = inflatie
= De waarde van geld daalt over tijd, wat de dekking kan ondermijnen.
Voorbeeld: brandverzekering: je bent verzekerd voor de heropbouwwaarde van je
woning.
-> Die waarde stijgt na verloop van tijd door inflatie.
Oplossing: de heropbouwwaarde wordt gekoppeld aan de index
(Apex-inex)
4
H1: Inleiding
1 ALGEMEEN
1.1 RISICO’S
In ons dagelijks leven lopen we allerlei risico’s, zoals ziekte, ongevallen, overlijden, brand,
diefstal, enz.
à Deze risico’s kunnen onze bestaanszekerheid bedreigen.
=> Daarom bestaan er verschillende manieren om ons tegen deze onzekerheden
te beschermen.
Er zijn drie vormen van bescherming tegen risico’s:
• Preventieve maatregelen: acties die je op voorhand neemt om risico’s te
vermijden of de schade te beperken.
o Voorbeeld: rookmelders plaatsen, een brandblusser in de auto,
veiligheidsgordels dragen.
• Intertemporele spreiding: het risico spreiden doorheen de tijd.
o Voorbeeld: sparen voor onverwachte kosten zoals autopech of
brandschade.
• Interpersonele spreiding: kosten spreiden over meerdere mensen,
gebaseerd op solidariteit van anderen en met anderen.
o Voorbeeld: sociale zekerheid of zorgen voor kinderen.
à Deze beschermingswijzen zijn ontoereikend:
• Preventieve maatregelen: de kosten van de preventie kunnen groter zijn
dan de kosten van de schade = heel inefficiënt.
• Intertemporele spreiding: de omvang van de ramp kan soms zo groot zijn
waardoor het onmogelijk is om voldoende op voorhand gespaard te
hebben + inflatie.
• Interpersonele spreiding: de solidariteit van en door anderen die soms
wettelijk is opgelegd (sociale zekerheid), is soms en veelal onvoldoende.
Oplossing: verzekeringen = een combinatie van de intertemporele en
interpersonele spreiding van risico’s tussen dragers van gelijksoortig risico.
1
,1.1.1 INTERPERSOONLIJKE SPREIDING
Kinderen
In veel landen spelen kinderen een belangrijke rol in de bestaanszekerheid van gezinnen.
à Ze dragen op jonge leeftijd bij aan het gezinsinkomen, vooral in
landbouwsamenlevingen. (vooral in ontwikkelingslanden)
Belangrijke punten:
• Kindersterfte
→ In ontwikkelingslanden is kindersterfte vaak nog hoog, waardoor gezinnen
ervoor kiezen om veel kinderen te krijgen.
• Kinderloosheid
→ Adoptie kan een oplossing zijn voor mensen zonder kinderen, ook in het kader
van ondersteuning op latere leeftijd.
• Onderhoudsplicht van kinderen (art. 205 en 206 oud BW)
→ Kinderen zijn wettelijk verplicht om voor hun ouders te zorgen als die hulp
nodig hebben, bijvoorbeeld bij opname in een woonzorgcentrum: als het
pensioen van de ouders niet volstaat, moeten kinderen financieel bijspringen.
Sociale zekerheid: sinds sociaal pact 1944
Sociale zekerheid = een wettelijk systeem waarbij de overheid bijdragen int en sociale risico’s
verzekert.
à Dit systeem zorgt ervoor dat mensen bij bepaalde tegenslagen toch financiële
ondersteuning krijgen.
Sociale risico’s = gebeurtenissen die de levensstandaard bedreigen:
• Ziektekosten bij ziekte
• Werkloosheid
• Arbeidsongevallen
• Kinderlasten (vaderschap of moederschap)
Drie hoofdgroepen binnen het systeem:
1. Werknemers
2. Ambtenaren
3. Zelfstandigen (restcategorie)
2
,Interpersoonlijke spreiding in de sociale zekerheid: de lasten en risico’s worden verdeeld over
de hele bevolking.
Voorbeeld: Mensen zonder kinderen betalen via belastingen mee aan kindergeld voor
mensen met kinderen, ook al hebben ze zelf geen baat bij dat specifieke voordeel.
1.2 OORSPRONG VAN VERZEKERINGEN
Verzekeringen ontstaan meestal uit zeer specifieke omstandigheden en noden van een specifiek
tijdperk.
à Meestal is er een veelvoorkomend risico waardoor verzekeringen ontstaan.
=> Verzekeringen ontstaan meestal niet top-down: dus niet uit wetten of regelgeving
Voorbeelden doorheen de tijd:
• 19e eeuw – Industriële revolutie
→ Veel arbeidsongevallen bij fabrieksarbeid
→ Arbeidsongevallenverzekering ontstaat
• 2001 – Aanslagen op 9/11
→ Nieuwe dreiging: terrorisme
→ Verzekeringen spelen in op terreurrisico’s
• Vandaag – Nieuwe technologieën (bv. drones)
→ Mogelijkheid tot onopzettelijke schade bij dronegebruik
→ Wordt tegenwoordig vaak opgenomen in familiale verzekering
1.3 TEKORTKOMINGEN VAN VERZEKERINGEN
Verzekeringen worde gekenmerkt door tekortkomingen à selectie en antiselectie:
Selectie: verzekeraars willen vooral lage risico’s (risico’s die zich bijna nooit voortdoen)
verzekeren, zodat de kans dat hij een prestatie moet leveren ook heel laag is.
=> Hoge risico’s worden vaak uitgesloten of enkel verzekerd tegen hoge premies.
Antiselectie: Verzekerden willen vaak alleen een verzekering afsluiten als ze een hoog
risico lopen.
à Willen dus geen verzekering nemen met een laag risico.
=> Oplossing om selectie en antiselectie tegen te gaan: verplichte verzekeringen:
• BA-autoverzekering: iedereen moet verzekerd zijn, ongeacht hoeveel je rijdt per
jaar.
• Brandverzekering met overstromingsdekking: ook verplicht voor wie in een
appartement woont of in een gebied met weinig overstromingsrisico.
3
, Naast selectie en antiselectie zijn er nog andere belangrijke tekortkomingen binnen het
verzekeringssysteem:
Moral Hazard = het risicoverhogend gedrag van de verzekerde of verzekeringsnemer.
à Doordat iemand verzekerd is, gaat die zich minder voorzichtig of slordig
gedragen, waardoor de kans op schade stijgt.
Tegengaan van deze gedragingen:
• Maximumdekking → er is een grens aan het bedrag dat de verzekeraar zal
uitbetalen.
• Franchise (vrijstelling) → de verzekerde moet zelf een deel van de schade
betalen.
• Verval van dekking bij zware fout → bij grove nalatigheid (bv. dronken
rijden) keert de verzekering niet uit.
Faillissement van de verzekeraar: als een verzekeringsmaatschappij failliet gaat, kan ze
haar beloofde dekking niet meer bieden.
à Dit ondermijnt de zekerheid waarop de verzekering gebaseerd is.
Muntontwaarding = inflatie
= De waarde van geld daalt over tijd, wat de dekking kan ondermijnen.
Voorbeeld: brandverzekering: je bent verzekerd voor de heropbouwwaarde van je
woning.
-> Die waarde stijgt na verloop van tijd door inflatie.
Oplossing: de heropbouwwaarde wordt gekoppeld aan de index
(Apex-inex)
4
