Nerges Sadiqi
Leerdoel 1: Je somt de regels rond radioprotectie op.
Leerdoel 6: Je toont inzicht in de veiligheidsprotocollen en procedures die moeten worden
gevolgd bij het werken met stralingsbronnen.
1. INLEIDING
+80% werkers op diensten radiologie ontvangen jaardosis kleiner dan 1mSv= dosislimiet
voor publiek
2. BASISPRINCIPES STRALINGSBESCHERMING
gezag Internationale Commission on Radiological Protection (ICRP) ⇒ zorgde dat
grondbeginselen stralingsbescherming in wetgeving + praktische invulling ⇒ overal zelfde
- wetenschappelijk instelling ⇒ vanaf jaren vijftig⇒ raamwerk ontwikkeld voor
stralingsbescherming ⇒ basis voor wettelijke voorschriften
- ICRP aanbevolen beschermingskader ⇒ gericht op preventie + beheersing
- ICRP maakt onderscheid tussen :
-handelingen: menselijke activiteiten die de blootstelling aan straling
verhogen
-interventies: activiteiten die blootstelling van moeilijk beheersbare
stralingsbronnen verminderen
raamwerk ICRP onderscheidt men 3 categorieën van blootstelling:
• Beroepsmatige blootstelling: blootstellingen als gevolg van zijn werk⇒onder
verantwoordelijkheid van het hoofd van de inrichting gerekend
★ beheersen ⇒ technische voorzieningen direct stralingsbron en in werkomgeving
(inrichting van ruimten, werkorganisatie)
• Medische blootstelling: blootstellingen gevolg van diagnostische of therapeutische
behandeling van de betrokkene zelf
★ beheersen ⇒ (beschermingsmaatregelen in de zaal, per onderzoekstype)
⇒mogelijke handelingen zijn hier een onderdeel van medische behandeling
• Blootstelling van leden van de bevolking: hieronder vallen alle andere blootstellingen.
★ beheersen ⇒alle handelingen direct bij bron zelf , omdat individuele
maatregelen voor iedereen lastig zijn
In medische toepassing van straling, diagnostiek en therapie hebben we voornamelijk te
maken met “handelingen”
⇒interventies komen voor⇒ niet verantwoordelijkheid van TMB
,Nerges Sadiqi
2.1Rechtvaardiging van een handeling (Justificatie)
Handeling ahv straling ⇒ enkel toegestaan indien deze voldoende voordeel⇒ voor
individuen/maatschappij > veroorzaakte stralingsschade
- ICRP gaat ervan uit ⇒ men keuzemogelijkheden met elkaar vergelijkt⇒bepalen
welke meer nut > nadelen
- in medische handelingen ⇒ men rekening houden met blootstelling patiënt +
personeel
- alternatieven met verschillende diagnostische technieken afwegen ⇒volgende
argumenten meespelen voor de keuze making :
• De efficiëntie van de diagnose
• De tijd die nodig is voor de diagnose
• De beschikbare apparatuur
• De kosten (MR) voor patiënt + gemeenschap
In de praktijk is die afweging vaak niet eenvoudig
⇒men zaken vergelijken die niet direct kwantitatief vergelijkbaar zijn
- ICRP stelt⇒ nadelen moeten worden goedgemaakt door duidelijke
voordelen
⇒ deze hoeven niet altijd voor blootgestelde persoon zelf te
zijn
- Britse ‘Royal College of Radiologists’ (RCR) vindt dat ⇒ onderzoek
invloed moet hebben op behandeling van patiënt ⇒ hanteren
daarvoor de ‘wet van Cochrane’, ⇒ zegt dat je je voor een
onderzoek twee vragen moet stellen:
● Wat doe je met de patiënt als het resultaat van het onderzoek
positief is?
● Wat doe je met de patiënt als het resultaat van het onderzoek
negatief is?
Als antwoord beide vragen ⇒ hetzelfde ⇒ onderzoek klinisch zinloos = onverantwoord
- onderzoek met uitslag negatief = niet automatisch zinloos⇒ heeft vaak grote invloed
op behandeling patiënt
- onderzoek dat alleen al vastgestelde diagnose bevestigt = zinloos
- begin jaren negentig ⇒ ong 30% VK uitgevoerde radiologische onderzoeken klinisch
zinloos = onverantwoorde blootstelling patiënten + klinische staf
2.2 Optimalisering van de bescherming
elke stralingsbron binnen handeling ⇒ individuele dosissen + aantal blootgestelde personen
+ kans op onnodige blootstellingen (potentiële blootstellingen) ⇒ zo laag als redelijkerwijs
gehouden ⇒ As Low As Reasonably Achievable
⇒redelijkerwijs = men rekening houden met economische + maatschappelijke
factoren
,Nerges Sadiqi
- eens handeling (of onderzoek) goedgekeurd ⇒ nagaan hoe men beschikbare
middelen + methoden best kan gebruiken
- maatregelen hiervoor moeten redelijk zijn⇒ vermindering van “schade/nadeel” ⇒
niet te veel middelen (zoals geld, tijd of personeel) moeten gebruiken als het
resultaat niet in verhouding staat tot moeite die we ervoor doen⇒ Het moet een
goede balans zijn.
- individuele bescherming moet wel voldoende zijn gewaarborgd
- afscherming röntgen zalen moet voldoende zijn (dikke muren, voor loodschermen)
⇒ maar radiologische dienst ook functioneren⇒ dus deuren eenvoudig open en
toe⇒ dus strenger reglementeren = dienst functie niet kunnen uitoefenen
bv loodschorten ⇒ dikker = beter ⇒ zwaarder + moeilijker
Compromis: bescherming <> dagelijkse praktijk
2.3 Individuele dosis- en risicolimieten
Blootstelling individuen als gevolg van combinatie van relevante handelingen. ⇒ moet
voldoen aan dosislimieten
doel limieten = geen enkel individu blootgesteld aan stralingsrisico's die al te gevaarlijk of
onaanvaardbaar beschouwd worden voor deze handelingen
- als duidelijke richtlijnen voor subjectieve procedures van rechtvaardiging +
optimalisatie
- maximale grens is voor schade aan een persoon.
- praktijk ⇒ slechts maximaal #ingrepen/ jaar uitvoeren ⇒niet boven stralingsrisico's
komen
LET OP: individuele dosislimieten gelden NIET voor blootstelling om medische redenen. ⇒
hier wordt rechtvaardiging (overwegen met voordelen/nadelen) en optimalisatie (straling laag
mogelijk prb houden ) toegepast⇒ kan geen maximum blootstelling stellen.
⇒ dosislimieten = per twaalfde glijdende maanden⇒ voor publiek, studenten en
beroepshalve blootgestelde personen (gecontroleerd met personendosismeter + dient
verplicht te dragen)
dosislimieten voor publiek
⇒gecontroleerd door metingen van
stralingsniveaus in atmosfeer,
voedsel, omgevingsmaterialen ⇒
obv een schatting gmkt
De drie basisprincipes van de
ICRP moeten in de aangegeven
volgorde worden toegepast ⇒
, Nerges Sadiqi
eerst verantwoording ⇒ dan optimalisatie ⇒ dan dosislimieten
dosislimiet ooglens ⇒ discussie ⇒ oogles gevoeliger dan gedacht ⇒ zorgde daling
dosislimiet van 150mSv naar 20 mSv/12maanden
Dosis ooglens potentieel hoger dan 6mSv: ooglensdosimeter
Risicogroep: interventionele radiologie en cardiologie
3. BRONNEN VAN STRALING VOOR DE WERKER
In een röntgenzaal zijn er drie bronnen van straling waaraan de werker blootgesteld kan
worden.
● Lekstraling
Dit is straling die door de afscherming rond de röntgenbuis komt
- hoeveelheid straling = zeer gering
- omhulling van buis is zodanig dat deze lekstraling onder
veilige grens blijft, zelfs bij maximale buisspanning +
maximale buisstroom
- wettelijke normen + jaarlijks door erkend orgaan
gecontroleerd
- medische beeldvormer zichzelf tegen lekstraling
beschermen ⇒ achter scherm van zaal staan
● Primaire bundel
- directe bundel die op patiënt invalt, en beeld produceert
- TMB mag nooit met deel van lichaam in deze bundel komen
- intensiteit in deze bundel is zo hoog dat regelmatige blootstelling daaraan niet
aanvaardbaar is
- patiënt manipuleren tijdens onderzoek = geen reden om bv handen in bundel late,
komen
● Strooistraling
- straling vanuit de primaire bundel door interacties met materiaal (de patiënt, het
tafelblad,…) van richting verandert en in alle richtingen wordt verstrooid
- mechanisme achter deze verstrooiing = compton effect
- belangrijkste bron van deze straling voor werker = patiënt (zkr tijdens onderzoek
naast pat)
- beschermen door belangrijkste eigenschappen strooistraling te kennen
4. EIGENSCHAPPEN VAN STROOISTRALING
Meting verstrooide straling in diagnostiek:
- De hoeveelheid verstrooide straling hangt direct samen met de stralingsbundel bij de
patiënt.
Leerdoel 1: Je somt de regels rond radioprotectie op.
Leerdoel 6: Je toont inzicht in de veiligheidsprotocollen en procedures die moeten worden
gevolgd bij het werken met stralingsbronnen.
1. INLEIDING
+80% werkers op diensten radiologie ontvangen jaardosis kleiner dan 1mSv= dosislimiet
voor publiek
2. BASISPRINCIPES STRALINGSBESCHERMING
gezag Internationale Commission on Radiological Protection (ICRP) ⇒ zorgde dat
grondbeginselen stralingsbescherming in wetgeving + praktische invulling ⇒ overal zelfde
- wetenschappelijk instelling ⇒ vanaf jaren vijftig⇒ raamwerk ontwikkeld voor
stralingsbescherming ⇒ basis voor wettelijke voorschriften
- ICRP aanbevolen beschermingskader ⇒ gericht op preventie + beheersing
- ICRP maakt onderscheid tussen :
-handelingen: menselijke activiteiten die de blootstelling aan straling
verhogen
-interventies: activiteiten die blootstelling van moeilijk beheersbare
stralingsbronnen verminderen
raamwerk ICRP onderscheidt men 3 categorieën van blootstelling:
• Beroepsmatige blootstelling: blootstellingen als gevolg van zijn werk⇒onder
verantwoordelijkheid van het hoofd van de inrichting gerekend
★ beheersen ⇒ technische voorzieningen direct stralingsbron en in werkomgeving
(inrichting van ruimten, werkorganisatie)
• Medische blootstelling: blootstellingen gevolg van diagnostische of therapeutische
behandeling van de betrokkene zelf
★ beheersen ⇒ (beschermingsmaatregelen in de zaal, per onderzoekstype)
⇒mogelijke handelingen zijn hier een onderdeel van medische behandeling
• Blootstelling van leden van de bevolking: hieronder vallen alle andere blootstellingen.
★ beheersen ⇒alle handelingen direct bij bron zelf , omdat individuele
maatregelen voor iedereen lastig zijn
In medische toepassing van straling, diagnostiek en therapie hebben we voornamelijk te
maken met “handelingen”
⇒interventies komen voor⇒ niet verantwoordelijkheid van TMB
,Nerges Sadiqi
2.1Rechtvaardiging van een handeling (Justificatie)
Handeling ahv straling ⇒ enkel toegestaan indien deze voldoende voordeel⇒ voor
individuen/maatschappij > veroorzaakte stralingsschade
- ICRP gaat ervan uit ⇒ men keuzemogelijkheden met elkaar vergelijkt⇒bepalen
welke meer nut > nadelen
- in medische handelingen ⇒ men rekening houden met blootstelling patiënt +
personeel
- alternatieven met verschillende diagnostische technieken afwegen ⇒volgende
argumenten meespelen voor de keuze making :
• De efficiëntie van de diagnose
• De tijd die nodig is voor de diagnose
• De beschikbare apparatuur
• De kosten (MR) voor patiënt + gemeenschap
In de praktijk is die afweging vaak niet eenvoudig
⇒men zaken vergelijken die niet direct kwantitatief vergelijkbaar zijn
- ICRP stelt⇒ nadelen moeten worden goedgemaakt door duidelijke
voordelen
⇒ deze hoeven niet altijd voor blootgestelde persoon zelf te
zijn
- Britse ‘Royal College of Radiologists’ (RCR) vindt dat ⇒ onderzoek
invloed moet hebben op behandeling van patiënt ⇒ hanteren
daarvoor de ‘wet van Cochrane’, ⇒ zegt dat je je voor een
onderzoek twee vragen moet stellen:
● Wat doe je met de patiënt als het resultaat van het onderzoek
positief is?
● Wat doe je met de patiënt als het resultaat van het onderzoek
negatief is?
Als antwoord beide vragen ⇒ hetzelfde ⇒ onderzoek klinisch zinloos = onverantwoord
- onderzoek met uitslag negatief = niet automatisch zinloos⇒ heeft vaak grote invloed
op behandeling patiënt
- onderzoek dat alleen al vastgestelde diagnose bevestigt = zinloos
- begin jaren negentig ⇒ ong 30% VK uitgevoerde radiologische onderzoeken klinisch
zinloos = onverantwoorde blootstelling patiënten + klinische staf
2.2 Optimalisering van de bescherming
elke stralingsbron binnen handeling ⇒ individuele dosissen + aantal blootgestelde personen
+ kans op onnodige blootstellingen (potentiële blootstellingen) ⇒ zo laag als redelijkerwijs
gehouden ⇒ As Low As Reasonably Achievable
⇒redelijkerwijs = men rekening houden met economische + maatschappelijke
factoren
,Nerges Sadiqi
- eens handeling (of onderzoek) goedgekeurd ⇒ nagaan hoe men beschikbare
middelen + methoden best kan gebruiken
- maatregelen hiervoor moeten redelijk zijn⇒ vermindering van “schade/nadeel” ⇒
niet te veel middelen (zoals geld, tijd of personeel) moeten gebruiken als het
resultaat niet in verhouding staat tot moeite die we ervoor doen⇒ Het moet een
goede balans zijn.
- individuele bescherming moet wel voldoende zijn gewaarborgd
- afscherming röntgen zalen moet voldoende zijn (dikke muren, voor loodschermen)
⇒ maar radiologische dienst ook functioneren⇒ dus deuren eenvoudig open en
toe⇒ dus strenger reglementeren = dienst functie niet kunnen uitoefenen
bv loodschorten ⇒ dikker = beter ⇒ zwaarder + moeilijker
Compromis: bescherming <> dagelijkse praktijk
2.3 Individuele dosis- en risicolimieten
Blootstelling individuen als gevolg van combinatie van relevante handelingen. ⇒ moet
voldoen aan dosislimieten
doel limieten = geen enkel individu blootgesteld aan stralingsrisico's die al te gevaarlijk of
onaanvaardbaar beschouwd worden voor deze handelingen
- als duidelijke richtlijnen voor subjectieve procedures van rechtvaardiging +
optimalisatie
- maximale grens is voor schade aan een persoon.
- praktijk ⇒ slechts maximaal #ingrepen/ jaar uitvoeren ⇒niet boven stralingsrisico's
komen
LET OP: individuele dosislimieten gelden NIET voor blootstelling om medische redenen. ⇒
hier wordt rechtvaardiging (overwegen met voordelen/nadelen) en optimalisatie (straling laag
mogelijk prb houden ) toegepast⇒ kan geen maximum blootstelling stellen.
⇒ dosislimieten = per twaalfde glijdende maanden⇒ voor publiek, studenten en
beroepshalve blootgestelde personen (gecontroleerd met personendosismeter + dient
verplicht te dragen)
dosislimieten voor publiek
⇒gecontroleerd door metingen van
stralingsniveaus in atmosfeer,
voedsel, omgevingsmaterialen ⇒
obv een schatting gmkt
De drie basisprincipes van de
ICRP moeten in de aangegeven
volgorde worden toegepast ⇒
, Nerges Sadiqi
eerst verantwoording ⇒ dan optimalisatie ⇒ dan dosislimieten
dosislimiet ooglens ⇒ discussie ⇒ oogles gevoeliger dan gedacht ⇒ zorgde daling
dosislimiet van 150mSv naar 20 mSv/12maanden
Dosis ooglens potentieel hoger dan 6mSv: ooglensdosimeter
Risicogroep: interventionele radiologie en cardiologie
3. BRONNEN VAN STRALING VOOR DE WERKER
In een röntgenzaal zijn er drie bronnen van straling waaraan de werker blootgesteld kan
worden.
● Lekstraling
Dit is straling die door de afscherming rond de röntgenbuis komt
- hoeveelheid straling = zeer gering
- omhulling van buis is zodanig dat deze lekstraling onder
veilige grens blijft, zelfs bij maximale buisspanning +
maximale buisstroom
- wettelijke normen + jaarlijks door erkend orgaan
gecontroleerd
- medische beeldvormer zichzelf tegen lekstraling
beschermen ⇒ achter scherm van zaal staan
● Primaire bundel
- directe bundel die op patiënt invalt, en beeld produceert
- TMB mag nooit met deel van lichaam in deze bundel komen
- intensiteit in deze bundel is zo hoog dat regelmatige blootstelling daaraan niet
aanvaardbaar is
- patiënt manipuleren tijdens onderzoek = geen reden om bv handen in bundel late,
komen
● Strooistraling
- straling vanuit de primaire bundel door interacties met materiaal (de patiënt, het
tafelblad,…) van richting verandert en in alle richtingen wordt verstrooid
- mechanisme achter deze verstrooiing = compton effect
- belangrijkste bron van deze straling voor werker = patiënt (zkr tijdens onderzoek
naast pat)
- beschermen door belangrijkste eigenschappen strooistraling te kennen
4. EIGENSCHAPPEN VAN STROOISTRALING
Meting verstrooide straling in diagnostiek:
- De hoeveelheid verstrooide straling hangt direct samen met de stralingsbundel bij de
patiënt.
