Psychopathologie
PERIODE 3
Psychopathologie
- Psycho: menselijke geest
- Patho: menselijk lijden
- Logie: wetenschap
Psychopathologie bevindt zich in het huidig functioneren
Groepen van kenmerken op dit moment in het functioneren van een persoon
DSM criteria: er is een ontregelen in het functioneren van iemand
Epigenetica: bepaalde genen kunnen aan- en uit gezet worden
→ naar aanleiding van voeding, levensomstandigheden, trauma
(kan ook een trauma van je (groot) ouders zijn)
Cognitieve gedragstherapie is het meest ‘evidence based’
Hoofdstuk 1: Introductie
Begrippen (zie Excel)
Evidence-based medicine/practice
Klinische psychologie, psychopathologie
Humores
Psychiatrie
Psychische stoornis
Psycholoog, psychotherapeut, psychiater
Symptoom
1. Inleiding - wat is afwijkend gedrag?
1.1 Definitie
Een psychische stoornis is het geheel van ‘vreemde’, ‘merkwaardige’, ‘afwijkende’,
‘abnormale’ emoties, gedachten of gedragspatronen dat samengaat met een verstoring
in het functioneren en persoonlijk lijden.
→ verstoring op één of meerdere vlakken in het leven
Een psychische stoornis is enkel maar een beschrijving
Het is geen verklaring of antwoord op:
- Wat is de oorzaak?
- Hoe gaan we hiermee om? Hoe gaan we herstellen?
,1.2 Terrein van
Psychopathologie
Psychiatrie
Klinische psychologie
Klinische orthopedagogie (sinds kort gelijk gesteld aan k.psy.)
1.3 Prevalentie psychische stoornissen
Iedereen zal in het leven wel eens te maken gehad hebben met extreme/ onprettige
gevoelens of gedrag in het leven
→ vanaf wanneer is het afwijkend?
De helft van de mensen krijgen een psychische stoornis (≠ behandeld worden)
1.4 Afwijkend gedrag
Het is een relatief begrip → ‘afwijkend’ is voor iedereen anders en het is in evolutie
Goed te bestuderen door
- Wetenschappelijk onderzoek
- Zelfreflectie en zelfobservatie
- Romans, films, verhalen, social media
- Mensen in je omgeving
- Levenservaring
Symptoom
- Een beschrijving van emotie en gedrag
- 1 symptoom is niet genoeg om te spreken van een psychische stoornis
- Bv. stemmen horen: wilt niet zeggen dat je een psychische stoornis hebt
Diagnostisch centrum
- Het symptoom moet aanwezig zijn op een bepaalde manier, voor een bepaalde
tijd, …
1.5 Stigmatisering van psychische stoornis
Nog veel taboe rond psychiatrie en psychische ziektes
• Risico op reïficatie of verdinglijking van diagnose
= je maakt van een idee of concept een ‘ding’ dat zelfstandig lijkt te bestaan
Bv. “waarom ben je zo aan het wibbelen met je been?” = “omdat ik ADHD heb”
Is fout: ADHD is een beschrijving, geen oorzaak
• Risico op othering
= het is "wij versus zij" denken, waardoor mensen buitengesloten of
gediscrimineerd kunnen worden.
Bv. Jij bent heel anders dan ik/ indelen in hokjes
,2. Noemen en definiëren van afwijkend gedrag
Afwijkend gedrag is niet per definitie een stoornis
→ er zijn meerdere kenmerken nodig voor we van een stoornis spreken
2.1 Terminologie
- Krankzinnigheid: ziekte van de zinnen van het verstand
- Psychiatrische stoornis: deze term heeft de voorkeur
- Psychisch probleem: ruimere term
(kritische grens: wanneer noemen we iets een stoornis?)
- Mentale ziekte: leunt aan bij de medische kijk
We moeten veelzijdig leren kijken naar problemen
- Psychische stoornis: erg beladen term
- Psychische kwetsbaarheid: weerstaand bij kritische denkers (over deze term)
= als je gaat werken met deze mensen noem je jezelf geen hulpverlener
Spreek van hoopverlener → biedt nabijheid, niet teveel pushen, preventie
Je eigen taalgebruik altijd kritisch bekijken, respectvol, persoonsgericht en
hoopverlenend benoemen, zonder te verbloemen dat er sprake is van een verstorende
gedachten, gevoelens en gedrag voor de persoon en/ of de omgeving
Kernvraag = wat is er gebeurd?
2.2 Criteria van afwijkend gedrag
6 criteria om gedrag afwijkend te noemen (andere 3 komen nog later)
→ we gaan ze indelen in groepen
Abnormaal
• Uitzonderlijk
Uitzonderlijke gevoelens/ emoties die niet vaak voorkomen: vinden we
abnormaal (= weg van het normale)
Bv. intense paniek bij het autorijden of als je een spin ziet
Als iemand iets gestoord doet → bv. record verbreken van hoogspringen
= dit vinden we geen abnormaal gedrag
→ het feit dat we iets als uitzonderlijk zien, is niet genoeg om het afwijkend te
noemen
• Sociaal afwijkend
Wat mensen normaal vinden wordt bepaald door cultuur (waarden en normen)
Ook als professional rekening houden met mensen hun cultuur en de verschillen
Bv. je gedrag in België is druk/ abnormaal maar in Nederlands vinden ze het leuk
• Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid
Foute perceptie: hallucinatie: fout van een zintuigelijke ervaring
Interpretatie werkelijkheid: waan: cognitief, hoe je de werkelijkheid interpreteert
, 2.3 Kritisch denken over psychiatrie en psychopathologie
Binnen de psychiatrie kan je geen objectieve testen afnemen zoals een scan, bloedtest
Het is dus belangrijk om kritische te kijken naar psychiatrie
Klinische diagnostiek
- Op basis van observaties en interpretaties van gedrag
- Geen objectieve fysieke test
- Geen feiten
Enkele “uitzonderingen”
= Alzheimer kan je zien door een hersenonderzoek of na een ongeval als er schade is bij
de hersenen
→ maar we nooit kunnen zeggen later: “ik kan ASS zien door een scan”
2.4 Voorbeelden
1. Masturbatie
Vroeger vonden ze het iets dat tot gekte kon leiden
→ verschillende dingen ontworpen om seksuele behoefte bij kinderen af te
remmen – bv. cornflakes van dokter Kellogg’s
2. Slavernij
Voorstel voor nieuwe diagnose ‘draptemonia’: ziekelijk fenomeen waar mensen
opkwamen tegen hun eigenaar en wilde ontsnappen aan de slavernij
3. LGBTQIA+
Pas op 17/05/1990 hebben ze gezegd dat homoseksualiteit geen psychische
stoornis meer is
4. God
In de Westerse wereld is het normaal om met God te praten
Maar als iemand zegt ‘ik heb echt met God gesproken’ wordt hij bekeken als
iemand die geestelijk verward is
5. Genderdysforie
Conflict tussen genderidentiteit (aanvoelen) en waar men mee geboren is
Diagnose blijft controversioneel: fout van natuur
PERIODE 3
Psychopathologie
- Psycho: menselijke geest
- Patho: menselijk lijden
- Logie: wetenschap
Psychopathologie bevindt zich in het huidig functioneren
Groepen van kenmerken op dit moment in het functioneren van een persoon
DSM criteria: er is een ontregelen in het functioneren van iemand
Epigenetica: bepaalde genen kunnen aan- en uit gezet worden
→ naar aanleiding van voeding, levensomstandigheden, trauma
(kan ook een trauma van je (groot) ouders zijn)
Cognitieve gedragstherapie is het meest ‘evidence based’
Hoofdstuk 1: Introductie
Begrippen (zie Excel)
Evidence-based medicine/practice
Klinische psychologie, psychopathologie
Humores
Psychiatrie
Psychische stoornis
Psycholoog, psychotherapeut, psychiater
Symptoom
1. Inleiding - wat is afwijkend gedrag?
1.1 Definitie
Een psychische stoornis is het geheel van ‘vreemde’, ‘merkwaardige’, ‘afwijkende’,
‘abnormale’ emoties, gedachten of gedragspatronen dat samengaat met een verstoring
in het functioneren en persoonlijk lijden.
→ verstoring op één of meerdere vlakken in het leven
Een psychische stoornis is enkel maar een beschrijving
Het is geen verklaring of antwoord op:
- Wat is de oorzaak?
- Hoe gaan we hiermee om? Hoe gaan we herstellen?
,1.2 Terrein van
Psychopathologie
Psychiatrie
Klinische psychologie
Klinische orthopedagogie (sinds kort gelijk gesteld aan k.psy.)
1.3 Prevalentie psychische stoornissen
Iedereen zal in het leven wel eens te maken gehad hebben met extreme/ onprettige
gevoelens of gedrag in het leven
→ vanaf wanneer is het afwijkend?
De helft van de mensen krijgen een psychische stoornis (≠ behandeld worden)
1.4 Afwijkend gedrag
Het is een relatief begrip → ‘afwijkend’ is voor iedereen anders en het is in evolutie
Goed te bestuderen door
- Wetenschappelijk onderzoek
- Zelfreflectie en zelfobservatie
- Romans, films, verhalen, social media
- Mensen in je omgeving
- Levenservaring
Symptoom
- Een beschrijving van emotie en gedrag
- 1 symptoom is niet genoeg om te spreken van een psychische stoornis
- Bv. stemmen horen: wilt niet zeggen dat je een psychische stoornis hebt
Diagnostisch centrum
- Het symptoom moet aanwezig zijn op een bepaalde manier, voor een bepaalde
tijd, …
1.5 Stigmatisering van psychische stoornis
Nog veel taboe rond psychiatrie en psychische ziektes
• Risico op reïficatie of verdinglijking van diagnose
= je maakt van een idee of concept een ‘ding’ dat zelfstandig lijkt te bestaan
Bv. “waarom ben je zo aan het wibbelen met je been?” = “omdat ik ADHD heb”
Is fout: ADHD is een beschrijving, geen oorzaak
• Risico op othering
= het is "wij versus zij" denken, waardoor mensen buitengesloten of
gediscrimineerd kunnen worden.
Bv. Jij bent heel anders dan ik/ indelen in hokjes
,2. Noemen en definiëren van afwijkend gedrag
Afwijkend gedrag is niet per definitie een stoornis
→ er zijn meerdere kenmerken nodig voor we van een stoornis spreken
2.1 Terminologie
- Krankzinnigheid: ziekte van de zinnen van het verstand
- Psychiatrische stoornis: deze term heeft de voorkeur
- Psychisch probleem: ruimere term
(kritische grens: wanneer noemen we iets een stoornis?)
- Mentale ziekte: leunt aan bij de medische kijk
We moeten veelzijdig leren kijken naar problemen
- Psychische stoornis: erg beladen term
- Psychische kwetsbaarheid: weerstaand bij kritische denkers (over deze term)
= als je gaat werken met deze mensen noem je jezelf geen hulpverlener
Spreek van hoopverlener → biedt nabijheid, niet teveel pushen, preventie
Je eigen taalgebruik altijd kritisch bekijken, respectvol, persoonsgericht en
hoopverlenend benoemen, zonder te verbloemen dat er sprake is van een verstorende
gedachten, gevoelens en gedrag voor de persoon en/ of de omgeving
Kernvraag = wat is er gebeurd?
2.2 Criteria van afwijkend gedrag
6 criteria om gedrag afwijkend te noemen (andere 3 komen nog later)
→ we gaan ze indelen in groepen
Abnormaal
• Uitzonderlijk
Uitzonderlijke gevoelens/ emoties die niet vaak voorkomen: vinden we
abnormaal (= weg van het normale)
Bv. intense paniek bij het autorijden of als je een spin ziet
Als iemand iets gestoord doet → bv. record verbreken van hoogspringen
= dit vinden we geen abnormaal gedrag
→ het feit dat we iets als uitzonderlijk zien, is niet genoeg om het afwijkend te
noemen
• Sociaal afwijkend
Wat mensen normaal vinden wordt bepaald door cultuur (waarden en normen)
Ook als professional rekening houden met mensen hun cultuur en de verschillen
Bv. je gedrag in België is druk/ abnormaal maar in Nederlands vinden ze het leuk
• Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid
Foute perceptie: hallucinatie: fout van een zintuigelijke ervaring
Interpretatie werkelijkheid: waan: cognitief, hoe je de werkelijkheid interpreteert
, 2.3 Kritisch denken over psychiatrie en psychopathologie
Binnen de psychiatrie kan je geen objectieve testen afnemen zoals een scan, bloedtest
Het is dus belangrijk om kritische te kijken naar psychiatrie
Klinische diagnostiek
- Op basis van observaties en interpretaties van gedrag
- Geen objectieve fysieke test
- Geen feiten
Enkele “uitzonderingen”
= Alzheimer kan je zien door een hersenonderzoek of na een ongeval als er schade is bij
de hersenen
→ maar we nooit kunnen zeggen later: “ik kan ASS zien door een scan”
2.4 Voorbeelden
1. Masturbatie
Vroeger vonden ze het iets dat tot gekte kon leiden
→ verschillende dingen ontworpen om seksuele behoefte bij kinderen af te
remmen – bv. cornflakes van dokter Kellogg’s
2. Slavernij
Voorstel voor nieuwe diagnose ‘draptemonia’: ziekelijk fenomeen waar mensen
opkwamen tegen hun eigenaar en wilde ontsnappen aan de slavernij
3. LGBTQIA+
Pas op 17/05/1990 hebben ze gezegd dat homoseksualiteit geen psychische
stoornis meer is
4. God
In de Westerse wereld is het normaal om met God te praten
Maar als iemand zegt ‘ik heb echt met God gesproken’ wordt hij bekeken als
iemand die geestelijk verward is
5. Genderdysforie
Conflict tussen genderidentiteit (aanvoelen) en waar men mee geboren is
Diagnose blijft controversioneel: fout van natuur
