Pagina 1 van 118
WAT IS ONTWIKKELINGS
PSYCHOPATHOLOGIE?
WAT IS ONTWIKKELINGSPSYCHOPATHOLOGIE
Psychopathologie: wetenschap of studie van het psychisch lijden
- Logie (logos): het denken/de leer over
- Psycho: psychisch
- Patho (pathos): lijden
- Complex samenspel (verschillende kennis)
!! ontwikkelingspsychopathologie: studie van ontstaan en beloop van psychische
stoornissen (met aandacht voor risico en beschermfactoren)
= houdt zich bezig met de theorie over psychische stoornissen, psychiatrie met de
hulpverlening praktijk aan mensen met een psychische stoornis
PSYCHISCH LIJDEN
- Dat vanuit psychische veroorzaakt wordt en/of
- Zich in het psychische uitdrukt
o Waarnemen en perceptie
o Denken en geheugen
o Stemming, gevoel en affect
o Zelfbeleving
VROEGER EN NU
= gedrag(smogelijkheden) in loop van iemands leven veranderen, complexer worden
- Als 1 aspect verandert, veranderen andere mogelijkheden mee
- Vroegere ervaringen en huidige ervaring spelen mee === wisselwerking
o Ervaringen verleden --- hoe iemand huidige ervaringen interpreteert
o Ervaringen heden --- hoe iemand terugkijkt op zijn verleden
o Eindeloze wisselwerking
!! afwijkend gedrag = dynamisch: soms last van hebben soms niet, in de ene levensfase
is iets normaal terwijl in een andere levensfase is iets abnormaal
(normaal is een tijd- en plaatsgebonden begrip)
CRITERIA VOOR PSYCHISCHE STOORNIS
, Pagina 2 van 118
(normaal-abnormaal: ter beoordeling of er pathologie aanwezig is)
1) Afwijking van statistische gemiddelde
o Geen cut-off tussen normaliteit-psychopathologie => continuüm
o
2) Afwijking van norm?
o Van de religieuze norm of de maatschappelijke norm
o (homoseksualiteit, pas in 1987 als normale seksuele variant in DSMIII-R)
o Voorbeeld: DSM en homoseksualiteit
DSM I (1952): Homoseksualiteit als een seksuele afwijking met een sociopatische
persoonlijkheidsverstoring
DSM II (1968): Homoseksualiteit als een seksuele afwijking zoals andere parafilieën
DSM IIR (1973): Stoornis in de seksuele oriëntatie
DSM III (1980): Ego-dystone homosexualiteit:
(1) een continu gebrek aan heterosexuele arousal, wat door de patient ervaren wordt
als interfererend met de initiatie of het behoud van de gewenste heteroseksuele
relaties, en (2) permanent lijden onder het dominante patroon van ongewenste
homoseksuele arousal.
DSM IIIR (1987): normale seksuele variant
3) Onmogelijkheid om zich te conformeren aan de maatschappij
4) Foute perceptie/interpretatie van de realiteit (hallucinaties)
5) Het subject ervaren van ongemak, van lijden
o Bij zichzelf (lijden hoort bij het leven => pathologiseren en medicalisering
van lijden)
o Bij de ander
6) Ongepast/contraproductief gedrag
o Vb. sociale fobie
o Kinderen: gaat dit gedrag het kind zijn ontwikkeling belemmeren of zijn
ontwikkelingstaken niet kunnen voltooien
o Ontwikkelingstaken niet goed verworven kans op latere problemen groter
7) Vanuit een juridische standpunt niet kan
o Vb. pedofilie
!!! psychische stoornis: etiketten naar beschrijvingen
- Etiketten: abnormaal, gestoord, geestelijk ziek, afwijkend,…
- Beschrijvingen: personen met psychische kwetsbaarheid of psychische problemen
PSYCHOPATHOLOGIE EN PSYCHIATRIE
Psychopathologie = als theorie
, Pagina 3 van 118
- De leer van psychisch lijden
- Algemene kenmerken van psychische stoornissen
- Verschillende verklaringsmodellen
- Begrijpen van het proces
Psychiatrie (genezen) = als praktijk
- Handelen en omgaan met mens met psychische problemen ù
- Toegepaste wetenschap
- Medische model als verklaringsmodel
ONTWIKKELINGSBENADERING
Ontwikkelingspsychopathologie is geen nieuwe wetenschap, maar een benadering waarin
inzichten uit verschillende wetenschappelijke disciplines en wetenschappelijke theorieën
worden geïntegreerd
Ontwikkelingsbenadering rode draad: ontwikkeling v kind beïnvloed door
- Factoren uit de omgeving van het kind
o Gezin, leeftijdsgenoten, school, media, culturele en maatschappelijke
normen (zie ook bio-ecologische systeemtheorie ven Bronfenbrenner)
- Factoren eigen aan het kind
o Leeftijd, sekse, intelligentie, zelfbeeld, copingsvaardigheden, fysieke
mogelijkheden of beperkingen, …
- Factoren in het verleden en huidige toestand
!! unieke combinatie van factoren => unieke verschijningsvorm van een psychische
stoornis
!! simpel of eenvoudig redeneren => gevaarlijk (belangrijk altijd meerdere factoren in
rekening te brengen
VERONDERSTELLINGEN
- Gedrags(mogelijkheden) veranderen, worden complexer
- Verandering in één van de psychische functies, heeft invloed op de andere
functies en verandert zo de hele persoon
- Het actuele gedrag van een kind of jongere wordt beïnvloed door vroegere
ervaringen en door kenmerken en eisen van de huidige situatie
- Minder focus op de stoornis als kenmerk van een persoon meer eerder op een
ontwikkeling die is vastgelopen
!!ontwikkelingsbenadering is geen deterministische visie maar wisselwerking tussen
ervaringen in verleden en huidige ervaringen
- Ervaringen in het verleden=> huidige manier v waarnemen, interpreteren,
handelen
- Huidige ervaring => anders ervaren correctie of hernieuwde kijk op vorige
ervaringen
LEEFTIJD KIND
, Pagina 4 van 118
= gedrag op jonge leeftijd adequaat is, kan op latere leeftijd op een stoornis wijzen ( en
ook de context waarin het gedrag zich uit is belangrijk)
CULTUUR KIND
= rekening houden met achterliggende culturele opvattingen
- Multiculturele samenleving (mengcultuur)
- Bepaalde stoornis verschillend tot uiting komen in verschillende culturen
- Normen en waarden culturen doorgegeven aan kinderen
- Internaliserende en externaliserende problematiek
o Internaliserend: zichzelf te veel onder controle (naar binnen)
o Externaliserend: zichzelf te weinig onder controle (naar buiten)
NORMALE ONTWIKKELING KINDEREN
- Wanneer wordt bedwateren problematisch?
- Wat is de kritische (sensitieve) periode voor taalverwerving?
- Hoe uit zich een veilige hechting?
- Wat betekent ‘sensitieve responsiviteit van de opvoeder’?
- Welke angsten komen vaak voor bij peuters en kleuters en hoe is dit te verklaren?
= lastig te definiëren (veel complexe dingen)
1) Meisjes anders dan jongens
2) Verschillende culturen
3) Gedrag bij 5-jarige hoort abnormaal als 10-jarige dit stelt
CLASSIFICATIE, DIAGNOSTIEK EN
EPIDEMIOLOGIE
WAT IS ONTWIKKELINGS
PSYCHOPATHOLOGIE?
WAT IS ONTWIKKELINGSPSYCHOPATHOLOGIE
Psychopathologie: wetenschap of studie van het psychisch lijden
- Logie (logos): het denken/de leer over
- Psycho: psychisch
- Patho (pathos): lijden
- Complex samenspel (verschillende kennis)
!! ontwikkelingspsychopathologie: studie van ontstaan en beloop van psychische
stoornissen (met aandacht voor risico en beschermfactoren)
= houdt zich bezig met de theorie over psychische stoornissen, psychiatrie met de
hulpverlening praktijk aan mensen met een psychische stoornis
PSYCHISCH LIJDEN
- Dat vanuit psychische veroorzaakt wordt en/of
- Zich in het psychische uitdrukt
o Waarnemen en perceptie
o Denken en geheugen
o Stemming, gevoel en affect
o Zelfbeleving
VROEGER EN NU
= gedrag(smogelijkheden) in loop van iemands leven veranderen, complexer worden
- Als 1 aspect verandert, veranderen andere mogelijkheden mee
- Vroegere ervaringen en huidige ervaring spelen mee === wisselwerking
o Ervaringen verleden --- hoe iemand huidige ervaringen interpreteert
o Ervaringen heden --- hoe iemand terugkijkt op zijn verleden
o Eindeloze wisselwerking
!! afwijkend gedrag = dynamisch: soms last van hebben soms niet, in de ene levensfase
is iets normaal terwijl in een andere levensfase is iets abnormaal
(normaal is een tijd- en plaatsgebonden begrip)
CRITERIA VOOR PSYCHISCHE STOORNIS
, Pagina 2 van 118
(normaal-abnormaal: ter beoordeling of er pathologie aanwezig is)
1) Afwijking van statistische gemiddelde
o Geen cut-off tussen normaliteit-psychopathologie => continuüm
o
2) Afwijking van norm?
o Van de religieuze norm of de maatschappelijke norm
o (homoseksualiteit, pas in 1987 als normale seksuele variant in DSMIII-R)
o Voorbeeld: DSM en homoseksualiteit
DSM I (1952): Homoseksualiteit als een seksuele afwijking met een sociopatische
persoonlijkheidsverstoring
DSM II (1968): Homoseksualiteit als een seksuele afwijking zoals andere parafilieën
DSM IIR (1973): Stoornis in de seksuele oriëntatie
DSM III (1980): Ego-dystone homosexualiteit:
(1) een continu gebrek aan heterosexuele arousal, wat door de patient ervaren wordt
als interfererend met de initiatie of het behoud van de gewenste heteroseksuele
relaties, en (2) permanent lijden onder het dominante patroon van ongewenste
homoseksuele arousal.
DSM IIIR (1987): normale seksuele variant
3) Onmogelijkheid om zich te conformeren aan de maatschappij
4) Foute perceptie/interpretatie van de realiteit (hallucinaties)
5) Het subject ervaren van ongemak, van lijden
o Bij zichzelf (lijden hoort bij het leven => pathologiseren en medicalisering
van lijden)
o Bij de ander
6) Ongepast/contraproductief gedrag
o Vb. sociale fobie
o Kinderen: gaat dit gedrag het kind zijn ontwikkeling belemmeren of zijn
ontwikkelingstaken niet kunnen voltooien
o Ontwikkelingstaken niet goed verworven kans op latere problemen groter
7) Vanuit een juridische standpunt niet kan
o Vb. pedofilie
!!! psychische stoornis: etiketten naar beschrijvingen
- Etiketten: abnormaal, gestoord, geestelijk ziek, afwijkend,…
- Beschrijvingen: personen met psychische kwetsbaarheid of psychische problemen
PSYCHOPATHOLOGIE EN PSYCHIATRIE
Psychopathologie = als theorie
, Pagina 3 van 118
- De leer van psychisch lijden
- Algemene kenmerken van psychische stoornissen
- Verschillende verklaringsmodellen
- Begrijpen van het proces
Psychiatrie (genezen) = als praktijk
- Handelen en omgaan met mens met psychische problemen ù
- Toegepaste wetenschap
- Medische model als verklaringsmodel
ONTWIKKELINGSBENADERING
Ontwikkelingspsychopathologie is geen nieuwe wetenschap, maar een benadering waarin
inzichten uit verschillende wetenschappelijke disciplines en wetenschappelijke theorieën
worden geïntegreerd
Ontwikkelingsbenadering rode draad: ontwikkeling v kind beïnvloed door
- Factoren uit de omgeving van het kind
o Gezin, leeftijdsgenoten, school, media, culturele en maatschappelijke
normen (zie ook bio-ecologische systeemtheorie ven Bronfenbrenner)
- Factoren eigen aan het kind
o Leeftijd, sekse, intelligentie, zelfbeeld, copingsvaardigheden, fysieke
mogelijkheden of beperkingen, …
- Factoren in het verleden en huidige toestand
!! unieke combinatie van factoren => unieke verschijningsvorm van een psychische
stoornis
!! simpel of eenvoudig redeneren => gevaarlijk (belangrijk altijd meerdere factoren in
rekening te brengen
VERONDERSTELLINGEN
- Gedrags(mogelijkheden) veranderen, worden complexer
- Verandering in één van de psychische functies, heeft invloed op de andere
functies en verandert zo de hele persoon
- Het actuele gedrag van een kind of jongere wordt beïnvloed door vroegere
ervaringen en door kenmerken en eisen van de huidige situatie
- Minder focus op de stoornis als kenmerk van een persoon meer eerder op een
ontwikkeling die is vastgelopen
!!ontwikkelingsbenadering is geen deterministische visie maar wisselwerking tussen
ervaringen in verleden en huidige ervaringen
- Ervaringen in het verleden=> huidige manier v waarnemen, interpreteren,
handelen
- Huidige ervaring => anders ervaren correctie of hernieuwde kijk op vorige
ervaringen
LEEFTIJD KIND
, Pagina 4 van 118
= gedrag op jonge leeftijd adequaat is, kan op latere leeftijd op een stoornis wijzen ( en
ook de context waarin het gedrag zich uit is belangrijk)
CULTUUR KIND
= rekening houden met achterliggende culturele opvattingen
- Multiculturele samenleving (mengcultuur)
- Bepaalde stoornis verschillend tot uiting komen in verschillende culturen
- Normen en waarden culturen doorgegeven aan kinderen
- Internaliserende en externaliserende problematiek
o Internaliserend: zichzelf te veel onder controle (naar binnen)
o Externaliserend: zichzelf te weinig onder controle (naar buiten)
NORMALE ONTWIKKELING KINDEREN
- Wanneer wordt bedwateren problematisch?
- Wat is de kritische (sensitieve) periode voor taalverwerving?
- Hoe uit zich een veilige hechting?
- Wat betekent ‘sensitieve responsiviteit van de opvoeder’?
- Welke angsten komen vaak voor bij peuters en kleuters en hoe is dit te verklaren?
= lastig te definiëren (veel complexe dingen)
1) Meisjes anders dan jongens
2) Verschillende culturen
3) Gedrag bij 5-jarige hoort abnormaal als 10-jarige dit stelt
CLASSIFICATIE, DIAGNOSTIEK EN
EPIDEMIOLOGIE
