les 1 : co-creatie en co-productie
1. definitie co-creatie
sociale innovatie (def.) = “Creation of long-lasting outcomes that aim to address societal needs by
fundamentally changing the relationships, positions and rules between the involved stakeholders,
through an open process of participation, exchange and collaboration with relevant
stakeholders including end-users, thereby crossing organizational boundaries and juridictions”.
⇒ binnen sociale innovatie zitten al elementen van co-creatie
- open proces van participatie
- samenwerken met de relevante stakeholders en eindgebruikers → hen mee opnemen in
het proces
bv. niet praten OVER ouderen maar MET ouderen → luisteren naar hun noden en
behoeften en in samenwerking een project uitwerken
co-creatie (def.) = Actieve deelname van eindgebruikers (burgers) in verschillende fasen van het
productieproces
⇒ het verschil tussen co-creatie en co-productie zit in het productieproces
constante overlap in gebruik van co-productie en co-creatie, VERSCHIL:
co-productie co-creatie
lange traditie korte traditie
oorsprong in publieke sector → hoe kan de oorsprong in commerciële zaken (vanuit de
publieke sector meer samenwerken met de mensen zelf ontwikkelen), vooral vanuit
burger privésector
de krijtlijnen zit vaak binnen de publieke sector → pas sinds kort populair in sociale
en hoe het vorm krijgt of ontwikkeld wordt wetenschappen
beslist door het betrekken vd burger
duidelijkere definitie minder duidelijke definitie
= nauw verbonden, door elkaar gebruikt, vergelijkbaar, gebrek aan conceptuele duidelijkheid
overeenkomsten
- Samenwerking tussen middenveld organisaties en lokale besturen & burgers → hun
stem is belangrijk omdat het de burgers direct aanbelangt
- Burgers hebben een actieve inbreng in het vormgeven van diensten
● Gebruikmaken van een product is onvoldoende
“They mean roughly the same and refer to any kind of citizen input in public services”
(Brandsen & Honingh, 2018, p. 10)
1
, INITIATIEFNEMERS CO-DESIGNERS CO-MEDE-UITVOERDERS
CO-CREATIE CO-CREATIE CO-PRODUCTIE
CO-CREATIE CO-PRODUCTIE CO-PRODUCTIE
= Timing van burgerbetrokkenheid & inbreng van burgers in verschillende projectfasen
co-creatie: initiatiefnemers zijn meestal de burgers, ze nemen het recht in eigen handen
- bv. ze gaan in een buurt een initiatief opzetten → vaak na een tijdje beginnen de lokale
diensten zich te betrekken bv. politie
- ze gaan ze beginnen co-creëren
co-designers:
Voorberg et al., 2014 (artikel op canvas)
- de ene zegt het is co-creatie want je laat nog heel veel stem over aan je stakeholders en
eindgebruikers → deze kunnen nog heel veel aanpassen
- we gaan pas van co-productie spreken wanneer het uit de startblokken gaat en
geïmplementeerd wordt, vrijwilligers gaan aan de slag en er wordt getest (het doen)
Brandsen & Honingh, 2018 (artikel op canvas)
- zien het helemaal anders voor hun is het co-productie want de ideeën, krijtlijnen, raamwerk
zit hier niet meer, dat is al gezet. als de burgers niet bij de initiatiefnemers zaten kunnen we
het geen co-creatieproject noemen maar dan noemen we dit een co-productie project
Voorbeeld: Buurtpensioen
INITIATIEFNEMER:
= een professional heeft dit idee ergens gezien en willen het implementeren in de Brusselse
context
CO-DESIGN:
je kan het niet exact gaan overnemen maar implementeren afhankelijk van de context (elke
antenne uniek)
2
,= ploeg samenstellen van ouderen die een minder groot sociaal netwerk hebben om te gaan kijken
hoe we ze een handje kunnen helpen
- welke elementen meenemen, welke aanpassen, wat is belangrijk, hoe bekijken ze dit ⇒ op
die manier tot een Buurtpensioen gekomen die past binnen de context van deze buurt
MEDE-UITVOERDERS
= vrijwilligers, die het effectieve werk gaan doen → het Buurtpensioen gaan toepassen
⇒ hoe vroeger de doelgroep betrekken hoe beter
- dit is natuurlijk niet altijd mogelijk omdat er ook nog andere dingen als geld bij komen kijken
- belangrijk dat je kan plaatsen waar in het proces je eindgebruiker in beeld komt
- bij veel projecten bij zit het bij mede uitvoerders → wanneer geïmplementeerd komen ze
erachter dat dit helemaal niet aansluit bij noden en behoeften van de eindgebruiker
- iedereen heeft een andere bril, als professional openstaan voor de bril van de mensen in
een buurt en eindgebruikers
- contextualisering en daarna direct een multi stakeholder perspectief (wat is er al?)
Burgers als co-designers:
De helpers (vrijwilligers) hebben samen bepaald welke diensten in aanmerking komen voor het
verdienen van uren:
"Het is een moment waarop je bepaalde vragen kunt stellen die je waarschijnlijk nooit zou stellen, nu weet je dat deze op
dat specifieke moment kunnen worden afgehandeld, ik denk dat dat erg nuttig is. Wij bepalen mee welke hulpvragen
binnen het BuurtPensioen vallen." – vrouw, 64 jaar
Burgers binnen de co-designers vinden het nuttig om ook al hun vragen te gaan stellen
- Een veilige omgeving creëren dat al je stakeholders hun stem kunnen hebben → gevoel
hebben dat ze iets kunnen zeggen en vragen kunnen stellen
- hiervoor in fasen gaan werken → eerst met de mensen apart gaan praten om te luisteren
en hen veilig te laten voelen + met de professionals apart praten (mss hanteren deze een
moeilijkere taal)
- daarna in een andere fase rond de tafel gaan brengen
- door machtsdynamieken kan veel veranderen dus belangrijk om eerst te gaan aanvoelen
en nadenken waar zetten we wie
3
, 2. Co-creatie in projecten voor gemeenschapsontwikkeling
gemeenschapsontwikkeling: ontstaansgeschiedenis: binnen buurten vooral achtergestelde/
disadvantaged buurten (minder mobiliteit, sociale voorzieningen, middelen, meer criminaliteit,...)
Community development (def.) = “Community development can be tentatively defined as a
process designed to create conditions of economic and social progress for the whole community
with its active participation and the fullest possible reliance upon the community’s initiative” (United
Nations, 1955).
- proces = is belangrijk! doel in deze buurten is dat je het beter wilt, hoe je hier naartoe wilt
gaan is een proces met de hele gemeenschap
- je wil verbetering voor (bijna) iedereen van die buurt, welke interventies kunnen we
hierbinnen doen
⇒ Community development heeft tot doel om oplossingen te implementeren via interventies. Die
interventies zijn concrete en haalbare acties die collectief gebeuren en met de nodige input van de
communityleden zelf, vaak burgers.
Holistisch doel: verbetering voor de buurt (Vanleene & Verschuere, 2018)
Verschillende fasen van co-creatie in gemeenschapsontwikkelingsprojecten:
1. Ontwerpfase:
- Sociale en maatschappelijke problemen identificeren (goed contextualiseren welke
problemen er zijn) ⇒ hier al direct burger bij betrekken: vaak combinatie burgers en
professionals
- Identificeren van mogelijke oplossingen
- *als professional heb je je eigen methoden en kaders → opletten dat je niet te veel je eigen
mogelijke oplossingen gaat opleggen → ook veel vanuit de burger
2. Uitvoeringsfase
- Gemeenschapsontwikkelingsprojecten voorbereiden
- Diensten implementeren
- Het project draaiende houden
- ook samen met de burger!
⇒ in community development belangrijk om van in het begin de burgers te gaan betrekken (om
hun context te hebben)
Input van 2 essentiële actoren:
Professionals burgers van de buurt of gemeente
publieke sector
⇒ Collectieve en gezamenlijke actie ondernemen voor een betere omgeving → Vermindering van
maatschappelijke en sociale problemen
Actor 1: professionals/ publieke sector
- Professionals moeten bereid zijn om te co-creëren/co-produceren (vraagt geduld: niet jouw
idee opleggen, plaats kennen)
- Een samenwerkingsrelatie met burgers opbouwen
- Specifieke vaardigheden zijn nodig
- Openheid
- Empathie
- Interpersoonlijke vaardigheden (met mensen werken bijv. goed kunnen communiceren,
uitstekend kunnen luisteren, vaardigheden voor groepsprocessen)
4
1. definitie co-creatie
sociale innovatie (def.) = “Creation of long-lasting outcomes that aim to address societal needs by
fundamentally changing the relationships, positions and rules between the involved stakeholders,
through an open process of participation, exchange and collaboration with relevant
stakeholders including end-users, thereby crossing organizational boundaries and juridictions”.
⇒ binnen sociale innovatie zitten al elementen van co-creatie
- open proces van participatie
- samenwerken met de relevante stakeholders en eindgebruikers → hen mee opnemen in
het proces
bv. niet praten OVER ouderen maar MET ouderen → luisteren naar hun noden en
behoeften en in samenwerking een project uitwerken
co-creatie (def.) = Actieve deelname van eindgebruikers (burgers) in verschillende fasen van het
productieproces
⇒ het verschil tussen co-creatie en co-productie zit in het productieproces
constante overlap in gebruik van co-productie en co-creatie, VERSCHIL:
co-productie co-creatie
lange traditie korte traditie
oorsprong in publieke sector → hoe kan de oorsprong in commerciële zaken (vanuit de
publieke sector meer samenwerken met de mensen zelf ontwikkelen), vooral vanuit
burger privésector
de krijtlijnen zit vaak binnen de publieke sector → pas sinds kort populair in sociale
en hoe het vorm krijgt of ontwikkeld wordt wetenschappen
beslist door het betrekken vd burger
duidelijkere definitie minder duidelijke definitie
= nauw verbonden, door elkaar gebruikt, vergelijkbaar, gebrek aan conceptuele duidelijkheid
overeenkomsten
- Samenwerking tussen middenveld organisaties en lokale besturen & burgers → hun
stem is belangrijk omdat het de burgers direct aanbelangt
- Burgers hebben een actieve inbreng in het vormgeven van diensten
● Gebruikmaken van een product is onvoldoende
“They mean roughly the same and refer to any kind of citizen input in public services”
(Brandsen & Honingh, 2018, p. 10)
1
, INITIATIEFNEMERS CO-DESIGNERS CO-MEDE-UITVOERDERS
CO-CREATIE CO-CREATIE CO-PRODUCTIE
CO-CREATIE CO-PRODUCTIE CO-PRODUCTIE
= Timing van burgerbetrokkenheid & inbreng van burgers in verschillende projectfasen
co-creatie: initiatiefnemers zijn meestal de burgers, ze nemen het recht in eigen handen
- bv. ze gaan in een buurt een initiatief opzetten → vaak na een tijdje beginnen de lokale
diensten zich te betrekken bv. politie
- ze gaan ze beginnen co-creëren
co-designers:
Voorberg et al., 2014 (artikel op canvas)
- de ene zegt het is co-creatie want je laat nog heel veel stem over aan je stakeholders en
eindgebruikers → deze kunnen nog heel veel aanpassen
- we gaan pas van co-productie spreken wanneer het uit de startblokken gaat en
geïmplementeerd wordt, vrijwilligers gaan aan de slag en er wordt getest (het doen)
Brandsen & Honingh, 2018 (artikel op canvas)
- zien het helemaal anders voor hun is het co-productie want de ideeën, krijtlijnen, raamwerk
zit hier niet meer, dat is al gezet. als de burgers niet bij de initiatiefnemers zaten kunnen we
het geen co-creatieproject noemen maar dan noemen we dit een co-productie project
Voorbeeld: Buurtpensioen
INITIATIEFNEMER:
= een professional heeft dit idee ergens gezien en willen het implementeren in de Brusselse
context
CO-DESIGN:
je kan het niet exact gaan overnemen maar implementeren afhankelijk van de context (elke
antenne uniek)
2
,= ploeg samenstellen van ouderen die een minder groot sociaal netwerk hebben om te gaan kijken
hoe we ze een handje kunnen helpen
- welke elementen meenemen, welke aanpassen, wat is belangrijk, hoe bekijken ze dit ⇒ op
die manier tot een Buurtpensioen gekomen die past binnen de context van deze buurt
MEDE-UITVOERDERS
= vrijwilligers, die het effectieve werk gaan doen → het Buurtpensioen gaan toepassen
⇒ hoe vroeger de doelgroep betrekken hoe beter
- dit is natuurlijk niet altijd mogelijk omdat er ook nog andere dingen als geld bij komen kijken
- belangrijk dat je kan plaatsen waar in het proces je eindgebruiker in beeld komt
- bij veel projecten bij zit het bij mede uitvoerders → wanneer geïmplementeerd komen ze
erachter dat dit helemaal niet aansluit bij noden en behoeften van de eindgebruiker
- iedereen heeft een andere bril, als professional openstaan voor de bril van de mensen in
een buurt en eindgebruikers
- contextualisering en daarna direct een multi stakeholder perspectief (wat is er al?)
Burgers als co-designers:
De helpers (vrijwilligers) hebben samen bepaald welke diensten in aanmerking komen voor het
verdienen van uren:
"Het is een moment waarop je bepaalde vragen kunt stellen die je waarschijnlijk nooit zou stellen, nu weet je dat deze op
dat specifieke moment kunnen worden afgehandeld, ik denk dat dat erg nuttig is. Wij bepalen mee welke hulpvragen
binnen het BuurtPensioen vallen." – vrouw, 64 jaar
Burgers binnen de co-designers vinden het nuttig om ook al hun vragen te gaan stellen
- Een veilige omgeving creëren dat al je stakeholders hun stem kunnen hebben → gevoel
hebben dat ze iets kunnen zeggen en vragen kunnen stellen
- hiervoor in fasen gaan werken → eerst met de mensen apart gaan praten om te luisteren
en hen veilig te laten voelen + met de professionals apart praten (mss hanteren deze een
moeilijkere taal)
- daarna in een andere fase rond de tafel gaan brengen
- door machtsdynamieken kan veel veranderen dus belangrijk om eerst te gaan aanvoelen
en nadenken waar zetten we wie
3
, 2. Co-creatie in projecten voor gemeenschapsontwikkeling
gemeenschapsontwikkeling: ontstaansgeschiedenis: binnen buurten vooral achtergestelde/
disadvantaged buurten (minder mobiliteit, sociale voorzieningen, middelen, meer criminaliteit,...)
Community development (def.) = “Community development can be tentatively defined as a
process designed to create conditions of economic and social progress for the whole community
with its active participation and the fullest possible reliance upon the community’s initiative” (United
Nations, 1955).
- proces = is belangrijk! doel in deze buurten is dat je het beter wilt, hoe je hier naartoe wilt
gaan is een proces met de hele gemeenschap
- je wil verbetering voor (bijna) iedereen van die buurt, welke interventies kunnen we
hierbinnen doen
⇒ Community development heeft tot doel om oplossingen te implementeren via interventies. Die
interventies zijn concrete en haalbare acties die collectief gebeuren en met de nodige input van de
communityleden zelf, vaak burgers.
Holistisch doel: verbetering voor de buurt (Vanleene & Verschuere, 2018)
Verschillende fasen van co-creatie in gemeenschapsontwikkelingsprojecten:
1. Ontwerpfase:
- Sociale en maatschappelijke problemen identificeren (goed contextualiseren welke
problemen er zijn) ⇒ hier al direct burger bij betrekken: vaak combinatie burgers en
professionals
- Identificeren van mogelijke oplossingen
- *als professional heb je je eigen methoden en kaders → opletten dat je niet te veel je eigen
mogelijke oplossingen gaat opleggen → ook veel vanuit de burger
2. Uitvoeringsfase
- Gemeenschapsontwikkelingsprojecten voorbereiden
- Diensten implementeren
- Het project draaiende houden
- ook samen met de burger!
⇒ in community development belangrijk om van in het begin de burgers te gaan betrekken (om
hun context te hebben)
Input van 2 essentiële actoren:
Professionals burgers van de buurt of gemeente
publieke sector
⇒ Collectieve en gezamenlijke actie ondernemen voor een betere omgeving → Vermindering van
maatschappelijke en sociale problemen
Actor 1: professionals/ publieke sector
- Professionals moeten bereid zijn om te co-creëren/co-produceren (vraagt geduld: niet jouw
idee opleggen, plaats kennen)
- Een samenwerkingsrelatie met burgers opbouwen
- Specifieke vaardigheden zijn nodig
- Openheid
- Empathie
- Interpersoonlijke vaardigheden (met mensen werken bijv. goed kunnen communiceren,
uitstekend kunnen luisteren, vaardigheden voor groepsprocessen)
4
