Fiscaal recht
I. Begrippen en principes
EXAMEN: open vragen → 3 casussen + 1 gewone theorievraag
1. Het begrip ‘belasting
● Definitie: Een belasting is een door de overheid eenzijdig opgelegde en verplichte bijdrage op
personen of feiten die een band hebben met het territorium waarop de overheid gezag
uitoefent en die bestemd is om diensten van algemeen nut te financieren.
○ Vaak wordt het begrip belasting niet letterlijk gebruikt door de wetgever MAAR wel
synoniemen zoals heffing, bijdrage, tax…
● Relevantie? zodra u betaling doet aan OH die voldoet aan de definitie dan geniet u enkele
beschermingsmechanismen en grondwettelijke beschermingsbepalingen die u beschermen
tegen te hoge belastingen
● Belastingen zijn meestal “in cash”, maar niet altijd.. zie historische voorbeelden (Tienden of
“Opera Publica”), maar ook recentere voorbeelden zoals de Vlaamse erfbelasting
○ vb in ME moest u een “Tiende” afstaan aan de kerkelijke OH (vb tiende van uw
oogst) ≠ “in cash”
○ vb in Rwanda zijn alle burgers verplicht om 1x per jaar samen te komen om tijdens
deze publieke feestdag alle straten op te ruimen ≠ “in cash”
○ vb Vlaamse erfbelasting -> u mag in Vlaandere uw erfbelasting betalen met bepaalde
cultuurgoederen (vb. schilderijen) MAAR deze vorm nog niet veel gebruikt
=> belastingen meestal in geld, maar in natura kan ook
● Door de overheid
○ Belastingen worden opgelegd door overheid als (enige) drager van deze
soevereiniteit.
○ Federale overheid, gewest, gemeenschap, provincie en gemeente hebben
mogelijkheid om belasting te heffen MAAR als verschillende overheden optreden
kunnen conflicten ontstaan want als 1 OH belasting heft dan kan een andere OH dat
niet meer
■ MAAR in praktijk zijn overheden zeer creatief in het creëren van nieuwe
belasting
○ FOD Financiën (fiscus) maakt zelf uitvoerbare titel via kohieren om belastingen te
heffen => OH inkohiert belastingen en hierdoor kan OH belasting invorderen zonder
voorafgaande rechterlijke tussenkomst => het kohier fungeert namelijk als een
uitvoerbare titel
■ de overheid inkohiert de belasting door de belasting in te schrijven in een
administratief document = een kohier
■ kohier is een administratief document
■ OH kan rechtstreeks belasting heffen (uitvoerbare titel) dus moet niet via
een rechterlijk bevel
○ Belastingen zijn noodzakelijk voor de werking van de OH
=> private actoren, ondernemingen… kunnen nooit belastingen heffen
● Eenzijdig en verplicht
○ Geen keuzemogelijkheid (openbare orde) => u bent verplicht belastingen te betalen
(eenzijdig opgelegd door de overheid)
■ vb zaak waarbij persoon geen belasting wilde betalen omdat dit geld ook
bestemd is voor militaire doelen/geweld MAAR rechter zei dat een persoon
niet de keuze heeft om belasting te betalen ook al ben je niet akkoord met
manier waarop dit geld gebruikt wordt
1
, ○ Waarom Belastingen? Economische redenen: risico op marktfalen bij publieke
goederen en schaalvoordelen
→ Belastingen gaan naar publieke goederen maar er is een risico op marktfalen als
de markt onvoldoende of helemaal geen publieke goederen levert in het geval dat
niet iedereen bijdraagt
■ vb aanleggen van straten, nationale veiligheid… => iedereen moet bijdragen
om dergelijke doelen te realiseren
● Het leger beschermt het grondgebied maar stel je draagt niet bij
omdat je tegen geweld bent, dan is het niet mogelijk voor het leger
om het het hele land, behalve die ene persoon die niet bijdraagt, te
beschermen DUS omdat je mensen niet kan afschermen van
publieke goederen dient iedereen bij te dragen
■ schaalvoordelen -> OH regelt de uitgaven voor publieke infrastructuur,
nationale veiligheid… omdat dit economisch efficiënter is dan wnr elk
individu dit zelf zou doen
○ Niet alle betalingen aan de overheid zijn echter belastingen
→ er zijn ook gemeenrechtelijke types van betalingen die niet beschermd worden
door de algemene beginselen van fiscaal recht
■ vb u huurt een appartement dat eigendom is van de OH en u betaalt
huurgeld ≠ belasting want dit vloeit louter voort uit een OK
■ vb u koopt een stuk grond van de OH -> vloeit voort uit OK (+ er komt iets in
de plaats) dus geen belasting
■ vb u rijdt te snel en veroorzaakt schade aan publiek domein -> u moet dit
vergoeden ≠ geen belasting (schadevergoedingen en boetes ≠ belastingen)
○ Sancties en dwangmaatregelen -> als u belasting niet betaalt, kan OH u sanctioneren
○ Geen belastingen betalen als u zich buiten het toepassingsgebied vd wet kan
plaatsen
● Territorialiteit
○ Gevolg van soevereiniteit
■ elke OH heeft soevereiniteit op haar territorium
○ Overheid kan slechts belasten als er een voldoende band/link (‘nexus’) is met het
territorium.
■ Be kan Belgische belastingsplichtigen belasten op Belgische en buitenlandse
inkomsten vb. u verhuurt woning in Spanje dan kan België de huurgelden
belasten in België omdat er een link is met België
■ Be kan geen buitenlanders belasten die geen link hebben met ons land
=> er is een ‘nexus’ nodig
○ Maar deze nexus-vereiste komt onder druk door de opkomst van de digitale
economie? vb bestelling bij SHEIN (buitenland) dan kan Be dit bedrijf niet direct
belasten
● Voor algemeen nut
○ Uitgave dient om kosten van de overheid te dekken -> overheidsuitgaven zijn nodig
om de kosten van overheidsdiensten en -beleid te financieren
■ en overheidsuitgaven zijn deels mogelijk door belastingen
○ Alle belastinginkomsten komen terecht in 1 grote schatkist, onmogelijk om te zeggen
wat er met uw deel van het belastinggeld gebeurt WANT belastingen zijn in het
algemeen belang
○ Politiek discretionair -> OH kiest wat ze met belastingsgeld doet MAAR er zijn wel
bepaalde grondwettelijke regels die de OH moet respecteren + burger heeft inspraak
in het gebruik van belastingen door verkiezingen
○ Afwezigheid aanwijsbare en individuele tegenprestatie
2
,2. Andere heffingen en bijzondere categorieën
-> Opgelet: formele benaming is niet relevant (vb solidariteitsbijdrage (10% op meerwaarden)) -> dit
mocht geen belasting genoemd worden, maar heeft wel dezelfde gevolgen, vb. aandelen in
familiebedrijf verkopen kon vroeger onbelast, nu in principe ook nog MAAR er is met nieuwe
regering een heffing gekomen, die geen belasting maar solidariteitsbijdrage werd genoemd -> men
wilde om politieke redenen vermijden dat uw naam zou w gekleefd aan een belastingsinvoering)
→ In concreto telkens kijken of de vwd voor belasting voldaan zijn, indien ja dan gelden de
beschermingsmechanismen
*2.1. Retributies
= verzamelterm voor groep van betalingen die je doet aan OH in uw rechtstreeks en onmiddellijk
belang (u krijgt iets in de plaats, u krijgt een goed of dienst)
’Hard core’ belastingen vs. betalingen die je doet aan OH die niet als belastingen gekwalificeerd
kunnen w (vb. retributies)
● Vergoeding voor tegenprestatie die door overheid w geleverd in rechtstreeks en onmiddellijk
belang begunstigde (geïndividualiseerde dienst)
● Retributie is dus geen belasting
○ belasting is verplicht en u krijgt niets specifiek in de plaats <-> bij retributie keuze om
al dan niet beroep te doen op de dienst
● Beroep op dienst uit eigen belang (bijv. haven- en kaaigelden, tolgelden)
○ vb haven- en kaaigelden -> voor gebruik van haven betaal je een vergoeding
○ vb tolgelden om over snelwegen te rijden vb. Liefkenshoektunnel
● Bedrag van de retributie moet in redelijke verhouding staan tot de verleende dienst dr OH –
anders is het toch een belasting
○ bijdrage die u doet aan OH voor het verkrijgen van goederen of diensten moet
redelijk zijn (niet te hoog of te laag)
○ in Be hebben de verschillende overheden hier verschillende visies op -> discussies
■ vb kilometerheffingen voor sommige vrachtwagens: in Vlaanderen en
Brussel zeggen we dat dit een belasting is <-> in Wallonië zegt men dat dit
een retributie is
■ vb combi-tax: in aantal gemeenten is er veel last van extreem dronken
mensen en politie brengt u dan soms thuis, maar deze kost werd voor de
gemeente extreem hoog, dus invoering van een combi-tax MAAR discussie
of dit retributie of belasting is want u krijgt een soort taxidienst van de
politie, maar u heeft niet vrijwillig de keuze om mee te gaan met de combi
als u levensloos op straat ligt => discussie tussen verschillende gemeenten
MAAR vanaf 2019 zijn de combi-taxen verboden voor dronken mensen
● Discussie omtrent ‘individueel beslissingsmoment’ (cf. “combi-taxen”)
*2.2. Socialezekerheidsbijdragen
● Gesteund op het solidariteits-en het verzekeringsbeginsel (bijdrageplicht schept recht op
ontvangst voordelen), viseren specifieke aanwending (bepaalde uitgaven)
● Nuance GrwH 2021: “een voldoende relevante band bestaat tussen de bijdrageplichtigen en
het collectief der sociaal verzekerden van wie de sociale bescherming mede door de bijdrage
wordt gefinancierd”.
● Niet betaald aan FOD Financiën maar aan parastatale instellingen belast met de inning ervan
● Inning door RSZ-instellingen: verschil tussen invordering SZ en belasting vervaagt. Sedert
2017 schept RSZ ook uitvoerbare titel (kohier) maar alleen nadat uitnodiging tot betaling niet
werd gehonoreerd
● Geen jaarlijkse wettelijke controle door parlement
● WG betaalt een werkgeversdeel van de sociale bijdrage (enkel het netto-deel w u gestort)
3
, ● Socialezekerheidsbijdrage is geen belasting omdat het geld niet bestemd is voor het
algemeen belang (niet in 1 schatkist terecht), want die bijdrage w gebruikt om specifieke
sociale risico’s tegen te gaan, vb pensioenen, kindertoeslagen, werkloosheidsuitkeringen
○ => de regel dat een belasting enkel verhoogd kan w bij wet (legaliteitsbeginsel) geldt
niet voor socialezekerheidsbijdragen want dat is geen belasting => zo’n bijdrage kan
je ook verhogen bij KB
■ Geen sprake van belasting-> geen toep. van beschermingsmechanismen GW
○ economisch gezien is een socialezekerheidsbijdrage hetzelfde als belasting want je
betaalt aan OH maar juridisch zijn er verschillen (andere gevolgen) !!!
*2.3. Verhaalbelastingen
● Verplichte heffing door overheid n.a.v. specifieke prestatie, ook wanneer belastingplichtige er
geen specifiek voordeel uit haalt (onweerlegbaar vermoeden) (u moet verhaalsbelasting
betalen los van het feit of u gebruik maakt van de dienst)
● Maar geen individueel beslissingsmoment voor de betaler (retributie) dus niet vermijdbaar
● Het is dus een belasting want u moet bijdragen los van het feit of u gebruik zal maken van de
dienst waar u voor betaalt
○ omdat het een belasting is w het dus beschermd door alle beginselen die van
toepassing zijn op belastingen zoals legaliteitsbeginsel
● Specifieke heffing opgelegd aan inwoners om iets van infrastructuur te realiseren Bijv. aanleg
riolering, belasting voor aanleggen van fietspad…
*2.4. Directe en indirecte belastingen
● Directe belasting
○ Raakt een voortdurende toestand en wordt periodiek geïnd via een aanslag lastens
diegene die zich in belastbare toestand bevindt
■ Een aanslag is een officiële vaststelling van het belastingbedrag dat iemand
moet betalen. Dit gebeurt door de belastingdienst, die op basis van je
inkomen, vermogen of andere belastbare feiten berekent hoeveel belasting
je verschuldigd bent.
■ U kijkt naar afgelopen kalenderjaar en 1x per jaar moet je u inkomsten
aangegeven bij OH, die dan moet bepalen hoeveel belasting u moet betalen
● <-> bij RPen zonder winstoogmerk, vennootschappen DAN kijken
naar wat verdiend in boekjaar (ipv kalenderjaar)
○ Bijv. personenbelasting, vennootschapsbelasting (en alle andere
inkomstenbelastingen)
■ personenbelasting = belasting die u en ik betalen op inkomsten
● Indirecte belasting
○ Treft een voorbijgaand feit of rechtshandeling en wordt afzonderlijk per transactie
geïnd
○ er stelt zich een eenmalige handeling die een belasting triggert
○ Bijv. erfbelasting, btw
■ vb btw -> op elke aankoop van een goed betaalt u deze belasting, het gaat
om een voorbijgaand feit zonder dat er nood is voor een aangifte
■ vb erfbelasting -> u komt te overlijden en uw erfgenamen betalen
belastingen
*2.5. Afwentelbare en niet-afwentelbare belastingen
● Niet-afwentelbare belasting
○ Economisch gedragen door degene die de wet aanduidt als schuldenaar
○ u kan deze belasting niet doorrekenen aan anderen -> als OH u een belasting oplegt,
moet u deze ZELF betalen en kan u deze niet afwentelen op
○ Bijv. erfbelasting, personenbelasting
■ vb personenbelasting -> u moet deze zelf betalen
4
, ● Afwentelbare belasting
○ De wettelijke schuldenaar wentelt de kost economisch af (geheel/gedeeltelijk) op
een derde
○ u kan deze belasting doorrekenen => iemand anders is economisch belastingsplichtig
terwijl u louter juridisch plichtig bent (kan bewust of onbewust)
■ u (juridisch belastingplichtige) schuift de pijn van een belasting door naar
een ander (economisch belastingplichtige)
○ Bijv. accijnzen, douanerechten
■ vb accijnzen zijn belastingen die w geheven op alcohol, tabac, parfum,
oliën… -> het tankstation rekent deze door aan de eindcomsument
■ vb douanrechten zijn belastingen die w opgelegd wnr goederen uit het
buitenland uw land binnenkomen vb. TRUMP legt invoerrechten op, op landen
die staal in Amerika importeren MAAR dit is afwentelbare belasting DUS de
Amerikaanse invoerder die plots meer % gaat moeten betalen op het staal dat
binnenkomt rekent dit door op de consumenten
*2.6. Vormen van dubbele belasting
● Juridische dubbele belasting: dezelfde belastbare basis (bijv. inkomen, vermogen,
transacties) wordt in hoofde van dezelfde persoon tweemaal aan dezelfde belasting
onderworpen
○ Doet zich vooral voor bij grensoverschrijdende investeringen/activiteiten
■ vb van zodra u over grenzen heengaat dan is er altijd risico op juridische
dubbele belasting (vb. Belgische rijksinwoners werkt in Duitsland waar hij
ook loon verdient -> België heft belastingen op inkomsten uit het buitenland,
maar Duitsland doet dit ook
■ <-> vb ene belasting op meerwaarde door verkoop van grond (u verkoopt
bouwgrond voor 250k terwijl u deze ooit gekocht heeft voor 200k) en andere
belasting door registratierechten/ verkoopsbelasting omdat u grond
verkoopt -> GEEN dubbele belasting (want ene kijkt naar meerwaarde,
andere naar overdracht) dus in principe mogelijk maar er bestaan uitwegen
○ in praktijk w dit opgelost door dubbele belastingenverdragen (DBV)
○ Er bestaat geen regel in GW die zegt dat u niet 2x belast mag w op hetzelfde DUS
juridische dubbele belasting is mogelijk
● Economische dubbele belasting: dezelfde belastbare basis (bijv. inkomen, vermogen) wordt
in hoofde van twee verschillende personen tweemaal aan belasting onderworpen
○ Bijv. betaling van een vergoeding voor diensten die niet-aftrekbaar is bij de betaler
maar toch belastbaar is bij de genieter
■ U richt een venn. op en u gaat langs bij de bank omdat u kapitaal nodig
heeft. Uw venn. is te recent opgericht dus bank wil geen lening toekennen.
Maar het is mogelijk dat u zelf privé veel geld hebt staan op uw rekening, dus
u zal lening geven aan uw eigen vennootschap (leningsovereenkomst in ruil
voor interesten). Je kan in dit geval zelf bepalen hoe hoog interest is. U zal
aan venn. 100 euro betalen en interest vragen tegen 10% (<-> marktinterest
is slechts 2%). Dus u ontvangt 10% als interest op 100 euro en u zal
personenbelasting moeten betalen op die interest. Die 10% interest is voor
de venn. een kost, dus die 10% kan afgetrokken w van haar winst (100-10 =
90) hierdoor belasting betalen op minder winst. Maar fiscus ziet dit niet
graag dus zegt dat die interest niet marktconform is, verwerpt interest en
zorgt ervoor dat venn. die 10% niet volledig kan afnemen van haar winst
door het te reduceren tot de marktconforme interest van 2%. → 8% mag de
venn. niet aftrekken, en wordt terug bijgevoegd aan de winst/resultaat (dus
wordt hierop belast) + de bestuurder wordt belast op de volledige interest
van 10% (personenbelasting)
5
, ● ⇒ De venn en de bestuurder worden beide belast op dezelfde 8%:
bestuurder (die zelfs belast w op de volle 10%) via personenbelasting
en venn. (8%) door belasting op winst
○ 2 verschillende personen worden belast op dezelfde belastbare basis (2 personen (vb
vennootschap en aandeelhouder-bestuurder) betalen belasting op hetzelfde)
○ Bijv. een bv moet belasting betalen op de winst die ze maakt. Wnr bv (een deel van)
die winst uitkeert aan haar aandeelhouders in de vorm van dividend, moeten de
aandeelhouders hierop ook belasting betalen. Dit betekent dat de winst eerst wordt
belast op het niveau van de bv en daarna opnieuw bij de aandeelhouders, wat
resulteert in een dubbele belasting.
*2.7. Belastingontwijking en belastingontduiking
● Belastingontduiking (= fiscale fraude -> vaak door valsheid in geschrifte => gesanctioneerd
volgens fiscaal recht en strafrecht) is het opzettelijk ontwijken van wettelijk verschuldigde
belasting (= illegaal)
○ Twee vereiste elementen:
■ 1. Materieel element: inbreuk plegen op de fiscale wetgeving.
■ 2. Intentioneel element: het opzet hebben om belasting te ontduiken.
○ Voorbeeld: fictieve kosten of inkomsten, prijsbewimpeling
■ vb fictieve/valse factuur inschrijven als kost om deze van je belastbare winst
af te trekken -> leidt tot fiscale boetes met mogelijk strafrechtelijk kantje
■ vb. valse inkomsten: rapporteren in uw aangifte dat u meer inkomsten hebt
gekregen dan u in realiteit ontvangen hebt -> dit gebeurt vaak bij groepen
van vennootschappen
● Belgische venn. heeft 1 miljoen resultaat behaald. Belastbaar
resultaat van 1 miljoen, maar u behoort als venn. tot groep van
vennootschappen. Op locatie van uw dochtervenn. (vb. Panama)
wordt 0 belasting geheven, dus u geeft aan in boekhouding dat u
factuur van 1 miljoen gekregen hebt van dochtervenn. = kost van 1
miljoen. 1 miljoen winst - kost 1 miljoen = 0 winst in België waar
belastingen op betaald moeten worden
○ = fiscale fraude als er geen echte diensten of goederen w
verkocht -> geen echte kost is
■ vb prijsbewimpeling -> een koper en een verkoper komen overeen dat een
woning voor 500k wordt verkocht, maar in de koopakte schrijven ze slechts
400k en de resterende 100k w in het zwart betaald, buiten het zicht van de
notaris en de fiscus => besparing is 100k x 21%
○ fiscale fraude heeft een strafrechtelijke component (vb verbeurdverklaring), maar u
zal ook de niet-betaalde belastingen moeten betalen + fiscale boete waarvan de
hoogte afhangt van het aantal keer dat u de wet overtreden hebt:
■ 1e overtreding: 50% vd ontdoken belasting die u extra moet betalen
■ 2e overtreding: 100% vd ontdoken belasting die u extra moet betalen
■ 3e overtreding: 200% vd ontdoken belasting die u extra moet betalen
● Belastingontwijking is géén misdrijf (= legaal) (= fiscale planning -> u organiseert uw bedrijf
op die manier dat u zich blootstelt aan lagere belastingen)
○ Er is een intentioneel element (bedoeling om belasting te verminderen), maar géén
materieel element (geen inbreuk op de wet).
○ Bijv.: onthouding of substitutie
■ onthouding: vb arbeidsinkomsten w belast tot 50%, dus een oplossing zou
kunnen zijn dat u niet meer gaat werken en zo valt u niet meer in het
belastbare toepassingsgebied
6
, ■ substitutie: rechtshandeling wijzigen door andere rechtshandeling (dus je
stelt een andere handeling in de plaats) en zo minder belasting betalen -> vb
u werkt als natuurlijke persoon, dus arbeidsinkomsten w belast aan
personenbelasting (50%) => u richt een managementvennootschap op en
van daaruit voert u uw activiteiten uit en dan betaalt u geen 50%
personenbelasting, maar wel een lagere 20%-25% vennootschapsbelasting
=> u kan de minst belaste weg kiezen (dit is toegelaten): je moet dus niet kiezen
voor de structuur met de hoogste belasting MAAR wetgever heeft dit niet graag dus
zal dit oplossen via fictiebepaling (= anti-misbruikbepaling)
○ Belastingontwijking is dus niet strafbaar, maar kan wel door de wetgever worden
tegengegaan door fictiebepalingen/anti-misbruikbepalingen
■ vb u bent zaakvoerder van een vennootschap en keert uzelf een loon uit van
100k per jaar -> fiscale gevolgen van deze uitkering: dit zijn
beroepsinkomsten dus u valt onder personenbelasting in de schijf tot 50%.
Maar voor de vennootschap is dit loon een kost en de vennootschap w
belast op haar winst aan 25% vennootschapsbelasting, maar ze maakt een
kost van 100k dus deze kost kan van de winst afgetrokken w en zo zal de
vennootschap minder belasting moeten betalen op haar winst. Op een
bepaald moment wil de vennootschap een gebouw kopen. De vennootschap
kan dit zelf doen, maar ook de zaakvoerder kan dit doen en die kan dat
gebouw dan verhuren aan de vennootschap. De vennootschap betaalt dus
huurprijs aan de bestuurder van 100k per jaar -> heel voordelig want
huurinkomsten w voordeliger belast dan beroepsinkomsten want u w slechts
belast op 60% van uw huurinkomsten (u kan dus 40% van uw huurinkosmten
aftrekken) en die 60% w belast aan 50% personenbelasting -> dit noemen we
inkomstenconversie = beroepsinkomsten veranderen in onroerende
inkomsten, die voordeliger w belast, en hierdoor zijn er geen sociale
zekerheidsbijdragen meer verschuldigd. Bovendien is het eig niet meer
nodig jezelf een (hoog) loon uit te keren omdat je nu die huurprijs krijgt, die
je ook nog kan verhogen (zodat alle inkomsten huurinkomsten zijn ipv
beroepsinkomsten) = belastingontwijking -> fiscus kan hier niets aan doen
want hij is louter deel van UM, dus parlement zal hiervoor een wet moeten
aannemen
● DUS parlement voert wet in (art 32 WIB -> specifieke
anti-misbruikbepaling) die stelt dat je aan je eigen vennootschap een
gebouw mag verhuren, maar dit moet beperkt blijven/mag niet
overdreven zijn, want het kan niet de bedoeling zijn dat je al je
beroepsinkomsten converteert naar onroerende inkomsten. Maar
deze wet geldt alleen als je rechtstreeks verhuurt aan de
vennootschap, dus niet als je dit via een derde (vb
boekhoudkantoor) doet (je moet fiscale wetten strikt lezen
(legaliteitsbeginsel) dus niets lezen dat niet in de wet staat) -> zo kan
de bestuurder bijvoorbeeld eerst verhuren aan een
boekhoudkantoor en die kan dan onderverhuren aan de
vennootschap en zelf en stukje van de huur inhouden => zo w art 32
WIB buitenspel gezet
○ dit probleem oplossen door algemene
anti-misbruikbepalingen (art 344 §1 Wetboek
Inkomstenbelasting)
■ Als een belastingplichtige handelingen verricht die
onnodig complex zijn of een omweg creëren
7
I. Begrippen en principes
EXAMEN: open vragen → 3 casussen + 1 gewone theorievraag
1. Het begrip ‘belasting
● Definitie: Een belasting is een door de overheid eenzijdig opgelegde en verplichte bijdrage op
personen of feiten die een band hebben met het territorium waarop de overheid gezag
uitoefent en die bestemd is om diensten van algemeen nut te financieren.
○ Vaak wordt het begrip belasting niet letterlijk gebruikt door de wetgever MAAR wel
synoniemen zoals heffing, bijdrage, tax…
● Relevantie? zodra u betaling doet aan OH die voldoet aan de definitie dan geniet u enkele
beschermingsmechanismen en grondwettelijke beschermingsbepalingen die u beschermen
tegen te hoge belastingen
● Belastingen zijn meestal “in cash”, maar niet altijd.. zie historische voorbeelden (Tienden of
“Opera Publica”), maar ook recentere voorbeelden zoals de Vlaamse erfbelasting
○ vb in ME moest u een “Tiende” afstaan aan de kerkelijke OH (vb tiende van uw
oogst) ≠ “in cash”
○ vb in Rwanda zijn alle burgers verplicht om 1x per jaar samen te komen om tijdens
deze publieke feestdag alle straten op te ruimen ≠ “in cash”
○ vb Vlaamse erfbelasting -> u mag in Vlaandere uw erfbelasting betalen met bepaalde
cultuurgoederen (vb. schilderijen) MAAR deze vorm nog niet veel gebruikt
=> belastingen meestal in geld, maar in natura kan ook
● Door de overheid
○ Belastingen worden opgelegd door overheid als (enige) drager van deze
soevereiniteit.
○ Federale overheid, gewest, gemeenschap, provincie en gemeente hebben
mogelijkheid om belasting te heffen MAAR als verschillende overheden optreden
kunnen conflicten ontstaan want als 1 OH belasting heft dan kan een andere OH dat
niet meer
■ MAAR in praktijk zijn overheden zeer creatief in het creëren van nieuwe
belasting
○ FOD Financiën (fiscus) maakt zelf uitvoerbare titel via kohieren om belastingen te
heffen => OH inkohiert belastingen en hierdoor kan OH belasting invorderen zonder
voorafgaande rechterlijke tussenkomst => het kohier fungeert namelijk als een
uitvoerbare titel
■ de overheid inkohiert de belasting door de belasting in te schrijven in een
administratief document = een kohier
■ kohier is een administratief document
■ OH kan rechtstreeks belasting heffen (uitvoerbare titel) dus moet niet via
een rechterlijk bevel
○ Belastingen zijn noodzakelijk voor de werking van de OH
=> private actoren, ondernemingen… kunnen nooit belastingen heffen
● Eenzijdig en verplicht
○ Geen keuzemogelijkheid (openbare orde) => u bent verplicht belastingen te betalen
(eenzijdig opgelegd door de overheid)
■ vb zaak waarbij persoon geen belasting wilde betalen omdat dit geld ook
bestemd is voor militaire doelen/geweld MAAR rechter zei dat een persoon
niet de keuze heeft om belasting te betalen ook al ben je niet akkoord met
manier waarop dit geld gebruikt wordt
1
, ○ Waarom Belastingen? Economische redenen: risico op marktfalen bij publieke
goederen en schaalvoordelen
→ Belastingen gaan naar publieke goederen maar er is een risico op marktfalen als
de markt onvoldoende of helemaal geen publieke goederen levert in het geval dat
niet iedereen bijdraagt
■ vb aanleggen van straten, nationale veiligheid… => iedereen moet bijdragen
om dergelijke doelen te realiseren
● Het leger beschermt het grondgebied maar stel je draagt niet bij
omdat je tegen geweld bent, dan is het niet mogelijk voor het leger
om het het hele land, behalve die ene persoon die niet bijdraagt, te
beschermen DUS omdat je mensen niet kan afschermen van
publieke goederen dient iedereen bij te dragen
■ schaalvoordelen -> OH regelt de uitgaven voor publieke infrastructuur,
nationale veiligheid… omdat dit economisch efficiënter is dan wnr elk
individu dit zelf zou doen
○ Niet alle betalingen aan de overheid zijn echter belastingen
→ er zijn ook gemeenrechtelijke types van betalingen die niet beschermd worden
door de algemene beginselen van fiscaal recht
■ vb u huurt een appartement dat eigendom is van de OH en u betaalt
huurgeld ≠ belasting want dit vloeit louter voort uit een OK
■ vb u koopt een stuk grond van de OH -> vloeit voort uit OK (+ er komt iets in
de plaats) dus geen belasting
■ vb u rijdt te snel en veroorzaakt schade aan publiek domein -> u moet dit
vergoeden ≠ geen belasting (schadevergoedingen en boetes ≠ belastingen)
○ Sancties en dwangmaatregelen -> als u belasting niet betaalt, kan OH u sanctioneren
○ Geen belastingen betalen als u zich buiten het toepassingsgebied vd wet kan
plaatsen
● Territorialiteit
○ Gevolg van soevereiniteit
■ elke OH heeft soevereiniteit op haar territorium
○ Overheid kan slechts belasten als er een voldoende band/link (‘nexus’) is met het
territorium.
■ Be kan Belgische belastingsplichtigen belasten op Belgische en buitenlandse
inkomsten vb. u verhuurt woning in Spanje dan kan België de huurgelden
belasten in België omdat er een link is met België
■ Be kan geen buitenlanders belasten die geen link hebben met ons land
=> er is een ‘nexus’ nodig
○ Maar deze nexus-vereiste komt onder druk door de opkomst van de digitale
economie? vb bestelling bij SHEIN (buitenland) dan kan Be dit bedrijf niet direct
belasten
● Voor algemeen nut
○ Uitgave dient om kosten van de overheid te dekken -> overheidsuitgaven zijn nodig
om de kosten van overheidsdiensten en -beleid te financieren
■ en overheidsuitgaven zijn deels mogelijk door belastingen
○ Alle belastinginkomsten komen terecht in 1 grote schatkist, onmogelijk om te zeggen
wat er met uw deel van het belastinggeld gebeurt WANT belastingen zijn in het
algemeen belang
○ Politiek discretionair -> OH kiest wat ze met belastingsgeld doet MAAR er zijn wel
bepaalde grondwettelijke regels die de OH moet respecteren + burger heeft inspraak
in het gebruik van belastingen door verkiezingen
○ Afwezigheid aanwijsbare en individuele tegenprestatie
2
,2. Andere heffingen en bijzondere categorieën
-> Opgelet: formele benaming is niet relevant (vb solidariteitsbijdrage (10% op meerwaarden)) -> dit
mocht geen belasting genoemd worden, maar heeft wel dezelfde gevolgen, vb. aandelen in
familiebedrijf verkopen kon vroeger onbelast, nu in principe ook nog MAAR er is met nieuwe
regering een heffing gekomen, die geen belasting maar solidariteitsbijdrage werd genoemd -> men
wilde om politieke redenen vermijden dat uw naam zou w gekleefd aan een belastingsinvoering)
→ In concreto telkens kijken of de vwd voor belasting voldaan zijn, indien ja dan gelden de
beschermingsmechanismen
*2.1. Retributies
= verzamelterm voor groep van betalingen die je doet aan OH in uw rechtstreeks en onmiddellijk
belang (u krijgt iets in de plaats, u krijgt een goed of dienst)
’Hard core’ belastingen vs. betalingen die je doet aan OH die niet als belastingen gekwalificeerd
kunnen w (vb. retributies)
● Vergoeding voor tegenprestatie die door overheid w geleverd in rechtstreeks en onmiddellijk
belang begunstigde (geïndividualiseerde dienst)
● Retributie is dus geen belasting
○ belasting is verplicht en u krijgt niets specifiek in de plaats <-> bij retributie keuze om
al dan niet beroep te doen op de dienst
● Beroep op dienst uit eigen belang (bijv. haven- en kaaigelden, tolgelden)
○ vb haven- en kaaigelden -> voor gebruik van haven betaal je een vergoeding
○ vb tolgelden om over snelwegen te rijden vb. Liefkenshoektunnel
● Bedrag van de retributie moet in redelijke verhouding staan tot de verleende dienst dr OH –
anders is het toch een belasting
○ bijdrage die u doet aan OH voor het verkrijgen van goederen of diensten moet
redelijk zijn (niet te hoog of te laag)
○ in Be hebben de verschillende overheden hier verschillende visies op -> discussies
■ vb kilometerheffingen voor sommige vrachtwagens: in Vlaanderen en
Brussel zeggen we dat dit een belasting is <-> in Wallonië zegt men dat dit
een retributie is
■ vb combi-tax: in aantal gemeenten is er veel last van extreem dronken
mensen en politie brengt u dan soms thuis, maar deze kost werd voor de
gemeente extreem hoog, dus invoering van een combi-tax MAAR discussie
of dit retributie of belasting is want u krijgt een soort taxidienst van de
politie, maar u heeft niet vrijwillig de keuze om mee te gaan met de combi
als u levensloos op straat ligt => discussie tussen verschillende gemeenten
MAAR vanaf 2019 zijn de combi-taxen verboden voor dronken mensen
● Discussie omtrent ‘individueel beslissingsmoment’ (cf. “combi-taxen”)
*2.2. Socialezekerheidsbijdragen
● Gesteund op het solidariteits-en het verzekeringsbeginsel (bijdrageplicht schept recht op
ontvangst voordelen), viseren specifieke aanwending (bepaalde uitgaven)
● Nuance GrwH 2021: “een voldoende relevante band bestaat tussen de bijdrageplichtigen en
het collectief der sociaal verzekerden van wie de sociale bescherming mede door de bijdrage
wordt gefinancierd”.
● Niet betaald aan FOD Financiën maar aan parastatale instellingen belast met de inning ervan
● Inning door RSZ-instellingen: verschil tussen invordering SZ en belasting vervaagt. Sedert
2017 schept RSZ ook uitvoerbare titel (kohier) maar alleen nadat uitnodiging tot betaling niet
werd gehonoreerd
● Geen jaarlijkse wettelijke controle door parlement
● WG betaalt een werkgeversdeel van de sociale bijdrage (enkel het netto-deel w u gestort)
3
, ● Socialezekerheidsbijdrage is geen belasting omdat het geld niet bestemd is voor het
algemeen belang (niet in 1 schatkist terecht), want die bijdrage w gebruikt om specifieke
sociale risico’s tegen te gaan, vb pensioenen, kindertoeslagen, werkloosheidsuitkeringen
○ => de regel dat een belasting enkel verhoogd kan w bij wet (legaliteitsbeginsel) geldt
niet voor socialezekerheidsbijdragen want dat is geen belasting => zo’n bijdrage kan
je ook verhogen bij KB
■ Geen sprake van belasting-> geen toep. van beschermingsmechanismen GW
○ economisch gezien is een socialezekerheidsbijdrage hetzelfde als belasting want je
betaalt aan OH maar juridisch zijn er verschillen (andere gevolgen) !!!
*2.3. Verhaalbelastingen
● Verplichte heffing door overheid n.a.v. specifieke prestatie, ook wanneer belastingplichtige er
geen specifiek voordeel uit haalt (onweerlegbaar vermoeden) (u moet verhaalsbelasting
betalen los van het feit of u gebruik maakt van de dienst)
● Maar geen individueel beslissingsmoment voor de betaler (retributie) dus niet vermijdbaar
● Het is dus een belasting want u moet bijdragen los van het feit of u gebruik zal maken van de
dienst waar u voor betaalt
○ omdat het een belasting is w het dus beschermd door alle beginselen die van
toepassing zijn op belastingen zoals legaliteitsbeginsel
● Specifieke heffing opgelegd aan inwoners om iets van infrastructuur te realiseren Bijv. aanleg
riolering, belasting voor aanleggen van fietspad…
*2.4. Directe en indirecte belastingen
● Directe belasting
○ Raakt een voortdurende toestand en wordt periodiek geïnd via een aanslag lastens
diegene die zich in belastbare toestand bevindt
■ Een aanslag is een officiële vaststelling van het belastingbedrag dat iemand
moet betalen. Dit gebeurt door de belastingdienst, die op basis van je
inkomen, vermogen of andere belastbare feiten berekent hoeveel belasting
je verschuldigd bent.
■ U kijkt naar afgelopen kalenderjaar en 1x per jaar moet je u inkomsten
aangegeven bij OH, die dan moet bepalen hoeveel belasting u moet betalen
● <-> bij RPen zonder winstoogmerk, vennootschappen DAN kijken
naar wat verdiend in boekjaar (ipv kalenderjaar)
○ Bijv. personenbelasting, vennootschapsbelasting (en alle andere
inkomstenbelastingen)
■ personenbelasting = belasting die u en ik betalen op inkomsten
● Indirecte belasting
○ Treft een voorbijgaand feit of rechtshandeling en wordt afzonderlijk per transactie
geïnd
○ er stelt zich een eenmalige handeling die een belasting triggert
○ Bijv. erfbelasting, btw
■ vb btw -> op elke aankoop van een goed betaalt u deze belasting, het gaat
om een voorbijgaand feit zonder dat er nood is voor een aangifte
■ vb erfbelasting -> u komt te overlijden en uw erfgenamen betalen
belastingen
*2.5. Afwentelbare en niet-afwentelbare belastingen
● Niet-afwentelbare belasting
○ Economisch gedragen door degene die de wet aanduidt als schuldenaar
○ u kan deze belasting niet doorrekenen aan anderen -> als OH u een belasting oplegt,
moet u deze ZELF betalen en kan u deze niet afwentelen op
○ Bijv. erfbelasting, personenbelasting
■ vb personenbelasting -> u moet deze zelf betalen
4
, ● Afwentelbare belasting
○ De wettelijke schuldenaar wentelt de kost economisch af (geheel/gedeeltelijk) op
een derde
○ u kan deze belasting doorrekenen => iemand anders is economisch belastingsplichtig
terwijl u louter juridisch plichtig bent (kan bewust of onbewust)
■ u (juridisch belastingplichtige) schuift de pijn van een belasting door naar
een ander (economisch belastingplichtige)
○ Bijv. accijnzen, douanerechten
■ vb accijnzen zijn belastingen die w geheven op alcohol, tabac, parfum,
oliën… -> het tankstation rekent deze door aan de eindcomsument
■ vb douanrechten zijn belastingen die w opgelegd wnr goederen uit het
buitenland uw land binnenkomen vb. TRUMP legt invoerrechten op, op landen
die staal in Amerika importeren MAAR dit is afwentelbare belasting DUS de
Amerikaanse invoerder die plots meer % gaat moeten betalen op het staal dat
binnenkomt rekent dit door op de consumenten
*2.6. Vormen van dubbele belasting
● Juridische dubbele belasting: dezelfde belastbare basis (bijv. inkomen, vermogen,
transacties) wordt in hoofde van dezelfde persoon tweemaal aan dezelfde belasting
onderworpen
○ Doet zich vooral voor bij grensoverschrijdende investeringen/activiteiten
■ vb van zodra u over grenzen heengaat dan is er altijd risico op juridische
dubbele belasting (vb. Belgische rijksinwoners werkt in Duitsland waar hij
ook loon verdient -> België heft belastingen op inkomsten uit het buitenland,
maar Duitsland doet dit ook
■ <-> vb ene belasting op meerwaarde door verkoop van grond (u verkoopt
bouwgrond voor 250k terwijl u deze ooit gekocht heeft voor 200k) en andere
belasting door registratierechten/ verkoopsbelasting omdat u grond
verkoopt -> GEEN dubbele belasting (want ene kijkt naar meerwaarde,
andere naar overdracht) dus in principe mogelijk maar er bestaan uitwegen
○ in praktijk w dit opgelost door dubbele belastingenverdragen (DBV)
○ Er bestaat geen regel in GW die zegt dat u niet 2x belast mag w op hetzelfde DUS
juridische dubbele belasting is mogelijk
● Economische dubbele belasting: dezelfde belastbare basis (bijv. inkomen, vermogen) wordt
in hoofde van twee verschillende personen tweemaal aan belasting onderworpen
○ Bijv. betaling van een vergoeding voor diensten die niet-aftrekbaar is bij de betaler
maar toch belastbaar is bij de genieter
■ U richt een venn. op en u gaat langs bij de bank omdat u kapitaal nodig
heeft. Uw venn. is te recent opgericht dus bank wil geen lening toekennen.
Maar het is mogelijk dat u zelf privé veel geld hebt staan op uw rekening, dus
u zal lening geven aan uw eigen vennootschap (leningsovereenkomst in ruil
voor interesten). Je kan in dit geval zelf bepalen hoe hoog interest is. U zal
aan venn. 100 euro betalen en interest vragen tegen 10% (<-> marktinterest
is slechts 2%). Dus u ontvangt 10% als interest op 100 euro en u zal
personenbelasting moeten betalen op die interest. Die 10% interest is voor
de venn. een kost, dus die 10% kan afgetrokken w van haar winst (100-10 =
90) hierdoor belasting betalen op minder winst. Maar fiscus ziet dit niet
graag dus zegt dat die interest niet marktconform is, verwerpt interest en
zorgt ervoor dat venn. die 10% niet volledig kan afnemen van haar winst
door het te reduceren tot de marktconforme interest van 2%. → 8% mag de
venn. niet aftrekken, en wordt terug bijgevoegd aan de winst/resultaat (dus
wordt hierop belast) + de bestuurder wordt belast op de volledige interest
van 10% (personenbelasting)
5
, ● ⇒ De venn en de bestuurder worden beide belast op dezelfde 8%:
bestuurder (die zelfs belast w op de volle 10%) via personenbelasting
en venn. (8%) door belasting op winst
○ 2 verschillende personen worden belast op dezelfde belastbare basis (2 personen (vb
vennootschap en aandeelhouder-bestuurder) betalen belasting op hetzelfde)
○ Bijv. een bv moet belasting betalen op de winst die ze maakt. Wnr bv (een deel van)
die winst uitkeert aan haar aandeelhouders in de vorm van dividend, moeten de
aandeelhouders hierop ook belasting betalen. Dit betekent dat de winst eerst wordt
belast op het niveau van de bv en daarna opnieuw bij de aandeelhouders, wat
resulteert in een dubbele belasting.
*2.7. Belastingontwijking en belastingontduiking
● Belastingontduiking (= fiscale fraude -> vaak door valsheid in geschrifte => gesanctioneerd
volgens fiscaal recht en strafrecht) is het opzettelijk ontwijken van wettelijk verschuldigde
belasting (= illegaal)
○ Twee vereiste elementen:
■ 1. Materieel element: inbreuk plegen op de fiscale wetgeving.
■ 2. Intentioneel element: het opzet hebben om belasting te ontduiken.
○ Voorbeeld: fictieve kosten of inkomsten, prijsbewimpeling
■ vb fictieve/valse factuur inschrijven als kost om deze van je belastbare winst
af te trekken -> leidt tot fiscale boetes met mogelijk strafrechtelijk kantje
■ vb. valse inkomsten: rapporteren in uw aangifte dat u meer inkomsten hebt
gekregen dan u in realiteit ontvangen hebt -> dit gebeurt vaak bij groepen
van vennootschappen
● Belgische venn. heeft 1 miljoen resultaat behaald. Belastbaar
resultaat van 1 miljoen, maar u behoort als venn. tot groep van
vennootschappen. Op locatie van uw dochtervenn. (vb. Panama)
wordt 0 belasting geheven, dus u geeft aan in boekhouding dat u
factuur van 1 miljoen gekregen hebt van dochtervenn. = kost van 1
miljoen. 1 miljoen winst - kost 1 miljoen = 0 winst in België waar
belastingen op betaald moeten worden
○ = fiscale fraude als er geen echte diensten of goederen w
verkocht -> geen echte kost is
■ vb prijsbewimpeling -> een koper en een verkoper komen overeen dat een
woning voor 500k wordt verkocht, maar in de koopakte schrijven ze slechts
400k en de resterende 100k w in het zwart betaald, buiten het zicht van de
notaris en de fiscus => besparing is 100k x 21%
○ fiscale fraude heeft een strafrechtelijke component (vb verbeurdverklaring), maar u
zal ook de niet-betaalde belastingen moeten betalen + fiscale boete waarvan de
hoogte afhangt van het aantal keer dat u de wet overtreden hebt:
■ 1e overtreding: 50% vd ontdoken belasting die u extra moet betalen
■ 2e overtreding: 100% vd ontdoken belasting die u extra moet betalen
■ 3e overtreding: 200% vd ontdoken belasting die u extra moet betalen
● Belastingontwijking is géén misdrijf (= legaal) (= fiscale planning -> u organiseert uw bedrijf
op die manier dat u zich blootstelt aan lagere belastingen)
○ Er is een intentioneel element (bedoeling om belasting te verminderen), maar géén
materieel element (geen inbreuk op de wet).
○ Bijv.: onthouding of substitutie
■ onthouding: vb arbeidsinkomsten w belast tot 50%, dus een oplossing zou
kunnen zijn dat u niet meer gaat werken en zo valt u niet meer in het
belastbare toepassingsgebied
6
, ■ substitutie: rechtshandeling wijzigen door andere rechtshandeling (dus je
stelt een andere handeling in de plaats) en zo minder belasting betalen -> vb
u werkt als natuurlijke persoon, dus arbeidsinkomsten w belast aan
personenbelasting (50%) => u richt een managementvennootschap op en
van daaruit voert u uw activiteiten uit en dan betaalt u geen 50%
personenbelasting, maar wel een lagere 20%-25% vennootschapsbelasting
=> u kan de minst belaste weg kiezen (dit is toegelaten): je moet dus niet kiezen
voor de structuur met de hoogste belasting MAAR wetgever heeft dit niet graag dus
zal dit oplossen via fictiebepaling (= anti-misbruikbepaling)
○ Belastingontwijking is dus niet strafbaar, maar kan wel door de wetgever worden
tegengegaan door fictiebepalingen/anti-misbruikbepalingen
■ vb u bent zaakvoerder van een vennootschap en keert uzelf een loon uit van
100k per jaar -> fiscale gevolgen van deze uitkering: dit zijn
beroepsinkomsten dus u valt onder personenbelasting in de schijf tot 50%.
Maar voor de vennootschap is dit loon een kost en de vennootschap w
belast op haar winst aan 25% vennootschapsbelasting, maar ze maakt een
kost van 100k dus deze kost kan van de winst afgetrokken w en zo zal de
vennootschap minder belasting moeten betalen op haar winst. Op een
bepaald moment wil de vennootschap een gebouw kopen. De vennootschap
kan dit zelf doen, maar ook de zaakvoerder kan dit doen en die kan dat
gebouw dan verhuren aan de vennootschap. De vennootschap betaalt dus
huurprijs aan de bestuurder van 100k per jaar -> heel voordelig want
huurinkomsten w voordeliger belast dan beroepsinkomsten want u w slechts
belast op 60% van uw huurinkomsten (u kan dus 40% van uw huurinkosmten
aftrekken) en die 60% w belast aan 50% personenbelasting -> dit noemen we
inkomstenconversie = beroepsinkomsten veranderen in onroerende
inkomsten, die voordeliger w belast, en hierdoor zijn er geen sociale
zekerheidsbijdragen meer verschuldigd. Bovendien is het eig niet meer
nodig jezelf een (hoog) loon uit te keren omdat je nu die huurprijs krijgt, die
je ook nog kan verhogen (zodat alle inkomsten huurinkomsten zijn ipv
beroepsinkomsten) = belastingontwijking -> fiscus kan hier niets aan doen
want hij is louter deel van UM, dus parlement zal hiervoor een wet moeten
aannemen
● DUS parlement voert wet in (art 32 WIB -> specifieke
anti-misbruikbepaling) die stelt dat je aan je eigen vennootschap een
gebouw mag verhuren, maar dit moet beperkt blijven/mag niet
overdreven zijn, want het kan niet de bedoeling zijn dat je al je
beroepsinkomsten converteert naar onroerende inkomsten. Maar
deze wet geldt alleen als je rechtstreeks verhuurt aan de
vennootschap, dus niet als je dit via een derde (vb
boekhoudkantoor) doet (je moet fiscale wetten strikt lezen
(legaliteitsbeginsel) dus niets lezen dat niet in de wet staat) -> zo kan
de bestuurder bijvoorbeeld eerst verhuren aan een
boekhoudkantoor en die kan dan onderverhuren aan de
vennootschap en zelf en stukje van de huur inhouden => zo w art 32
WIB buitenspel gezet
○ dit probleem oplossen door algemene
anti-misbruikbepalingen (art 344 §1 Wetboek
Inkomstenbelasting)
■ Als een belastingplichtige handelingen verricht die
onnodig complex zijn of een omweg creëren
7
