Endocrinologie
1 Inleiding....................................................................................................................................... 1
2 Het organisme beschikt over een aantal manieren om de hormoonconcentratie te
reguleren......................................................................................................................................... 2
2.1 Negatieve feedback regulatie via de diverse hypothalamus – hypofyse assen...........................2
2.2 Neurosectie................................................................................................................................ 3
2.3 Directe regulatie......................................................................................................................... 3
3 Overzicht van het hormoonstelsel.............................................................................................3
3.1 Eigenschappen van het hormoonstelsel.....................................................................................3
3.2 Structuur van hormonen.............................................................................................................3
3.3 Schildklier als voorbeeld van negatieve feedback......................................................................4
3.4 Negatieve feedback ADH...........................................................................................................5
3.5 De zuigreflex.............................................................................................................................. 6
4 De schildklier............................................................................................................................... 6
4.1 Schildklierfollikels en schildklierhormonen..................................................................................6
4.2 De C- cellen van de schildklier...................................................................................................6
5 De bijschildklieren....................................................................................................................... 6
6 De schildklier en de bijschildklieren..........................................................................................7
7 De bijnieren.................................................................................................................................. 7
7.1 Anatomie van de bijnieren..........................................................................................................7
7.2 De bijnierschors.......................................................................................................................... 7
7.3 Het bijniermerg........................................................................................................................... 7
7.4 Functie van aldosterone.............................................................................................................8
8 De pancreas................................................................................................................................. 8
8.1 Overzicht van de pancreas.........................................................................................................8
8.2 De werking van insuline en glucagon.........................................................................................8
9 Diabetes insipidus – diabetes mellitus......................................................................................8
10 Pathologie van de hypofyse.....................................................................................................8
10.1 Neurohypofyse......................................................................................................................... 8
1.1.1 Diabetes insipidus................................................................................................................... 8
1.1.2 SIADH..................................................................................................................................... 8
10.2 Adenohypofyse......................................................................................................................... 9
10.3 Syndroom van Simmonds........................................................................................................ 9
1.1.3 Selectief tekort aan groeihormoon bij kinderen........................................................................9
1.1.4 Teveel aan groeihormoon......................................................................................................10
1.1.5 Teveel aan prolactine............................................................................................................ 10
11 Pathologie van de schildklier.................................................................................................10
11.1 Algemene kenmerken............................................................................................................. 10
11.2 Hyperthyroïdie........................................................................................................................ 10
11.3 Hypothyroïdie......................................................................................................................... 11
11.4 Euthyroïde compensatoire goiter............................................................................................12
12 Pathologie van de bijschildklieren.........................................................................................12
12.1 Algemene kenmerken............................................................................................................. 12
12.2 Teveel aan parathormoon......................................................................................................12
1.1.6 Primaire hyperparathyroïdie..................................................................................................12
12.3 Hypoparathyroïdie.................................................................................................................. 13
13 Pathologie van de bijnieren....................................................................................................13
13.1 Feochromocytoom.................................................................................................................. 13
13.2 Ziekte van Addison................................................................................................................. 13
1.1.7 Chronische hypofunctie van de bijnierschors.........................................................................13
13.3 Teveel aan bijnierschorshormonen.........................................................................................14
1.1.8 Ziekte van Cushing................................................................................................................ 14
1 Inleiding
Het regelen van lichaamsprocessen vereist communicatie tussen verschillende structuren:
Pagina 1 van 14
, Sensoren (zintuigen)
Regelcentra (delen van het zenuwstelsel)
Effectoren (spieren)
Meeste efficiënte communicatie hangt af van de aard v/h proces
1. Zenuwstelsel
= een netwerk van vezels, waarlangs elektrische impulsen worden voort geleid.
Snelle & selectieve werking
Geschikt voor:
o Waarnemen buitenwereld (sensibele component)
o Uitvoeren bewegingen (motorische component)
Verzorgd door het animale deel (willekeurig)
Snelle homeostatische processen (bv. Corrigeren bloeddruk)
Vegetatieve (onwillekeurig) deel via ortho & para sympathische banen
Vegetatieve: flight & fight reacties
Ortho & para: interne verterings- & rusttoestand
2. Hormonale stelsel
= een aantal klieren die endocrien worden genoemd, omdat zij hun producten, hormonen,
in de bloedbaan afscheiden.
Endocriene klieren:
o Afzonderlijke organen: schildklier & bijnieren
o Onderdeel van organen ≠ endocriene functies: hersenen (neurohormonen
in de hypothalamus), pancreas & nier
Hormonen:
o Vervoerd via de bloedstroom door het gehele lichaam
o Signalen overbrengen naar alle weefsels & organen
o Lange processen & verschillende betrokkene organen
Bloedsomloop, spijsvertering & warmtehuishouding
o Bestuurd door zenuwen & hormonen
Hormonale stelsel regeling homeostase lange termijn
Vegetatieve deel zenuwstelsel compensatie van plotseling optredende verstoringen
2 Het organisme beschikt over een aantal manieren om
de hormoonconcentratie te reguleren.
2.1 Negatieve feedback regulatie via de diverse hypothalamus – hypofyse
assen
Hypothalamus (een onderdeel van de hersenen) heeft de leiding over het hormonaal stelsel.
Produceert TRH (thyreotropin releasing hormone)
Getransporteerd via het hypofysaire poortaderstelsel naar de adenohypofyse
Waar afgifte TRH wordt gestimuleerd in de bloedbaan
TSH stimuleert in de schilklier de afgifte van schildklierhormonen T4 (thyroxine) & T3
(biologisch actieve triiodothyronine)
Deze hormonen hebben via de TR (schildklierhormoonreceptor) zowel op hypothalamisch
& op hypofysair niveau een remmend effect op TRH & TSH
Waardoor de streefwaarde van T4 & T3 kan bereikt worden
Heel erg belangrijke stofwisselingshormonen, een gefixeerde waarde (vaste waarde) is niet
gewenst. Daarom kan de referentiewaarde op hypothalamisch niveau worden aangepast. Bv.
Voedselschaarste, ziekte, zwangerschap.
Hypothalamus is erg belangrijk voor:
Regeling dag-nacht ritme
Releasing factors voor endocriene regulatie van klieren
Modulatie van de sympathische & parasympatische innervatie van de betreffende klier
Pagina 2 van 14
1 Inleiding....................................................................................................................................... 1
2 Het organisme beschikt over een aantal manieren om de hormoonconcentratie te
reguleren......................................................................................................................................... 2
2.1 Negatieve feedback regulatie via de diverse hypothalamus – hypofyse assen...........................2
2.2 Neurosectie................................................................................................................................ 3
2.3 Directe regulatie......................................................................................................................... 3
3 Overzicht van het hormoonstelsel.............................................................................................3
3.1 Eigenschappen van het hormoonstelsel.....................................................................................3
3.2 Structuur van hormonen.............................................................................................................3
3.3 Schildklier als voorbeeld van negatieve feedback......................................................................4
3.4 Negatieve feedback ADH...........................................................................................................5
3.5 De zuigreflex.............................................................................................................................. 6
4 De schildklier............................................................................................................................... 6
4.1 Schildklierfollikels en schildklierhormonen..................................................................................6
4.2 De C- cellen van de schildklier...................................................................................................6
5 De bijschildklieren....................................................................................................................... 6
6 De schildklier en de bijschildklieren..........................................................................................7
7 De bijnieren.................................................................................................................................. 7
7.1 Anatomie van de bijnieren..........................................................................................................7
7.2 De bijnierschors.......................................................................................................................... 7
7.3 Het bijniermerg........................................................................................................................... 7
7.4 Functie van aldosterone.............................................................................................................8
8 De pancreas................................................................................................................................. 8
8.1 Overzicht van de pancreas.........................................................................................................8
8.2 De werking van insuline en glucagon.........................................................................................8
9 Diabetes insipidus – diabetes mellitus......................................................................................8
10 Pathologie van de hypofyse.....................................................................................................8
10.1 Neurohypofyse......................................................................................................................... 8
1.1.1 Diabetes insipidus................................................................................................................... 8
1.1.2 SIADH..................................................................................................................................... 8
10.2 Adenohypofyse......................................................................................................................... 9
10.3 Syndroom van Simmonds........................................................................................................ 9
1.1.3 Selectief tekort aan groeihormoon bij kinderen........................................................................9
1.1.4 Teveel aan groeihormoon......................................................................................................10
1.1.5 Teveel aan prolactine............................................................................................................ 10
11 Pathologie van de schildklier.................................................................................................10
11.1 Algemene kenmerken............................................................................................................. 10
11.2 Hyperthyroïdie........................................................................................................................ 10
11.3 Hypothyroïdie......................................................................................................................... 11
11.4 Euthyroïde compensatoire goiter............................................................................................12
12 Pathologie van de bijschildklieren.........................................................................................12
12.1 Algemene kenmerken............................................................................................................. 12
12.2 Teveel aan parathormoon......................................................................................................12
1.1.6 Primaire hyperparathyroïdie..................................................................................................12
12.3 Hypoparathyroïdie.................................................................................................................. 13
13 Pathologie van de bijnieren....................................................................................................13
13.1 Feochromocytoom.................................................................................................................. 13
13.2 Ziekte van Addison................................................................................................................. 13
1.1.7 Chronische hypofunctie van de bijnierschors.........................................................................13
13.3 Teveel aan bijnierschorshormonen.........................................................................................14
1.1.8 Ziekte van Cushing................................................................................................................ 14
1 Inleiding
Het regelen van lichaamsprocessen vereist communicatie tussen verschillende structuren:
Pagina 1 van 14
, Sensoren (zintuigen)
Regelcentra (delen van het zenuwstelsel)
Effectoren (spieren)
Meeste efficiënte communicatie hangt af van de aard v/h proces
1. Zenuwstelsel
= een netwerk van vezels, waarlangs elektrische impulsen worden voort geleid.
Snelle & selectieve werking
Geschikt voor:
o Waarnemen buitenwereld (sensibele component)
o Uitvoeren bewegingen (motorische component)
Verzorgd door het animale deel (willekeurig)
Snelle homeostatische processen (bv. Corrigeren bloeddruk)
Vegetatieve (onwillekeurig) deel via ortho & para sympathische banen
Vegetatieve: flight & fight reacties
Ortho & para: interne verterings- & rusttoestand
2. Hormonale stelsel
= een aantal klieren die endocrien worden genoemd, omdat zij hun producten, hormonen,
in de bloedbaan afscheiden.
Endocriene klieren:
o Afzonderlijke organen: schildklier & bijnieren
o Onderdeel van organen ≠ endocriene functies: hersenen (neurohormonen
in de hypothalamus), pancreas & nier
Hormonen:
o Vervoerd via de bloedstroom door het gehele lichaam
o Signalen overbrengen naar alle weefsels & organen
o Lange processen & verschillende betrokkene organen
Bloedsomloop, spijsvertering & warmtehuishouding
o Bestuurd door zenuwen & hormonen
Hormonale stelsel regeling homeostase lange termijn
Vegetatieve deel zenuwstelsel compensatie van plotseling optredende verstoringen
2 Het organisme beschikt over een aantal manieren om
de hormoonconcentratie te reguleren.
2.1 Negatieve feedback regulatie via de diverse hypothalamus – hypofyse
assen
Hypothalamus (een onderdeel van de hersenen) heeft de leiding over het hormonaal stelsel.
Produceert TRH (thyreotropin releasing hormone)
Getransporteerd via het hypofysaire poortaderstelsel naar de adenohypofyse
Waar afgifte TRH wordt gestimuleerd in de bloedbaan
TSH stimuleert in de schilklier de afgifte van schildklierhormonen T4 (thyroxine) & T3
(biologisch actieve triiodothyronine)
Deze hormonen hebben via de TR (schildklierhormoonreceptor) zowel op hypothalamisch
& op hypofysair niveau een remmend effect op TRH & TSH
Waardoor de streefwaarde van T4 & T3 kan bereikt worden
Heel erg belangrijke stofwisselingshormonen, een gefixeerde waarde (vaste waarde) is niet
gewenst. Daarom kan de referentiewaarde op hypothalamisch niveau worden aangepast. Bv.
Voedselschaarste, ziekte, zwangerschap.
Hypothalamus is erg belangrijk voor:
Regeling dag-nacht ritme
Releasing factors voor endocriene regulatie van klieren
Modulatie van de sympathische & parasympatische innervatie van de betreffende klier
Pagina 2 van 14
