Kennisbasis (https://www.taalme.nu/). Domeinen: Woordenschat, Jeugdliteratuur,
Mondelinge taalvaardigheid, Beginnende geletterdheid. Hiervan: Leerinhouden domein &
Fundament.
Digitale leeromgeving Nederlands (Moodle).
Portaal
Hoofdstuk 1. Taalonderwijs
Paragraaf 1.1. Waarom (taal)onderwijs?
,
,Paragraaf 1.2 Visies op taalonderwijs
Traditioneel taalonderwijs
Taal is de drager van onze cultuur, de nadruk ligt op schriftelijke vaardigheden en zijn vormgeving.
Een goede beheersing van grammatica leidt tot betere taalbeheersing. Leerlingen leren op
systematische wijze de woorden aan, bij lezen ligt de nadruk op de techniek van het lezen. De
deelvaardigheden staan centraal. Oftewel, technisch lezen, begrijpend lezen en vrij lezen zijn losse
vakken. Er is weinig aandacht voor spreken en luisteren en de leerkracht heeft een overdragende rol.
Voordeel: door de verdeling van deelaspecten is het overzichtelijk.
Nadeel: de verdeling van de verschillende taaldomeinen is niet evenwichtig. Mondelinge
vaardigheden en schrijven blijven onderbelicht.
Nadeel: dit wordt voor de leerlingen niet als betekenisvol ervaren.
Thematisch-cursorisch taalonderwijs (’70)
Taal wordt geleerd door de taal te gebruiken in zinvolle gebruik situaties. Hierbij wordt er veel
gebruik gemaakt van het werken binnen een thema (thematische activiteiten). Ook zijn er
cursorische activiteiten, waarbij de leerkracht het onderwijsproces stuurt en vakonderdelen worden
geoefend. Ook dit kan wel vaak aan de hand van het thema worden geoefend.
Voordeel: de leerlingen ervaren de activiteiten als zinvol.
Nadelen: het thematisch werken kost veel tijd en het is lastig om grip te krijgen op wat de leerlingen
precies hebben geleerd.
Taal bij alle vakken (’80)
Taal is meer dan een materie dat geleerd moet worden, je kunt door middel van taal leren. Hierbij is
het belangrijk dat de leerkracht sterk gericht is op de interactie in de groep. De leerkracht probeert
door instructies en goed omschreven taaltaken het denkproces bij de leerlingen te ontwikkelen. Ook
op het voortgezet onderwijs wordt hier veel gebruik van gemaakt!
Voordeel: het is betekenisvol voor de leerlingen en transferproblemen worden voorkomen.
Strategieën kun je namelijk ook bij andere vakken inzetten.
Nadeel: bepaalde taalonderdelen kunnen beter systematisch worden aangeboden (spelling).
Communicatief taalonderwijs (’80)
Het is van belang dat de leerlingen goed mondeling en schriftelijk kunnen communiceren. De
correctheid gaat een minder grote rol spelen en het tot stand komen van communicatie een grotere.
Het accent ligt op leren spreken, luisteren, schrijven en lezen vanuit de gedachte: zender
boodschap ontvangers.
Voordeel: leerlingen raken gemotiveerd door gekozen situaties.
Nadeel: situaties kunnen nep zijn, niet alle domeinen kunnen worden aangeboden (spelling).
, Whole-languagebenadering
Taal wordt als geheel aangeboden, alles wordt in samenhang ervaren en aangeleerd. Er wordt grote
waarde gehecht aan mondeling en schriftelijk je verhaal doen. Uitgangspunt: Iedereen heeft een
verhaal. Ieder kind moet kunnen meepraten over de onderwerpen (keuze van onderwerpen is dus
belangrijk!). Ook eigen ervaringen staan centraal, want eigenervaringen zijn het uitgangspunt tot
gesprekken. Dit kan een leerkracht uitlokken aan de hand van een eigen ervaring of voorgelezen
verhaal en vervolgens een taalronde ‘praten, luisteren, schrijven en lezen’. Zo wordt elke kant van
taal belicht aan de hand van eigen teksten.
Strategisch taalonderwijs
Voor het uitvoeren van taken moeten de leerlingen strategieën leren beheersen. Leerlingen kijken
procedures aangereikt, bijvoorbeeld in de vorm van een stappenplan. Voordeel: de leerlingen krijgen
beschikking over een middel om greep op te taal te krijgen. Nadeel: procedures kunnen verkeerd
worden gebruikt en de leerlingen kunnen dit vervelend gaan vinden. Het gevaar dat de procedure
het doel op zich wordt ligt op de loer.
Taakgericht taalonderwijs (’90)
Taal wordt niet alleen om er taken mee uit te voeren maar juist ook door er taken mee uit te voeren.
Leerlingen doen taken die hen interesseren waarbij zij in aanraking met een kloof (iets wat zij nog
niet goed kunnen, maar wel moeten kunnen bij de activiteit). Het is de bedoeling dat de leerlingen
gemotiveerd genoeg zijn om die kloof te overbruggen en dus om zich te ontwikkelen. Deze visie gaat
ervan uit dat wat de leerlingen zelf ontdekken, blijft hangen en leidt tot fundamenteel leren.
Voordeel: leerlingen raken gemotiveerd door gekozen situaties.
Nadeel: situaties kunnen nep zijn, niet alle domeinen kunnen worden aangeboden (spelling).
Interactief taalonderwijs
Interactief taalonderwijs kent drie pijlers:
Betekenisvol leren: De leerlingen leren het beste in betekenisvolle situaties en de contexten
moeten rijk, motiverend, uitdagen en herkenbaar zijn. Het leren is een actief proces waarbij
kinderen hun kennis en hun wereld steeds opnieuw organiseren.
Sociaal leren: Leerlingen leren in samenwerking en samenspraak met anderen. Onder invloed
van voorbeeldgedrag ontdekken leerlingen de betekenis en functie van gesproken en
geschreven taal.
Strategisch leren: Leerlingen hebben concrete strategieën nodig om taalproblemen op
efficiënte wijze op te lossen. Ook samenwerking en voorbeeldgedrag is van groot belang,
want dan neem je deze strategieën over (maar dit is niet voor iedereen zo makkelijk!).
Bij interactief taalonderwijs is het van belang dat de leerlingen de gelegenheid ruimte
hebben om het geleerde toe te passen, maar dat er ook een goede instructie is. Interactief
taalonderwijs wordt momenteel veel gebruikt om het taal onderwijs vorm te geven.
*Door veel leerkrachten wordt er vanuit verschillende visies onderwijs gegeven.
Mondelinge taalvaardigheid, Beginnende geletterdheid. Hiervan: Leerinhouden domein &
Fundament.
Digitale leeromgeving Nederlands (Moodle).
Portaal
Hoofdstuk 1. Taalonderwijs
Paragraaf 1.1. Waarom (taal)onderwijs?
,
,Paragraaf 1.2 Visies op taalonderwijs
Traditioneel taalonderwijs
Taal is de drager van onze cultuur, de nadruk ligt op schriftelijke vaardigheden en zijn vormgeving.
Een goede beheersing van grammatica leidt tot betere taalbeheersing. Leerlingen leren op
systematische wijze de woorden aan, bij lezen ligt de nadruk op de techniek van het lezen. De
deelvaardigheden staan centraal. Oftewel, technisch lezen, begrijpend lezen en vrij lezen zijn losse
vakken. Er is weinig aandacht voor spreken en luisteren en de leerkracht heeft een overdragende rol.
Voordeel: door de verdeling van deelaspecten is het overzichtelijk.
Nadeel: de verdeling van de verschillende taaldomeinen is niet evenwichtig. Mondelinge
vaardigheden en schrijven blijven onderbelicht.
Nadeel: dit wordt voor de leerlingen niet als betekenisvol ervaren.
Thematisch-cursorisch taalonderwijs (’70)
Taal wordt geleerd door de taal te gebruiken in zinvolle gebruik situaties. Hierbij wordt er veel
gebruik gemaakt van het werken binnen een thema (thematische activiteiten). Ook zijn er
cursorische activiteiten, waarbij de leerkracht het onderwijsproces stuurt en vakonderdelen worden
geoefend. Ook dit kan wel vaak aan de hand van het thema worden geoefend.
Voordeel: de leerlingen ervaren de activiteiten als zinvol.
Nadelen: het thematisch werken kost veel tijd en het is lastig om grip te krijgen op wat de leerlingen
precies hebben geleerd.
Taal bij alle vakken (’80)
Taal is meer dan een materie dat geleerd moet worden, je kunt door middel van taal leren. Hierbij is
het belangrijk dat de leerkracht sterk gericht is op de interactie in de groep. De leerkracht probeert
door instructies en goed omschreven taaltaken het denkproces bij de leerlingen te ontwikkelen. Ook
op het voortgezet onderwijs wordt hier veel gebruik van gemaakt!
Voordeel: het is betekenisvol voor de leerlingen en transferproblemen worden voorkomen.
Strategieën kun je namelijk ook bij andere vakken inzetten.
Nadeel: bepaalde taalonderdelen kunnen beter systematisch worden aangeboden (spelling).
Communicatief taalonderwijs (’80)
Het is van belang dat de leerlingen goed mondeling en schriftelijk kunnen communiceren. De
correctheid gaat een minder grote rol spelen en het tot stand komen van communicatie een grotere.
Het accent ligt op leren spreken, luisteren, schrijven en lezen vanuit de gedachte: zender
boodschap ontvangers.
Voordeel: leerlingen raken gemotiveerd door gekozen situaties.
Nadeel: situaties kunnen nep zijn, niet alle domeinen kunnen worden aangeboden (spelling).
, Whole-languagebenadering
Taal wordt als geheel aangeboden, alles wordt in samenhang ervaren en aangeleerd. Er wordt grote
waarde gehecht aan mondeling en schriftelijk je verhaal doen. Uitgangspunt: Iedereen heeft een
verhaal. Ieder kind moet kunnen meepraten over de onderwerpen (keuze van onderwerpen is dus
belangrijk!). Ook eigen ervaringen staan centraal, want eigenervaringen zijn het uitgangspunt tot
gesprekken. Dit kan een leerkracht uitlokken aan de hand van een eigen ervaring of voorgelezen
verhaal en vervolgens een taalronde ‘praten, luisteren, schrijven en lezen’. Zo wordt elke kant van
taal belicht aan de hand van eigen teksten.
Strategisch taalonderwijs
Voor het uitvoeren van taken moeten de leerlingen strategieën leren beheersen. Leerlingen kijken
procedures aangereikt, bijvoorbeeld in de vorm van een stappenplan. Voordeel: de leerlingen krijgen
beschikking over een middel om greep op te taal te krijgen. Nadeel: procedures kunnen verkeerd
worden gebruikt en de leerlingen kunnen dit vervelend gaan vinden. Het gevaar dat de procedure
het doel op zich wordt ligt op de loer.
Taakgericht taalonderwijs (’90)
Taal wordt niet alleen om er taken mee uit te voeren maar juist ook door er taken mee uit te voeren.
Leerlingen doen taken die hen interesseren waarbij zij in aanraking met een kloof (iets wat zij nog
niet goed kunnen, maar wel moeten kunnen bij de activiteit). Het is de bedoeling dat de leerlingen
gemotiveerd genoeg zijn om die kloof te overbruggen en dus om zich te ontwikkelen. Deze visie gaat
ervan uit dat wat de leerlingen zelf ontdekken, blijft hangen en leidt tot fundamenteel leren.
Voordeel: leerlingen raken gemotiveerd door gekozen situaties.
Nadeel: situaties kunnen nep zijn, niet alle domeinen kunnen worden aangeboden (spelling).
Interactief taalonderwijs
Interactief taalonderwijs kent drie pijlers:
Betekenisvol leren: De leerlingen leren het beste in betekenisvolle situaties en de contexten
moeten rijk, motiverend, uitdagen en herkenbaar zijn. Het leren is een actief proces waarbij
kinderen hun kennis en hun wereld steeds opnieuw organiseren.
Sociaal leren: Leerlingen leren in samenwerking en samenspraak met anderen. Onder invloed
van voorbeeldgedrag ontdekken leerlingen de betekenis en functie van gesproken en
geschreven taal.
Strategisch leren: Leerlingen hebben concrete strategieën nodig om taalproblemen op
efficiënte wijze op te lossen. Ook samenwerking en voorbeeldgedrag is van groot belang,
want dan neem je deze strategieën over (maar dit is niet voor iedereen zo makkelijk!).
Bij interactief taalonderwijs is het van belang dat de leerlingen de gelegenheid ruimte
hebben om het geleerde toe te passen, maar dat er ook een goede instructie is. Interactief
taalonderwijs wordt momenteel veel gebruikt om het taal onderwijs vorm te geven.
*Door veel leerkrachten wordt er vanuit verschillende visies onderwijs gegeven.
