VERSLAVINGSPROBLEMATIEK
WANNEER SPREEK JE VAN EEN VERSLAVING VOLGENS DE DSM-V?
- Valt onder stoornissen in het gebruik van middelen (substance abuse disorders)
- 11 criteria:
voldoe je aan 2 of 3 criteria: milde voldoe je aan 6 tot meer
stoornis symptomen: ernstige stoornis
voldoe je aan 4 of 5 criteria:
gematigde stoornis
1. Vaker en in grotere hoeveelheden 7. Door gebruik opgeven van hobby’s,
gebruiken dan het plan was. sociale activiteiten of werk.
2. Mislukte pogingen om te minderen of 8. Voortdurend gebruik, zelfs wanneer
te stoppen. je daardoor in gevaar komt.
3. Gebruik en herstel van gebruik 9. Voortdurend gebruik ondanks weet
kosten veel tijd. hebben dat het gebruik lichamelijke
4. Sterk verlangen om te gebruiken. of psychische problemen met zich
(Geen vrijheid meer om al dan niet te mee brengt of verergert.
gebruiken, wordt dwangmatig) 10.Grotere hoeveelheden nodig hebben
5. Door gebruik tekortschieten op het om het effect nog te voelen oftewel
werk, school of thuis. tolerantie.
6. Blijven gebruiken ondanks dat het
problemen meebrengt in het
relationele vlak.
Typisch voor cannabis gebruik: 11.Het optreden van
Weinig of geen plezier meer aan het onthoudingsverschijnselen, die
blowen. Soms nog even in het begin minder hevig worden door meer van
maar daarna alleen maar suf, de stof te gebruiken.
lusteloos of geïrriteerd. Ook kijken naar hoe schadelijk het is
Typisch voor XTC gebruik: Op den voor het lichaam en hoe groot de
duur positieve effecten weg en geeft kans is dat je maatschappelijk in
enkel nog eventjes een oppeppend problemen raakt zoals het beperken
gevoel en daarna de ongewenste van contacten tot anderen of komt in
effecten. sociaal isolement terecht (typisch bij
druggebruik: contact beperken tot
niet-gebruikers)
WIE LOOPT MEER RISICO OP DRUGGEBRUIK EN VERSLAVING DAN ANDERE? WAARDOOR HEEFT MEN
MEER RISICO?
- Hangt af van tal van factoren
- Kenmerken drug (tolerantie en afhankelijkheid) op zich maar ook eigenschappen persoon,
omgeving en omstandigheden
Culturele en maatschappelijke risicofactoren:
- Wetten die gebruik ‘toelaten’, ontraden - Beschikbaarheid
en/of verbieden - Slechte economische omstandigheden
- Sociale normen die gebruik stimuleren
Interpersoonlijke risicofactoren:
- Gebruik door ouders, gezin, vrienden - Relatieproblemen in het gezin
- Positieve houding van - Afwijzing door vrienden
gezin/familie/vrienden tgv gebruik
, Biogenetische factoren
- Erfelijke kwetsbaarheid
- Geslachtsverschillen
Vrouwen zijn gemiddeld kleiner en wegen minder, bepaalde dosis heeft daarom vaak
een grotere impact
Cannabis: heeft de neiging om zich op te slaan in vetweefsel: vatbaarder effecten en
risico’s (meer EBP noodzakelijk)
XTC: EBP eens dat vrouwen gevoeliger zijn. Meer last van neveneffecten, meer risico op
hersenschade en geheugenproblemen
WAT ZIJN VROEGSIGNALERINGS-TOOLS EN SPECIFIEKE MEETINSTRUMENTEN DIE KUNNEN HELPEN BIJ
VROEG SIGNALERING (VERSLAVING EN PSCYHOSE) EN DIAGNOSTISERING (TOEGEPAST OP
DRUGGEBRUIK, MISBRUIK, VESLAVING, MOTIVATIE, TEVREDENHEID, GEZIN)?
VROEGSIGNALERING:
- WRAP en signaleringsplannen, zie ppt en samenvatting
- VDIP vroeg detectie en interventie bij psychiatrische stoornissen. Oorspronkelijk lag de
focus van VDIP op mensen met "psychotisch-achtige" ervaringen. Het was de bedoeling
om mensen met een eerste psychose zo snel mogelijk te bereiken om de situatie
grondig te evalueren en waar nodig gepaste behandeling te starten. Ondertussen is de
werking uitgebreid naar alle mogelijke psychische problematieken waaronder o.a.
eetstoornissen, suïcide en verslaving.
- BOTS, aanloophuis, specifiek voor mensen met een psychosegevoeligheid. Deze
mensen doen aan psycho-educatie, activiteiten, … ze gaan verbinding maken en willen
er vroeger bij zijn.
- DOS Drugbeleid Op School: voor secundaire scholen, centra deeltijds beroepssecundair
onderwijs of jongeren in de leertijd, helpt je een coherent beleid opzetten met aandacht
voor alcohol en drugs, gezondheidspromotie, grenzen stellen en individuele
begeleiding. Met een drugbeleid anticipeert je school op mogelijke problemen met
drugs of druggebruik van jongeren. De draaiboeken van DOS zijn gericht aan regionale
en lokale preventiewerkers, CLB-medewerkers, gezondheidscoördinatoren… die
scholen ondersteunen bij het uitwerken van een drugbeleid.
MEETINSTRUMENTEN
- ADAD: Adolescent Drug Abuse Diagnosis
Tegenhanger van EuropASI maar dan aangepast aan adolescenten
Diagnostisch instrument waarbij via een semi-gestructureerd interview informatie
verzameld wordt over diverse aspecten van het leven van de adolescent die een
verband kunnen hebben met diens alcohol- of drugmisbruik.
De globale situatie van de adolescent wordt op 8 levensgebieden geschetst:
lichamelijke gezondheid, school en opleiding, alcoholgebruik, druggebruik, illegaal
gedrag en justitie, sociale activiteiten en relaties met vrienden, familiale relaties en
psychische gezondheid.
De ADAD kan als basis gebruikt worden bij het opstellen van het individueel
behandelingsplan. De afname van het interview duurt 60 tot 75 minuten.
- EuropASI: European Addiction Severity Index
Interview dat de ernst van de 7 levensdomeinen komen aan
verslaving meet vanuit bod
verschillende invalshoeken lichamelijke gezondheid,
Vanuit visie: verslavingsprobleem arbeid/opleiding/inkomen
nooit een geïsoleerd probleem is alcoholgebruik, druggebruik
, justitie/politie psychisch-emotionele gezondheid
familiale en sociale relaties duur: 60-75 min
- RCQ: Readiness for Change Questionnaire
Instrument dat peilt naar de veranderingsbereidheid met betrekking tot
middelengebruik. Het is gebaseerd op de veranderingscirkel van Prochaska &
DiClemente.
- Tevredenheidsthermometer
Aan cliënten wordt slechts zelden gevraagd naar hun tevredenheid met betrekking
tot de hulpverlening. De GGZ-thermometer – ontwikkeld door Trimbos - is een
gevalideerd instrument dat in ons taalgebied gebruikt wordt om de tevredenheid
over een begeleiding op te volgen.
De cliënt kan via deze vragenlijst een waardering uitspreken over vier onderwerpen:
de informatie die hij of zij gekregen heeft, het voorgestelde begeleidingsplan en de
inspraak, de hulpverlener en het resultaat van de begeleiding zelf. Aanvullend kan
de cliënt over elk onderwerp een rapportcijfer geven van 0 tot 10.
- SELD vragenlijst: Self Effiancy List For Drugusers
Herval preventie
- Gezinsklimaatschaal (GKS)
Vragenlijst met als doel om op ystematische wijze informatie te verzamelen over
hoe de verschillende gezinsleden een aantal aspecten van het gezinsfunctioneren
ervaren.
Gezinsklimaat is de door de gezinsleden ervaren kwaliteit van de wijze waarop zij
met elkaar en met hun omgeving omgaan. Het gezinsklimaat wordt
geoperationaliseerd in zeven schalen met telkens 11 items: cohesie, expressiviteit,
conflict, organisatie, controle, normen en sociale oriëntatie.
De vragenlijst kan aan elk gezinslid vanaf 11 jaar voorgelegd worden. De
gezinsleden vullen de vragenlijst apart in, liefst op hetzelfde ogenblik. De vragenlijst
is apart genormeerd voor ouders en voor kinderen. Het invullen van de vragenlijst
duurt ongeveer 20 minuten.
- Predi: Personal Resources Diagnostic System
Een instrument dat peilt naar mogelijkheden en kansen van de cliënt in de
verschillende leefgebieden.
- MFT: Motivation for Treatment
De MfT of ‘Motivation for Treatment’ is een vragenlijst die peilt naar het doel dat
men voor ogen heeft met betrekking tot de behandeling. De vragenlijst is opgedeeld
in 4 subschalen: doel van behandeling, probleemherkenning, vraag om hulp en klaar
zijn voor behandeling.
Zowel de cliënt (MfT) als de begeleider (MfTO) vullen dezelfde vragenlijst in naar
aanleiding van het adviesgesprek. De resultaten kunnen aldus vergeleken worden
om zo te evalueren of de begeleider de motivatie van de cliënt even hoog of laag
inschat als de cliënt zelf.
- ASSIST: Alcohol, Smoking and Substance Involvement Screening Test
Een screeningsinstrument voor alcohol, roken en ander middelengebruik
Bestaande uit 8 vragen, waarmee je eenvoudig en snel een inschatting kan maken
van de ernst van middelengebruik bij volwassenen
helpen jou, als gezondheidswerker, om: een inschatting te maken van de ernst van
de problematiek, het middelengebruik bespreekbaar te maken, patiënten op een
gestructureerde manier te informeren over de risico's verbonden aan
middelengebruik, het middelengebruik te identificeren als een beïnvloedende factor
voor bestaande aandoeningen en patiënten met een hoog risico op het ontwikkelen
van een afhankelijkheidsproblematiek te detecteren
WANNEER SPREEK JE VAN EEN VERSLAVING VOLGENS DE DSM-V?
- Valt onder stoornissen in het gebruik van middelen (substance abuse disorders)
- 11 criteria:
voldoe je aan 2 of 3 criteria: milde voldoe je aan 6 tot meer
stoornis symptomen: ernstige stoornis
voldoe je aan 4 of 5 criteria:
gematigde stoornis
1. Vaker en in grotere hoeveelheden 7. Door gebruik opgeven van hobby’s,
gebruiken dan het plan was. sociale activiteiten of werk.
2. Mislukte pogingen om te minderen of 8. Voortdurend gebruik, zelfs wanneer
te stoppen. je daardoor in gevaar komt.
3. Gebruik en herstel van gebruik 9. Voortdurend gebruik ondanks weet
kosten veel tijd. hebben dat het gebruik lichamelijke
4. Sterk verlangen om te gebruiken. of psychische problemen met zich
(Geen vrijheid meer om al dan niet te mee brengt of verergert.
gebruiken, wordt dwangmatig) 10.Grotere hoeveelheden nodig hebben
5. Door gebruik tekortschieten op het om het effect nog te voelen oftewel
werk, school of thuis. tolerantie.
6. Blijven gebruiken ondanks dat het
problemen meebrengt in het
relationele vlak.
Typisch voor cannabis gebruik: 11.Het optreden van
Weinig of geen plezier meer aan het onthoudingsverschijnselen, die
blowen. Soms nog even in het begin minder hevig worden door meer van
maar daarna alleen maar suf, de stof te gebruiken.
lusteloos of geïrriteerd. Ook kijken naar hoe schadelijk het is
Typisch voor XTC gebruik: Op den voor het lichaam en hoe groot de
duur positieve effecten weg en geeft kans is dat je maatschappelijk in
enkel nog eventjes een oppeppend problemen raakt zoals het beperken
gevoel en daarna de ongewenste van contacten tot anderen of komt in
effecten. sociaal isolement terecht (typisch bij
druggebruik: contact beperken tot
niet-gebruikers)
WIE LOOPT MEER RISICO OP DRUGGEBRUIK EN VERSLAVING DAN ANDERE? WAARDOOR HEEFT MEN
MEER RISICO?
- Hangt af van tal van factoren
- Kenmerken drug (tolerantie en afhankelijkheid) op zich maar ook eigenschappen persoon,
omgeving en omstandigheden
Culturele en maatschappelijke risicofactoren:
- Wetten die gebruik ‘toelaten’, ontraden - Beschikbaarheid
en/of verbieden - Slechte economische omstandigheden
- Sociale normen die gebruik stimuleren
Interpersoonlijke risicofactoren:
- Gebruik door ouders, gezin, vrienden - Relatieproblemen in het gezin
- Positieve houding van - Afwijzing door vrienden
gezin/familie/vrienden tgv gebruik
, Biogenetische factoren
- Erfelijke kwetsbaarheid
- Geslachtsverschillen
Vrouwen zijn gemiddeld kleiner en wegen minder, bepaalde dosis heeft daarom vaak
een grotere impact
Cannabis: heeft de neiging om zich op te slaan in vetweefsel: vatbaarder effecten en
risico’s (meer EBP noodzakelijk)
XTC: EBP eens dat vrouwen gevoeliger zijn. Meer last van neveneffecten, meer risico op
hersenschade en geheugenproblemen
WAT ZIJN VROEGSIGNALERINGS-TOOLS EN SPECIFIEKE MEETINSTRUMENTEN DIE KUNNEN HELPEN BIJ
VROEG SIGNALERING (VERSLAVING EN PSCYHOSE) EN DIAGNOSTISERING (TOEGEPAST OP
DRUGGEBRUIK, MISBRUIK, VESLAVING, MOTIVATIE, TEVREDENHEID, GEZIN)?
VROEGSIGNALERING:
- WRAP en signaleringsplannen, zie ppt en samenvatting
- VDIP vroeg detectie en interventie bij psychiatrische stoornissen. Oorspronkelijk lag de
focus van VDIP op mensen met "psychotisch-achtige" ervaringen. Het was de bedoeling
om mensen met een eerste psychose zo snel mogelijk te bereiken om de situatie
grondig te evalueren en waar nodig gepaste behandeling te starten. Ondertussen is de
werking uitgebreid naar alle mogelijke psychische problematieken waaronder o.a.
eetstoornissen, suïcide en verslaving.
- BOTS, aanloophuis, specifiek voor mensen met een psychosegevoeligheid. Deze
mensen doen aan psycho-educatie, activiteiten, … ze gaan verbinding maken en willen
er vroeger bij zijn.
- DOS Drugbeleid Op School: voor secundaire scholen, centra deeltijds beroepssecundair
onderwijs of jongeren in de leertijd, helpt je een coherent beleid opzetten met aandacht
voor alcohol en drugs, gezondheidspromotie, grenzen stellen en individuele
begeleiding. Met een drugbeleid anticipeert je school op mogelijke problemen met
drugs of druggebruik van jongeren. De draaiboeken van DOS zijn gericht aan regionale
en lokale preventiewerkers, CLB-medewerkers, gezondheidscoördinatoren… die
scholen ondersteunen bij het uitwerken van een drugbeleid.
MEETINSTRUMENTEN
- ADAD: Adolescent Drug Abuse Diagnosis
Tegenhanger van EuropASI maar dan aangepast aan adolescenten
Diagnostisch instrument waarbij via een semi-gestructureerd interview informatie
verzameld wordt over diverse aspecten van het leven van de adolescent die een
verband kunnen hebben met diens alcohol- of drugmisbruik.
De globale situatie van de adolescent wordt op 8 levensgebieden geschetst:
lichamelijke gezondheid, school en opleiding, alcoholgebruik, druggebruik, illegaal
gedrag en justitie, sociale activiteiten en relaties met vrienden, familiale relaties en
psychische gezondheid.
De ADAD kan als basis gebruikt worden bij het opstellen van het individueel
behandelingsplan. De afname van het interview duurt 60 tot 75 minuten.
- EuropASI: European Addiction Severity Index
Interview dat de ernst van de 7 levensdomeinen komen aan
verslaving meet vanuit bod
verschillende invalshoeken lichamelijke gezondheid,
Vanuit visie: verslavingsprobleem arbeid/opleiding/inkomen
nooit een geïsoleerd probleem is alcoholgebruik, druggebruik
, justitie/politie psychisch-emotionele gezondheid
familiale en sociale relaties duur: 60-75 min
- RCQ: Readiness for Change Questionnaire
Instrument dat peilt naar de veranderingsbereidheid met betrekking tot
middelengebruik. Het is gebaseerd op de veranderingscirkel van Prochaska &
DiClemente.
- Tevredenheidsthermometer
Aan cliënten wordt slechts zelden gevraagd naar hun tevredenheid met betrekking
tot de hulpverlening. De GGZ-thermometer – ontwikkeld door Trimbos - is een
gevalideerd instrument dat in ons taalgebied gebruikt wordt om de tevredenheid
over een begeleiding op te volgen.
De cliënt kan via deze vragenlijst een waardering uitspreken over vier onderwerpen:
de informatie die hij of zij gekregen heeft, het voorgestelde begeleidingsplan en de
inspraak, de hulpverlener en het resultaat van de begeleiding zelf. Aanvullend kan
de cliënt over elk onderwerp een rapportcijfer geven van 0 tot 10.
- SELD vragenlijst: Self Effiancy List For Drugusers
Herval preventie
- Gezinsklimaatschaal (GKS)
Vragenlijst met als doel om op ystematische wijze informatie te verzamelen over
hoe de verschillende gezinsleden een aantal aspecten van het gezinsfunctioneren
ervaren.
Gezinsklimaat is de door de gezinsleden ervaren kwaliteit van de wijze waarop zij
met elkaar en met hun omgeving omgaan. Het gezinsklimaat wordt
geoperationaliseerd in zeven schalen met telkens 11 items: cohesie, expressiviteit,
conflict, organisatie, controle, normen en sociale oriëntatie.
De vragenlijst kan aan elk gezinslid vanaf 11 jaar voorgelegd worden. De
gezinsleden vullen de vragenlijst apart in, liefst op hetzelfde ogenblik. De vragenlijst
is apart genormeerd voor ouders en voor kinderen. Het invullen van de vragenlijst
duurt ongeveer 20 minuten.
- Predi: Personal Resources Diagnostic System
Een instrument dat peilt naar mogelijkheden en kansen van de cliënt in de
verschillende leefgebieden.
- MFT: Motivation for Treatment
De MfT of ‘Motivation for Treatment’ is een vragenlijst die peilt naar het doel dat
men voor ogen heeft met betrekking tot de behandeling. De vragenlijst is opgedeeld
in 4 subschalen: doel van behandeling, probleemherkenning, vraag om hulp en klaar
zijn voor behandeling.
Zowel de cliënt (MfT) als de begeleider (MfTO) vullen dezelfde vragenlijst in naar
aanleiding van het adviesgesprek. De resultaten kunnen aldus vergeleken worden
om zo te evalueren of de begeleider de motivatie van de cliënt even hoog of laag
inschat als de cliënt zelf.
- ASSIST: Alcohol, Smoking and Substance Involvement Screening Test
Een screeningsinstrument voor alcohol, roken en ander middelengebruik
Bestaande uit 8 vragen, waarmee je eenvoudig en snel een inschatting kan maken
van de ernst van middelengebruik bij volwassenen
helpen jou, als gezondheidswerker, om: een inschatting te maken van de ernst van
de problematiek, het middelengebruik bespreekbaar te maken, patiënten op een
gestructureerde manier te informeren over de risico's verbonden aan
middelengebruik, het middelengebruik te identificeren als een beïnvloedende factor
voor bestaande aandoeningen en patiënten met een hoog risico op het ontwikkelen
van een afhankelijkheidsproblematiek te detecteren
