H2: feiten die tot aansprakelijkheid
leiden
Vak: Aansprakelijkheidsrecht en -verzekeringen (Z13699 & Z11895 | 2024)
Inhoudstabel
1 Inleiding....................................................................................................................................... 2
2 Aansprakelijkheid voor eigen daad.............................................................................................. 3
2.1 Algemeen............................................................................................................................... 3
2.2 Beginsel (art 6.5 BW - art. 1382 oud BW)...............................................................................3
2.3 Definitie van fout (art 6.6 BW)............................................................................................... 4
2.3.1 Materieel bestanddeel van de fout..................................................................................4
2.3.2 Geen subjectief bestanddeel van de fout........................................................................8
2.3.3 Gronden van uitsluiting van aansprakelijkheid voor fout...............................................10
2.3.4 Aansprakelijkheid van minderjarigen en personen met een geestesstoornis................14
2.3.5 Beperking van aansprakelijkheid................................................................................... 18
2.3.6 Bewijs van foutaansprakelijkheid of uitsluiting..............................................................19
3 Aansprakelijkheid voor andermansdaad (art 6.12 - 15 BW).......................................................20
3.1 Algemeen............................................................................................................................. 20
3.2 Aansprakelijkheid van titularissen van het gezag over de persoon van minderjarigen (art
6.12 BW).................................................................................................................................... 21
3.2.1 Nieuwe regeling: art 6.12 BW........................................................................................ 21
3.2.2 Oude regeling: art. 1384, lid 2 oud BW..........................................................................23
3.3 Aansprakelijkheid van personen belast met het toezicht op anderen (art 6.13 BW)............26
3.3.1 Aansprakelijkheid van personen die ermee belast zijn om op duurzame wijze de
levenswijze van andere personen te organiseren/controleren (art 6.13 BW)..........................26
3.3.2 Aansprakelijkheid van onderwijsinstellingen (art 6.13 BW)............................................29
3.4 Aansprakelijkheid van aanstellers........................................................................................ 31
3.5 Aansprakelijkheid van rechtspersonen voor leden van bestuursorganen of voor
vertegenwoordigers van de openbare macht (art 6.15 BW)......................................................33
3.5.1 Algemeen....................................................................................................................... 33
3.5.2 Specifiek voor publieke rechtspersonen........................................................................34
3.5.3 Gemeenschappelijke opmerkingen................................................................................ 35
4 Aansprakelijkheid voor zaken en dieren..................................................................................... 35
4.1 Algemeen............................................................................................................................. 35
4.2 Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken (art 6.16 BW)......................................................35
4.3 Aansprakelijkheid voor dieren.............................................................................................. 40
,1 Inleiding
Belangrijk: artikel 6.5 – 6.17 BW
Onder “Feiten die tot aansprakelijkheid leiden” worden in boek 6 BW drie onderdelen
behandeld:
- De aansprakelijkheid voor eigen daden
- De aansprakelijkheid voor andermans daden
- De aansprakelijkheid voor zaken en dieren
Aansprakelijkheid volgt uit een feitenconstellatie:
- Wat: een geheel van (abstract bepaalde) feitelijke voorwaarden die volgens de wet vervuld
moeten worden. Onder die abstracte juridische voorwaarden en in die omstandigheden
leidt dat tot aansprakelijkheid
- Dus: een tot aansprakelijkheid leidend feit is op zichzelf niet voldoende om aansprakelijk
te zijn.
o Er moeten ook nog andere voorwaarden voorhanden zijn schade en oorzakelijk
verband
o Er mogen geen uitzonderingsgronden aanwezig zijn die tot uitsluiting van de
aansprakelijkheid leiden.
De aansprakelijke: de persoon die aansprakelijk kan gesteld worden
Wie is aansprakelijk:
- Bij foutaansprakelijkheid
o = de persoon die de fout heeft begaan
o (tenzij wet anders bepaalt: cfr: geesteszieke of minderjarige onder 12j)
- Bij kwalitatieve aansprakelijkheid
o = de persoon (of personen) die aansprakelijk wordt gesteld voor andermans daad of
voor zaken of dieren
o DUS de aansprakelijke is niet altijd diegene in wiens hoofde het tot
aansprakelijkheid leidende feit zich voordoet
o MAAR kan ook iemand zijn die zich in een bepaalde relatie bevindt tot een ander
persoon of tot een zaak of dier dat de schade veroorzaakt heeft.
o Vb: glazenwasser breekt raam van klant > werkgever is aansprakelijk (kwalitatieve
aanspr.)
,2 Aansprakelijkheid voor eigen daad
Tot 31/12/2024: geregeld in art. 1382 en 1383 oud BW
Vanaf 1/1/2025: geregeld in art. 6.5 t.e.m. 6.11 BW
2.1Algemeen
Belangrijkste elementen van het beginsel van de aansprakelijkheid voor eigen daad:
- Wie schade veroorzaakt kan aansprakelijkheid ontkomen door uitsluiting van aanspr. aan
te tonen
- Foutbegrip, hierbij wordt aandacht besteed aan twee componenten:
o de schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag oplegt of verbiedt
o de algemene zorgvuldigheidsorm die geldt in het maatschappelijk verkeer
o (ook de beoordelingscriteria op basis waarvan de rechter het bestaan van een fout
beoordeeld)
- De aansprakelijkheid van minderjarigen en personen met een geestesstoornis
o Minderjarigen van < 12j kunnen niet aansprakelijk gesteld worden
o Minderjarigen > 12j en geestesgestoorde zijn wel aansprakelijk, maar de rechter
heeft de bevoegdheid om schadeloosstelling te beperken of uit te sluiten
Foutaansprakelijkheid (art 6.5 BW):
- Wat: fout is de grondslag voor de aansprakelijkheid voor eigen daad
- Voorwaarden: zie verder
- LET OP: zelfs als die vervuld zijn, kan er toch geen (volledige) aansprakelijk zijn als…
o er een uitsluitingsgrond voorhanden is of
o als de wetgever de aansprakelijkheid heeft uitgesloten of beperkt.
2.2Beginsel (art 6.5 BW - art. 1382 oud BW)
Definitie BW: “Eenieder” is aansprakelijk voor de schade die hij door zijn fout aan een ander
veroorzaakt”.
Dit wil zeggen: een persoon die door een eigen fout schade veroorzaakt aan een andere
persoon is verplicht om die schade te vergoeden
- Elke persoon moet zich houden aan een algemene rechtmatigheids- en
zorgvuldigheidsplicht
- Gevolg = rechtsgevolg: verbintenis tot schadeloosstelling (herstel in natura of bij
equivalent)
Kring van aansprakelijken:
- Wat: alle personen zowel natuurlijke personen als (privaat -en publiekrechtelijke)
rechtspersonen
- GEEN dieren of voorwerpen
- Cfr definitie BW: “eenieder”
, Voorwaarden voor een aansprakelijkheid leidende feitenconstellatie (art 6.5 BW):
- Fout: er doet zich een ‘tot aansprakelijkheid leidend feit’ voor
- Schade: er is schade bij een andere persoon
- Oorzakelijk verband: er is een oorzakelijk verband tussen fout en die schade
2.3Definitie van fout (art 6.6 BW)
Definitie BW: de fout bestaat uit de schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag
oplegt of verbiedt of van de algemene zorgvulidgheidsnorm die geldt in het maatschappelijk
verkeer. De algemene zorgvuldigheidsnorm vereist een gedrag dat overeenkomst met dat van
een voorzichtig en …
2.3.1 Materieel bestanddeel van de fout
Er is sprake van een fout bij een schending van:
- Een wettelijke regeling die een bepaald gedrag oplegt of verbiedt
o Vb: gebod, verbod, niet doen,…
- De algemene zorgvuldigheidsnorm die geldt in het maatschappelijk verkeer
o Vb: door het rood rijden, te hard rijden, stelen…
Geen onderscheid of fout gevolg is van: een actieve daad of van een onthouding
Fout kan bestaan uit:
- een opzettelijke of onopzettelijke daad
- een positieve handeling of een verzuim
vb: iemand NIET helpen die in nood is zoals een zwaargewonde
Wet maakt geen onderscheid naargelang de zwaarte van de fout
- Lichtste fout is voldoende om tot aansprakelijkheid te leiden
- Opzettelijke fout is niet afzonderlijk gedefinieerd. (art 6.20 BW)
Schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag oplegt of
verbiedt
= Fout bij de schending van een wettelijke verplichting
Overeenkomstig de vaste rechtsspraak van Hof van Cassatie wordt hiermee bedoelt:
schending van…
- een internationale rechtsnorm met rechtstreekse werking of
- een nationaalrechtelijke rechtsnorm die een welbepaald gedrag (handeling of onthouding)
voorschrijft
Voorbeeld: te vroeg beginnen met solden > hierdoor leiden omliggende winkels verlies
Zeer ruim toepassingsgebied:
- In burgerlijk recht, economisch recht, administratief recht, …
- In het strafrecht: wie misdrijf begaat…
leiden
Vak: Aansprakelijkheidsrecht en -verzekeringen (Z13699 & Z11895 | 2024)
Inhoudstabel
1 Inleiding....................................................................................................................................... 2
2 Aansprakelijkheid voor eigen daad.............................................................................................. 3
2.1 Algemeen............................................................................................................................... 3
2.2 Beginsel (art 6.5 BW - art. 1382 oud BW)...............................................................................3
2.3 Definitie van fout (art 6.6 BW)............................................................................................... 4
2.3.1 Materieel bestanddeel van de fout..................................................................................4
2.3.2 Geen subjectief bestanddeel van de fout........................................................................8
2.3.3 Gronden van uitsluiting van aansprakelijkheid voor fout...............................................10
2.3.4 Aansprakelijkheid van minderjarigen en personen met een geestesstoornis................14
2.3.5 Beperking van aansprakelijkheid................................................................................... 18
2.3.6 Bewijs van foutaansprakelijkheid of uitsluiting..............................................................19
3 Aansprakelijkheid voor andermansdaad (art 6.12 - 15 BW).......................................................20
3.1 Algemeen............................................................................................................................. 20
3.2 Aansprakelijkheid van titularissen van het gezag over de persoon van minderjarigen (art
6.12 BW).................................................................................................................................... 21
3.2.1 Nieuwe regeling: art 6.12 BW........................................................................................ 21
3.2.2 Oude regeling: art. 1384, lid 2 oud BW..........................................................................23
3.3 Aansprakelijkheid van personen belast met het toezicht op anderen (art 6.13 BW)............26
3.3.1 Aansprakelijkheid van personen die ermee belast zijn om op duurzame wijze de
levenswijze van andere personen te organiseren/controleren (art 6.13 BW)..........................26
3.3.2 Aansprakelijkheid van onderwijsinstellingen (art 6.13 BW)............................................29
3.4 Aansprakelijkheid van aanstellers........................................................................................ 31
3.5 Aansprakelijkheid van rechtspersonen voor leden van bestuursorganen of voor
vertegenwoordigers van de openbare macht (art 6.15 BW)......................................................33
3.5.1 Algemeen....................................................................................................................... 33
3.5.2 Specifiek voor publieke rechtspersonen........................................................................34
3.5.3 Gemeenschappelijke opmerkingen................................................................................ 35
4 Aansprakelijkheid voor zaken en dieren..................................................................................... 35
4.1 Algemeen............................................................................................................................. 35
4.2 Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken (art 6.16 BW)......................................................35
4.3 Aansprakelijkheid voor dieren.............................................................................................. 40
,1 Inleiding
Belangrijk: artikel 6.5 – 6.17 BW
Onder “Feiten die tot aansprakelijkheid leiden” worden in boek 6 BW drie onderdelen
behandeld:
- De aansprakelijkheid voor eigen daden
- De aansprakelijkheid voor andermans daden
- De aansprakelijkheid voor zaken en dieren
Aansprakelijkheid volgt uit een feitenconstellatie:
- Wat: een geheel van (abstract bepaalde) feitelijke voorwaarden die volgens de wet vervuld
moeten worden. Onder die abstracte juridische voorwaarden en in die omstandigheden
leidt dat tot aansprakelijkheid
- Dus: een tot aansprakelijkheid leidend feit is op zichzelf niet voldoende om aansprakelijk
te zijn.
o Er moeten ook nog andere voorwaarden voorhanden zijn schade en oorzakelijk
verband
o Er mogen geen uitzonderingsgronden aanwezig zijn die tot uitsluiting van de
aansprakelijkheid leiden.
De aansprakelijke: de persoon die aansprakelijk kan gesteld worden
Wie is aansprakelijk:
- Bij foutaansprakelijkheid
o = de persoon die de fout heeft begaan
o (tenzij wet anders bepaalt: cfr: geesteszieke of minderjarige onder 12j)
- Bij kwalitatieve aansprakelijkheid
o = de persoon (of personen) die aansprakelijk wordt gesteld voor andermans daad of
voor zaken of dieren
o DUS de aansprakelijke is niet altijd diegene in wiens hoofde het tot
aansprakelijkheid leidende feit zich voordoet
o MAAR kan ook iemand zijn die zich in een bepaalde relatie bevindt tot een ander
persoon of tot een zaak of dier dat de schade veroorzaakt heeft.
o Vb: glazenwasser breekt raam van klant > werkgever is aansprakelijk (kwalitatieve
aanspr.)
,2 Aansprakelijkheid voor eigen daad
Tot 31/12/2024: geregeld in art. 1382 en 1383 oud BW
Vanaf 1/1/2025: geregeld in art. 6.5 t.e.m. 6.11 BW
2.1Algemeen
Belangrijkste elementen van het beginsel van de aansprakelijkheid voor eigen daad:
- Wie schade veroorzaakt kan aansprakelijkheid ontkomen door uitsluiting van aanspr. aan
te tonen
- Foutbegrip, hierbij wordt aandacht besteed aan twee componenten:
o de schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag oplegt of verbiedt
o de algemene zorgvuldigheidsorm die geldt in het maatschappelijk verkeer
o (ook de beoordelingscriteria op basis waarvan de rechter het bestaan van een fout
beoordeeld)
- De aansprakelijkheid van minderjarigen en personen met een geestesstoornis
o Minderjarigen van < 12j kunnen niet aansprakelijk gesteld worden
o Minderjarigen > 12j en geestesgestoorde zijn wel aansprakelijk, maar de rechter
heeft de bevoegdheid om schadeloosstelling te beperken of uit te sluiten
Foutaansprakelijkheid (art 6.5 BW):
- Wat: fout is de grondslag voor de aansprakelijkheid voor eigen daad
- Voorwaarden: zie verder
- LET OP: zelfs als die vervuld zijn, kan er toch geen (volledige) aansprakelijk zijn als…
o er een uitsluitingsgrond voorhanden is of
o als de wetgever de aansprakelijkheid heeft uitgesloten of beperkt.
2.2Beginsel (art 6.5 BW - art. 1382 oud BW)
Definitie BW: “Eenieder” is aansprakelijk voor de schade die hij door zijn fout aan een ander
veroorzaakt”.
Dit wil zeggen: een persoon die door een eigen fout schade veroorzaakt aan een andere
persoon is verplicht om die schade te vergoeden
- Elke persoon moet zich houden aan een algemene rechtmatigheids- en
zorgvuldigheidsplicht
- Gevolg = rechtsgevolg: verbintenis tot schadeloosstelling (herstel in natura of bij
equivalent)
Kring van aansprakelijken:
- Wat: alle personen zowel natuurlijke personen als (privaat -en publiekrechtelijke)
rechtspersonen
- GEEN dieren of voorwerpen
- Cfr definitie BW: “eenieder”
, Voorwaarden voor een aansprakelijkheid leidende feitenconstellatie (art 6.5 BW):
- Fout: er doet zich een ‘tot aansprakelijkheid leidend feit’ voor
- Schade: er is schade bij een andere persoon
- Oorzakelijk verband: er is een oorzakelijk verband tussen fout en die schade
2.3Definitie van fout (art 6.6 BW)
Definitie BW: de fout bestaat uit de schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag
oplegt of verbiedt of van de algemene zorgvulidgheidsnorm die geldt in het maatschappelijk
verkeer. De algemene zorgvuldigheidsnorm vereist een gedrag dat overeenkomst met dat van
een voorzichtig en …
2.3.1 Materieel bestanddeel van de fout
Er is sprake van een fout bij een schending van:
- Een wettelijke regeling die een bepaald gedrag oplegt of verbiedt
o Vb: gebod, verbod, niet doen,…
- De algemene zorgvuldigheidsnorm die geldt in het maatschappelijk verkeer
o Vb: door het rood rijden, te hard rijden, stelen…
Geen onderscheid of fout gevolg is van: een actieve daad of van een onthouding
Fout kan bestaan uit:
- een opzettelijke of onopzettelijke daad
- een positieve handeling of een verzuim
vb: iemand NIET helpen die in nood is zoals een zwaargewonde
Wet maakt geen onderscheid naargelang de zwaarte van de fout
- Lichtste fout is voldoende om tot aansprakelijkheid te leiden
- Opzettelijke fout is niet afzonderlijk gedefinieerd. (art 6.20 BW)
Schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag oplegt of
verbiedt
= Fout bij de schending van een wettelijke verplichting
Overeenkomstig de vaste rechtsspraak van Hof van Cassatie wordt hiermee bedoelt:
schending van…
- een internationale rechtsnorm met rechtstreekse werking of
- een nationaalrechtelijke rechtsnorm die een welbepaald gedrag (handeling of onthouding)
voorschrijft
Voorbeeld: te vroeg beginnen met solden > hierdoor leiden omliggende winkels verlies
Zeer ruim toepassingsgebied:
- In burgerlijk recht, economisch recht, administratief recht, …
- In het strafrecht: wie misdrijf begaat…
